Rus Basınından Bir Örnekle Ermeni Mezalimi

"Kafkas sınırında Türklerden zapt edilen yerlerdeki Müslümanların hali pek fena ve her türlü yardıma nihayet derecesinde muhtaç oldukları cümleye malumdur.

"Lâkin bu acıklı halleri ve muavenete ihtiyaçları zaman geçtikçe dehşetli surette terakki etmektedir. Bunların pek çokları yersiz, yurtsuz açlıktan kırılıp bittiler. Türklerden alınan yerlerde ki şimdi Rusya tebaası ad edilen Türkler, Kürtler, İranlılar vesair ufak tefek Müslüman milletlerin çoluk çocuğu geçen kışta soğuktan fevkalâde ıztırap çektiler ve telefat verdiler. Yurtları, yerleri yeksan edilen biçâre Türkler 30-35 derece soğukta

69

İnsanlık tarihinin sayfalarında kara bir leke olarak yer işgal eden ve Ermeni Mezalimi adı ile tesmiye edilen bu hakikat, haddizatında tez sayfalarına sığmayacak kadar geniş hacimli bir araştırma konusudur. Varlık Gazetesinin ve onun zımnında Kâzım Karabekir Paşa’nın eda ettiği misyonu daha iyi anlayabilme;

Şark Fatihi, Çocuklar ordusu, Yetimler Babası, Çocuklar Kasabası, Çocuk Davamız, İbret Yeri, Türk Yılmaz, Sanayi Mektebi, Sıhhiye Mektebi, Şarkılı İbret vesaire gibi ileride işaret edilecek terminolojiye vakıf olabilme ve bunların ne manaya geldiğini tam kavrayabilme adına Ermeni Mezalimini objektif bir bakışla ifade etmesi bakımından ve diğer örnekleri de içinde barındırdığından önemli olduğuna kani olduğumuz bu hakikate burada işaret ettik.

26

tepelerindeki bacalar etrafında dörder beşer toplanıp oradan çıkan sıcak dumandan istifade edecek dereceye düşmüşlerdir. Burada soğuktan donup ölenler veyahut el ve ayak gibi azalarını donduranlar bîhad ve hesab idi.”

"Köpeklerden artan kemikleri kemiren at, öküz, deve leşlerini yiyerek kışı geçirdikleri gibi bu felâketengiz ahval şimdi de devam etmektedir. Kızaklar, askerler ve nakliye kolları ve bahusus Ermeniler tarafından gasb ve garat ve tahrîb, pek merhametsiz bir surette devam ediyor. Ermeniler; Müslümanların çocuklarını, kadın ve kızlarını cebren alıyorlar. Çocuklan cebren Ermenileştiriyorlar. Bunların dest-i taarruzundan hiçbir kadının ırzı masun kalamıyor.

"Aralarında her türlü zührevî hastalıklar pek ziyade tevessül etmiştir. Tabii muavenete son derece muhtaç halde bulunuyorlar. Son zamanda Ermeniler Müslümanlara karşı düşmanlıklarını tezyide başladılar. Kürtler ile İranlıları hükûmet tarafından tevkif ettirerek evlerini yağma ve zapt ediyorlar. Çok yerlerden Müslümanlar kaçmaya mecbur oldular. Vatanlarını terk ettiler70. Asker oturan bir köy veya şehre karnını doyurmak için gelen Müslümanları casus diye Ermeni gönüllüleri tevkif ediyorlar. Ermeniler, Müslümanlar aleyhinde harekât-ı fesadkâraneye devam ediyorlar. Hükûmeti iğfal ve Müslümanlar hakkında hükûmetin su-i zannını tevlide çalışıyorlar ve çok yerlerde buna muvaffak da oluyorlar.

"Ermeniler, hükûmet nezdinde Müslümanları silahlanmak ve Türklere casusluk etmek ile itham ediyorlar. Meselâ bir müddet evvel Erzurum'da şayan-ı dikkat vakalar ve kan dökülmeler oldu. Bunlar gazetelerde yazılmış ve Müslümanlara karşı bir fesattan ibaret olduğu ispat edilmiş idi. Şimdi de Hasankale'de bu fesat devam etmektedir. Hınıs'da açılan Müslüman Cemiyet-i Hayriyyesi, bizim elimizdeki Anadolu Müslümanlarına erzak tevziine yetim ve fakirleri iaşeye çalışmaktaydı. Hınıs etrafında pek çok fukara ve muhtacın ihtiyaçlarını def için şu Müslüman dârü'lâcezesine iltica etmişlerdir. Bunların içtimalarını gören Ermeniler adavetlerini teskin edemeyerek sokaklarda Müslümanlara taarruza, darbe başladılar. Can çekişen hastalar, ağır yaralılar ile Hasankale'nin içi ve civarı

70

O dönemi yaşayan bir Rus muhabirinin Türklerin yaşadığı bölgeleri Ermeni iddialarının aksine Türk Vatanı olarak nitelemesi Ermeni iddialarının objektif bir bakışla çürütülmesi anlamına gelmesi bakımından önemlidir.

27

lebaleb doldu. Müslümanların malları, emlâk ve akarları tarac ve yağma olundu. Yağmagirler tarafından çoluk çocuklan esir alındı. Pek çok masum adamlar Ermeniler tarafından tevkif edilerek Rus hükûmetine teslim olundu.

"Yerli Rus ve Ermeni tercümanları İslâmların ifade ve cevaplarını kasten tağyîr ve tebdil ediyorlar71. İslâmların ceplerine, eşyalarının arasına mahsus yazdırılmış kağıtlar koyarak güya teftiş neticesinde İslâmların cebinde bulmuş olmak suretiyle Rus hükûmetine veriyorlar. Bugün Hasankale Hapishanesi zavallı Şarkî Anadolu İslâmları ve yerli Erivan Müslümanları ile doludur.

"Ermenilerin İslâmlara olan cebr-ü azapları takatfersâhdır. Zavallı İslâmların hal ve mâişetleri çok fena ve tahammül fersâhdır. Himaye etmek vazifesiyle mükellef olan Rus hükûmet-i mahalliyesi tarafından hiçbir güne maddî ve manevî yardım yoktur.

"Hasankale İslâm cemiyyet-i Hayriye ve Darü'lâcezesi’nin Reis Müdürü Canik Efendi, Bataş islâmları’nı himaye ettiğinden dolayı Ermenilerin katl ile tehdidlerine maruz kalarak hükûmetten bir miktar muhafız asker almış idi. Lâkin o da çok sürmedi Hınıs'a gitti. Hülâsa Şarkî Anadolu Müslümanlarının halleri perişan, çok perişan, karınları aç, kendileri çıplak ve sefil, her türlü maddî ve manevî muavenetten mahrum ve mazlum bir haldedirler. Evleri kendi ellerinden alınmış mescid ve medrese ve başka makamât-ı mukaddese tahkirlere kılınmıştır. Otuz milyonluk Rusya İslâmların birkaç yüzbin rublelik ianeleri de bir katre kadar tesir gösterememektedir.

"Kadın ve kızların namus ve iffetleri Hristiyanlar tarafından pâymal edilmiş ve edilmekle ve birçokları Hristiyanların zevk ve eğlenceleri uğrunda kurban kılınmış ve kılınmaktadır. Her türlü salgın hastalıklar bir kıvılcım ateşi hızıyla yayılmaktadır. Şarkî Anadolu İslâmlarının ahvali son derece dikkatengiz ve merhametâverdir. Bunlann çektiklerini bir Allah’tan başka hakkıyla bilen yoktur. Onların ah ve vahlarını duyan, işiten gören yok. Açlıktan, sefaletten kurtulmak ümidiyle hizmet ederlerse hizmet bedelleri verilmiyordu. Şikâyetlerini dinleyen mesul makam yok. Kafkas gazetelerinde yazıldığı

71

Buradan Türklerin Rus makamları tarafından mahkeme edildiği ve Ermenilerle beraber Yerli Rusların Türk mazlumlarına komplo kurdukları gerçeği dikkat çekicidir.

28

veçhiyle bütün Kafkas İslâmlarıyla Ermeniler arasındaki düşmanlık gittikçe alevleniyor. Ermeniler silahlanmaya devam ediyorlar72.

Bir Rus gazetesinde yayınlanan bu haber, Ermenilerin Doğu Anadolu'daki şenaetlerini ve işgal atında bulunan Müslüman ahalinin genel durumunu en iyi şekilde ortaya koymaktadır. Müslüman Türk ahaliye yönelik bu cinayetler alay kumandanları Mirmanof ve Mazmanof ile çeteci Oltu’lu Kör Artin'in oğlu, Muşlu Pilos, Aşbidros, Jandarma kumandanı Kör Arşak ve Antranik73gibi komiteciler tarafından icra ve idare olunmuştur74.

Bundan başka resmi vazifeli olduğu Van ve Bitlis vilayetlerinde beş yıl dolaşarak buraların istatistiğini bir rapor halinde çıkaran ve aynı zamanda Rize konsolosluğu yapan bir Rus generalinin raporunun Ermeniler ile ilgili kısmını Kâzım Karabekir Paşa tercüme ettirerek yayımlatmıştır. Aşağıya o rapordan bir pasaj alıyoruz.

“Türk vahşetine hiçbir yerde tesadüf edilemez. Türk vahşeti bir hakikat olmayıp, bile bile uydurulmuş siyasi bir hikâyedir. Hakȋkat gözü ile bakıp da hakikati olduğu gibi söylemek icap ederse; Doğu’da vahşeti Müslümanlar değil, Doğu Hristiyanları’nın yaptığını itiraf etmek icap eder. Her türlü fenalığı Doğudaki Hristiyanlar irtikâp etmiş, sonra da himayesiz Müslümanların başına yüklemişlerdir”75.

Görüldüğü gibi bir Rus generalin gözünden ve kaleminden yansıyanlar hem Ermeni diasporasına karşı bir cevap niteliği taşımakta hem de zulme uğrayanların Ermeniler değil bilâkis Müslüman Türkler olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.76

72

Yavuz, Doğudaki Ermeni Mezalimi, s. 389.

73

Neşide Kerem Demir, Türkiye’nin Ermeni Meselesi, Hülbe Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1982, s. 128.

74

Kâzım Karabekir, 1917–20 Arasında Erzincan’dan Erivan’a Ermeni Mezâlimi, Emre Yayınları, İstanbul 2003, s.128.

75

Karabekir, Aynı Eser, s. 312.

76

Bu raporun takip eden sayfalarında “Ermeni Meselesinin” Batılı diplomatların bir oyunu olduğunun, bu meseleyi kendi bakış açılarına göre bilerek yanlış yorumladıklarının ifade edilmesi son derece manidardır.

29