Roberts’ın Yedi Basamaklı Krize

Roberts ve Ottens (2005: 329-339), krize müdahale modelini yedi basamakta sıraladığı araştırmasında, krizin değerlendirilmesinde ve müdahalesinde sistematik ve yapılandırılmış kavramsal bir model açıklanmıştır. Bu model ayakta tedavi yapılan psikiyatri kliniklerinde, toplum akıl sağlığı merkezlerinde, psikolojik danışma merkezlerinde veya krize müdahalenin yapılandırılmasında kısa süreli terapi için etkili bir plân yapılmasını kolaylaştırmaktadır. Roberts‟ın yedi basamaklı krize müdahale modeli, hastanın probleminin çözümünün hızlı bir şekilde değerlendirilmesini vurgulamaktadır. Müdahalede amaç ve becerilerin seçilmesinde işbirliği yapılmasını, alternatif başaçıkma becerilerinin saptanmasını, çalışma uyumunun geliştirilmesini ve hastanın güçlü yönlerinin inşa edilmesi yoluyla müdahale eden kişinin etkili müdahalesini kolaylaştırmayı hedefler. Modelin basamakları aşağıda sıralanmaktadır:

1. Krizi plânlamak ve yönetmek, biyopsikososyal değerlendirme yapmak (hastanın ölme ihtimalinin değerlendirilmesi) : Krize müdahalede bulunan

kişinin, hızlı olması ve hastanın biyopsikososyal değerlendirmesini de eksiksiz yapması gerekmektedir. Bu değerlendirme minimumda, hastanın çevresel stres kaynak ve desteklerini, medikal ihtiyaç ve ilâçlarını, ilâç ve

alkol kullanımını, içsel-dışsal başaçıkma becerileri ve çözümlerini kapsamalıdır (Eaton ve Ertl, 2000).

Bu yöntem, kriz reaksiyonunun duygusal, bilişsel, davranışsal değerlendirmesi için, kullanışlı ve hızlı bir yöntemdir ( Myer, 2001; Myer, Williams, Ottens ve Schmidt, 1992; Roberts, 2002; Roberts ve Ottens, 2005: s. 334 ‟teki alıntı).

Hastanın ölme ihtimalini değerlendirmek ilk ve en önemli kuraldır. Değerlendirme şu basamakları gerektirir;

a) İntiharla ilişkili düşünce ve duyguların sorulması,

b) Hastanın ölüme neden olabilecek psikolojik eğilimlerinin boyutlarının tahmin edilmesi,

c) Ölümcül intihar plânının ölçülmesi (Krizdeki kişinin bir intihar plânı var mıdır? Var ise plân nasıl mümkün olabilir? vb.)

d) İntihar geçmişinin öğrenilmesi,

e) Belirli risk faktörlerinin hesaba katılması gerekmektedir (Hastanın sosyal izolasyonu veya depresyonu, boşanma ya da işten çıkarılma gibi önemli bir kayıp olup olmaması vb.).

2. Hızlı bir şekilde yakınlık kurmak: Saygı, kabulkârlık gibi koşullar

sağlandığı takdirde hasta için yakınlık kurma kolaylaşır (Roberts, 2005: 334). Bu basamak, kriz danışmanının temel karakterini, özelliklerini ve davranışlarını güçlendirmeyi kapsar. Kriz danışmanı, danışanın gizlilik ve güven konusunda telkin edilmesini sağlar.

3. Temel problemleri veya krizin tetikleyicilerini tanımlamak: Krize

müdahale, hastanın krizi hızlandıran güncel problemleri üzerine odaklanır. Kriz danışmanı, hastanın hayatında şu anda ona, her ne yardımcı olacaksa, bunu hastaya izah etmekle ilgilenir (Ewing, 1978; Roberts ve Ottens, 2005‟deki alıntı).

4. Hisler ve duygularla ilgilenmek: Dördüncü basamağın iki boyutu vardır.

Kriz danışmanı, danışanın duygularını ifade etmesi, iyileşmesi ve kriz durumuyla ilgili hikâyesini anlatması için onu cesaretlendirir. Egan‟a (2002) göre psikolojik danışman bunu yapabilmek için, aktif dinleme becerileri, duyguları yansıtma ve araştırmadan yararlanabilir (Egan, 2002; Roberts, 2005: s. 335‟ teki alıntı). Sonunda kriz danışmanı, meydan okuma tepkileri konusunda da çalışmalıdır. Meydan okuma tepkileri; bilgi verme, yeniden yapılandırma, yorum yapma, şeytanın avukatını oynamayı kapsar. Meydan okuma tepkilerinin psikolojik danışman tarafından uygun bir şekilde kullanılması, başıboş kalan danışanın inançları konusunda yeniden uyum sağlaması ve diğer davranışsal seçenekleri göz önünde bulundurması konusunda yardımcı olur.

5. Alternatifleri araştırmak ve üretmek: Krize müdahalede sıklıkla en zor

başarılan basamak budur. Danışanlar, genellikle mevcut başaçıkma stratejilerini kullanma konusunda ısrarlıdırlar. Ayrıca danışanlar, kriz durumuyla ilgili resmin tamamını görme konusunda yetersiz olabilirler. Bu basamak başarıldığı takdirde danışan, duygularını yeniden yapılandırma ve duygusal dengeyi sağlama konusunda muhtemelen yeterli olabilir. Klinisyen ve hasta, seçenekleri masaya koyarlar. İntiharın olmayacağı konusunda anlaşma yapma veya hastanın yaşam güvenliğinin garanti altına alınması için kısa süreli hastaneye yatma gibi. Seçilen alternatifler hasta tarafından sahiplenildiği zaman, bu alternatiflerin daha iyi olacağının hatırda tutulması önemli bir noktadır. Psikolojik danışman, danışanın benzer durumlarda neler yaptığını araştırılabilir.

6. Çalışma Plânının Uygulanması: Bu basamakta, tedavi plânının veya

müdahale plânının uygulanmasına izin verilir. Özellikle, genç intiharlarının çözümünde kullanılır. Genç intiharı için uygulanan çalışma plânı aşağıdaki basamakları içerir:

a. Anlamın yer değiştirmesi: Aileyi, güvenli bir çevreyi ve bütün ölümcül anlamların değişimi içerisindeki diğer önemli kişileri içerir.

b. Güvenliğin görüşülmesi: Hastanın güvenliğinin devam edeceği konusunda hastayla belirli süreliğine anlaşma yapılması.

c. Gelecek bağlantısı: Telefon görüşmelerinin plânlanması, takip eden klinik görüşmeleri, beklenen olaylar.

d. Azalan anksiyete ve uyku kaybı: Yoğun kaygı oluşursa dikkatli bir şekilde gözlemek kaydıyla tıbbı tedavi uygulanması.

e. Azalan izolasyon: Arkadaşların, ailenin ve komşuların krizdeki gençle iletişim kurmaya devam edebilmeleri için seferber edilmesi.

f. Hastaneye yatırma: Hasta güvenliği için risk durumunun azalmaması ve anlaşmada yetersiz kalınması durumunda, gerekli müdahalenin yapılması.

Açık bir şekilde, bu basamakta başlanılan somut hareket plânları, hastanın dengesinin yeniden yapılandırılması ve psikolojik dengesi açısından kritiktir. Fakat Roberts‟ın (2005: 336) belirttiği kadarıyla altıncı basamakta gerekli olan bir başka boyut ise bilişsel boyuttur. Bu yüzden bir boşanmanın, bir çocuğun ölümünün, aşırı doz ilâç alımının iyileşmesi, kriz olayına ilişkin bazı anlamların ve kriz durumundan çıkarılmasını gerektirir.

7. Takip Etmek: Kriz danışmanları, başlangıç müdahalesinden sonra iyilik

durumunun devam etmesi için hastayla birlikte bir plân yapmalıdır. Hastanın, kriz sonrası değerlendirmesi şunları içerir;

a. Hastanın fiziksel durumunu (örneğin uyku, beslenme, hijyen vb.),

b. Tetikleyici olayın bilişsel hâkimiyetini (hastanın ne olduğunu ve neden olduğunu daha iyi anlaması),

c. Tüm fonksiyonelliğin değerlendirilmesini (akademik, çalışma, ruhsal, sosyal),

d. Devam eden tedavi sürecini (örneğin finansal danışmanlık), e. Stres faktörleri ve bunların nasıl ele alındığını,

Modelin basamakları Şekil 2‟de görülmektedir

Şekil 2

Roberts’ın Yedi Basamaklı Krize Müdahale Modeli