Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun Uyarınca Şirket Birleşmeler

Rekabet hukuku, sanayileşmiş ülkelerde 1890’lardan bu yana uygulanan ve oldukça gelişmiş bir hukuk dalı olmasına karşın Türkiye için yeni bir hukuk dalı sayılabilir.

Piyasalarda kaynakların etkin kullanımı ve dağılımı, fiyatlarda düşme ve kalitede artış sağlanması ve teknolojik gelişmenin hızlandırılması gibi yararları bulunan rekabetin tesisi ve korunmasında Rekabet Kurulu’na önemli görevler düşmektedir.

Mal ve hizmet piyasalarında rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaların ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarının önlenmesi ve gerekli denetimlerin yapılarak piyasalarda rekabetin korunması amacıyla hazırlanan 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun, 13 Aralık 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 158

158 _{13.12.1994 tarih ve 4054 sayılı Resmi Gazete “Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’ Sıra No:}

Kanun, rekabetin korunmasını sağlamak amacıyla bir Rekabet Kurulu kurulmasını öngörmüştür.

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’un 7. maddesinde birleşme ve devralmalar düzenlenmiştir. RKHK’nin 7. maddesi aşağıdaki gibidir;

Bir ya da birden fazla teşebbüsün hakim durum yaratmaya veya hakim durumlarını daha da güçlendirmeye yönelik olarak, ülkenin bütünü yahut bir kısmında herhangi bir mal veya hizmet piyasasındaki rekabetin önemli ölçüde azaltılması sonucunu doğuracak şekilde birleşmeleri veya herhangi bir teşebbüsün ya da kişinin diğer bir teşebbüsün mal varlığını yahut ortaklık paylarının tümünü veya bir kısmını ya da kendisine yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araçları, miras yoluyla iktisap durumu hariç olmak üzere, devralması hukuka aykırı ve yasaktır.

Hangi tür birleşme ve devralmaların hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Kurula bildirilerek izin alınması gerektiğini Kurul, çıkaracağı tebliğlerle ilan eder.

Kurul tarafından 12 Ağustos 1997 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 1997/1 numaralı tebliğ ile kanunun 7. maddesinde öngörülen “izin alınması gereken şirket birleşmeleri ve devralma işlemleri” hakkında ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş ve söz konusu tebliğde birleşme ve devralma olarak kabul edilecek haller açıkça belirlenmiştir.

4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanunun 7. maddesi ve buna göre çıkarılan 1997/1 sayılı Rekabetin Kurulundan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar hakkındaki tebliğe göre aşağıda yeralan hususlar teşebbüsler arası birleşme ve devralma kabul edilmiştir.

a. Bağımsız iki veya daha fazla teşebbüsün birleşmesi

b. Herhangi bir teşebbüsün malvarlığının yahut ortaklık paylarının tümünü veya bir kısmını ya da kendisine yönetimde hak sahibi olma yetkisi veren araçları devralması veya kontrol etmesi.

c. Amaçlarını gerçekleştirmek üzere işgücü ve malvarlığına sahip olacak şekilde bağımsız bir iktisadi varlık olarak ortaya çıkan ve taraflar arasındaki veya taraflarla ortak girişim arasındaki rekabeti sınırlayıcı amacı veya etkisi olmayan ortak girişimler.(Joint Venture)

Yukarıda (a, b, c) bentlerinde belirtilen hususlarda yani teşebbüsler arası birleşme ve devralmalarda, birleşme ve devralmanın hukuki geçerlilik kazanabilmesi için Rekabet Kurulu’ndan izin alınması gerekmektedir.

Yukarıda açıklanan a, b ve c bentlerinin dışında 1998/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliği’ne göre; bir birleşme veya devralma sonucunda birleşmeyi veya devralmayı gerçekleştiren teşebbüslerin, ülkenin tamamında veya bir bölümünde ilgili ürün piyasasında, toplam Pazar paylarının, piyasanın % 25’ini aşması halinde veya bu oranı aşmasa bile toplam cirolarının yirmibeş trilyon Türk Lirasını aşması halinde Rekabet Kurulu’ndan izin almaları zorunludur.

2.3.1 Birleşme veya Devralma Sayılmayan Haller

1997/1 sayılı Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkındaki Tebliğin 3. maddesinde birleşme ve devralma sayılmayan haller düzenlenmiştir.

Madde 3’e göre, aşağıda mahiyeti açıklanan şekilde gerçekleştirilen birleşme ve devralmalar Rekabetin Korunması Hakkında Kanun kapsamı dışında olup, bu birleşme ve devralmalarda Rekabet Kurulu’ndan izin alınması gerekmez.

a. Olağan faaliyetleri kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymetlerle işlem yapmak olan teşebbüslerin yeniden satış amacıyla satın aldıkları menkul kıymetleri, bu menkul kıymetlerden doğan oy haklarının menkul kıymeti çıkaran teşebbüsün rekabet politikalarını etkileyecek şekilde kullanmamaları kaydıyla geçici olarak ellerinde bulundurmaları.

b. Tasfiye, infisah, ödeme güçlüğü, ödemelerin tatil edilmesi, konkordato, özelleştirme yapılması amacıyla veya benzeri bir nedenle ve Kanun gereği bir kurum ve kuruluşun ele geçirilmesi.

c. Bu çalışmanın 1. bölümünde yer alan a, b, c bentlerinde belirtilen hallerin miras yoluyla gerçekleşmesi durumunda Rekabet Kurulu’ndan izin alınmasına gerek yoktur.

2.3.2 Kurula Bildirilerek İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalarda Bildirim Usul ve Esasları

Kurula bildirilerek izin alınması gereken birleşme ve devralmalara ait bildirim usul ve esasları 1997/1 sayılı tebliğin 5. maddesinde düzenlenmiştir.

Kurula bildirilerek izin alınması gereken birleşme ve devralmalara ait bildirim, birleşme ve devralmayı gerçekleştiren kişi ve teşebbüslerce birlikte yapılır. Taraflardan yalnız birinin yaptığı bildirimde geçerli sayılmaktadır.

Bildirim, birleşme ve devralmayı gerçekleştiren kişi ve teşebbüslerin yasal temsilcileri tarafından da yerine getirilebilir. Bu durumda temsilcilerin yetkili olduklarını gösterir belgeler bildirim formuna eklenmelidir. Bildirim iki veya daha fazla kişi veya teşebbüs tarafından yapıldığı hallerde, bunlar ortak bir temsilci aracılığı ile de bildirimde bulunabilirler. Bildirim, bildirim formuyla yapılmaktadır.

Ortak bildirimler tek bir formla yapılabilir. Her bildirim ve ekli evraklar üç nüsha halinde hazırlanarak Rekabet Kurumu’na gönderilir. (Bildirim ve ekli evraklar 2000/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliği ile üçe indirilmiştir. 2000/2 tebliğinden önce 20 nüsha halinde Rekabet Kurumuna gönderilmekteydi.)

Rekabet Kurumu’nun şube ve temsilciliklerine yapılan bildirimler yapılmamış sayılmaktadır. Evraklar arasında kopyalar varsa bildirimde bulunanların asıllarına uygunluğunu onaylamaları gerekmektedir.

Bildirim, bildirim formunda istenmiş olan bilgileri tam ve doğru olarak içermeli ve bu bilgilerde sonradan oluşacak değişiklikler derhal Kurula bildirilmelidir. Bildirim, Rekabet Kurulu’nca alındığı tarihte yapılmış sayılır. Formda istenen bilgilerin yanlış ve eksik olması halinde bildirim, Kurulun talebi üzerine bu bilgilerin tanımlandığı tarihte yapılmış sayılır. Yetkisiz kişiler tarafından yapılmış bildirimler yapılmamış hükmündedir.

1997/1 tebliği 5. maddesine göre usulünce gerçekleştirilen bildirim hakkında kanun’un 10’uncu maddesinin (Değişik: 2006/2 sayılı Rekabet Kurulu Tebliği) birinci fıkrası çerçevesinde açıkça veya aynı maddenin ikinci fıkrası çerçevesinde zımnen bir karar verilmeden önce birleşme veya devralma hukuken geçerlilik kazanamaz.

2.3.3 Birleşme ve Devralmaların Değerlendirilmesi

Rekabet kurulu, birleşme ve devralmaları Kanun’un 7. maddesi ve müteakip maddeleri çerçevesinde değerlendirmektedir. Bu değerlendirmede özellikle aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınmaktadır.

1. İlgili piyasanın yapısı ve ülke içinde veya dışında yerleşmiş olan teşebbüslerin fiili ve potansiyel rekabeti bakımından ülkedeki etkin rekabetin korunması ve geliştirilmesi ihtiyacı.

2. İlgili teşebbüslerin pazardaki durumu, ekonomik ve mali güçleri, sağlayıcı ve kullanıcı bulabilme alternatifleri, arz kaynaklarına ulaşabilme veya pazarlara giriş olanakları birleşmelerde değerlendirilmektedir. Ayrıca, pazara girişte herhangi yasal veya diğer bir engelin bulunup bulunmadığı, ilgili mal ve hizmetlere olan talep eğilimleri, aracı ve son tüketicinin menfaatleri, rekabet engeli şeklinde olmayan ve tüketiciye avantajlar sağlayan teknik ve ekonomik süreçteki gelişmeler ve diğer hususlar göz önünde tutulmaktadır.