Rekabet gücünü etkileyen unsurlar sürekli bir değişim süreci içerisindedir. Geleneksel üretim süreçlerinden modern üretim süreçlerine geçişle beraber, maliyet ve kalite faktörlerine göre üretilen mal ve hizmetlere ek olarak, esneklik, hız, müşteri isteklerinin değişimi gibi öne1mli faktörlerin eklenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır (Öztürk, 2009:19). Bilişim teknolojilerinin gelişimine bağlı olarak değişen bu üretim süreçlerinde bütünlük sağlayacak diğer önemli bir etken ise; üretim süreci içerisinde bu faktörlerin sağlanması ve etkin bir şekilde yerine getirilmesi için, gerekli bilgilere zamanında ulaşma ve uygulamaya geçirilmesidir.
Bir işletmenin gelişimi, çevresinde olan değişim ve dönüşüme çabuk uyum sağlayabilme yeteneğine bağlıdır (Biçer ve Düztepe, 2003:19). Günümüzün değişken dünyasında işletmeler ayakta kalabilmek için, rekabetçi stratejiler geliştirip bu stratejileri de günün getirdiği değişimlere uyum sağlayabilecek bir şekilde esnekleştirilmesi gerekmektedir. Bunun başarılabilmesi için artık en önemli kaynaklardan biri ise, ‘bilgi’ olmuştur. Esnek ve rekabetçi bir düzlemde hareket edebilmesi için işletmeler yüksek bilişim sistemlerini kullanarak, hem dış çevreden gelen bilgileri hem de işletme içi bilgileri zamanında, düzenli ve hatasız bir şekilde işletme paydaşlarına ulaştırılabilmesi gerekir (Demirhan, 2002:117).
Pazarlama, üretim, finans, araştırma geliştirme, halkla ilişkiler ve insan kaynakları gibi işletme fonksiyonlarından elde edilen bilgilerin muhasebe süreciyle işletme karar vericilerinin kullanacakları bilgilere dönüştüren muhasebe, işletmenin temel bilgi
kaynağı olması açısından önemlidir. Muhasebe bilgileri, amaçların saptanmasında, kararların verilmesinde ve amaçlanan hedefler ve tahminler ile gerçekleşen durumun karşılaştırılması açısından önemli bir araçtır (Ceran ve Bezirci, 2011:107).
Diğer taraftan muhasebe bilgileri çok sayıda işletme içi ve işletme dışı bilgi kullanıcısı tarafından kullanılması, muhasebenin işlevlerinin önemini artıran diğer bir olgudur (Acar ve Özçelik, 2011:11). Örneğin pazarlama bölümü açısından düşünüldüğünde, pazarlama biriminin bir fiyat belirleyebilmesi için muhasebe sisteminde üretilen maliyet ve diğer bilgiler çok önemlidir. Bu açıdan pazarlama bölümünün doğru, geçerli ve kaliteli karar verebilmesi, daha verimli ve etkin çalışabilmesi, muhasebe fonksiyonun ürettiği bilginin zamanlılığına, kalitesine bağlı olabilmektedir (Ceran ve Bezirci, 2011:104-105). Tabi rekabet avantajı sağlanması açısından işletmenin muhasebe dışındaki fonksiyonları da rekabet edebilirlikte büyük önem arz etmekte, ancak muhasebenin temel bilgi kaynağı olması ve rekabet olgusunu şekillendiren en güncel kavramın bilgi olması, rekabet avantajı sağlamada muhasebenin önemini bir üst seviyeye taşımaktadır.
Endüstri 4.0’ın ana amacı, bilişim teknolojileri ve endüstriyi bir araya getirmektir. Ana bileşenlerinden ilki, yeni nesil yazılım ve donanım, yani geleneksel donanımlardan farklı olarak düşük maliyetli, daha az alan kaplayan, daha az enerji ile çalışan, daza az ısı üreten, yalnız bir o kadar da yüksek güvenirlikte çalışan donanımların ve bu donanımları çalıştıracak yazılımları içermektedir. Diğeri ise cihaz tabanlı internet, her nesne ile cihaza entegre edilmiş sensör ve işleticilerle donatılmış sistemler bütününü kapsamakta ve burada her nesne ile her cihazın bilgi alışverişinde bulunduğu bir yapıyı kapsamaktadır (Öztürk ve Koç, 2017:787-788). Özellikle muhasebe ve işletme süreçlerinde yüksek bilişim sistemlerinin kullanılması, işletmenin tüm birimlerinde artı sinerjiler yaratacak ve rekabet avantajlarının yakalanması, bu avantajların ortak bir zeminde sürdürülebilir kılınması sağlanabilecektir.
Endüstri 4.0 ile beraber muhasebe alanında birçok değişimin yaşanması beklenmektedir. Örneğin yönetim muhasebesi alanında ortaya çıkabilecek değişimlere bakacak olursak. Yönetim işlevi yerine getirilirken geleneksel sistemlerle yapılan bilginin saklanması, ayıklanması ve analiz edilmesi büyük maliyet kalemleri oluşturabilmekte ve rekabet edebilirlikte olumsuz sonuçlarla karşılaşılmasına sebep
olabilmektedir (Köseoğlu ve Demirci, 2018:47). Endüstri 4.0 ise, dijital dönüşüm faktörleri ile üretim ve yönetim alanında rekabet edebilirlikte bir sistem ortaya koymaktadır. Uluslararası rekabette gelecekte söz sahibi olmak isteyen işletmeler, akıllı robotlar, akıllı üretim sistemleri, akıllı sensörler, yapay zeka ve büyük veri kavramlarını üretim ve yönetim faaliyetlerine adapte etmeli ve bilgi alış verişini internet temelli bir zemin üzerinde yürütmelidirler (Yüksekbilgili ve Çevik, 2018:425). Diğer bir deyişle gelecekte rekabet güçlerini korumak ve sürdürülebilir kılmak isteyen işletmeler, üretim süreçlerine bu sanayi devrimini uygulamaları bir zorunluluk haline gelecektir (Yıldız, 2018b:554). Yalnız, Endüstri 4.0 ile birlikte sadece yönetim muhasebesi alanında bir değişim yaşanması beklenmemekte, stokların kontrolü, kurumsal bir entegrasyonun sağlanması, raporlama işlevinin gerçek zamanlı olarak yapılabilmesi gibi birçok değişim potansiyelini de beraberinde getirecektir.
Dijital dünyaya geçiş ve bilişim sistemlerinin katkısı ile birlikte, muhasebe sürecinde denetim olgusunda da bir değişim meydana gelecektir. Dijital dünyaya geçiş ile birlikte denetçi, bilgi ve verilere sınırsız olarak erişebilecek, anlık olarak bu bilgilere ulaşabilecek ve denetim faaliyeti denetimin yapılacağı alana fiziksel olarak gidilmeden gerçekleştirilebilecektir. Diğer taraftan denetçi denetim işlevini yerine getirirken, denetime konu olan işletmenin kameraları, Endüstri 4.0 ile hayatımıza girecek işletmenin akıllı robotları, insansız hava araçları ve sensörler ile denetim görevini yerine getirebilecektir. Böylece denetim işlemi yapılırken, yol, zaman ve maliyet açısından birçok avantajın ortaya çıkması sağlanacak ve denetim maliyetlerinin daha düşük fiyatlarla yapılabilmesine zemin hazırlanabilecektir (Erturan ve Ergin, 2017:22-23). Böylece, maliyetlerin düşmesi işletmelere maliyet avantajının yakalanması ile rekabetçi bir güç kazandıracaktır.
İşletmeler gün geçtikçe daha karmaşık süreçleri yönetmekle karşı karşıyadır. İşletme süreçleri içerisinde, zaman, bilgi, makina ve malzeme kullanılmaktadır ve bu süreçlere ilişkin maliyetler ve maliyetlerin yönetilmeleri büyük önem teşkil etmektedir (Özkan Özen ve Koçak, 2017:930). Bundan dolayı işlemelerin üretim ve diğer faaliyetleri ile ilgili maliyet bilgileri ve maliyetlerin yönetilmesi büyük önem taşımaktadır (Akgün, 2010:36). Endüstri 4.0 bileşenlerinin çoğu zaten maliyetlere ilişkin bilgiler sunmakta bir görev üstlenmekte, üretim sistemine bakıldığında ise, 3 boyutlu üretim teknolojileri (katmanlı üretim, hızlı üretim, masaüstü üretim) kavramı
karşımıza çıkmaktadır (Hakan Verdu Martinez ve Can, 2016:4). Üç boyutlu üretim teknolojileri ile üretimin getirileri ise, öncelikle zaman ve maliyet avantajları sağlaması, çevre dostu olması ile müşteri memnuniyetinin artması, üretilecek ürünün parçalarının farklı bölgelerde tasarlanabilme olanağı sunması, olarak sıralanabilir (Kuzu Demir ve diğerleri, 2016:486).
Yüksek bilişim teknolojilerinin maliyet hesaplamalarında kullanılması, daha doğru ve daha hızlı maliyet bilgilerine ulaşılmasını sağlayacak, böylece daha isabetli fiyatlama kararlarının verilmesi sağlanabilecektir. Yüksek teknolojilerle yapılan üretim; üretim maliyet bilgilerinin daha hızlı bir şekilde hesaplanmasını, daha hızlı kararların verilmesini, siparişlerin daha hızlı bir şekilde yerine getirilerek müşteri memnuniyetinin artışını sağlayacak ve tüm bunlara bağlı olarak işletmelerin rekabet avantajları artacaktır.
Bilginin rekabet edebilirlikte vazgeçilmez anahtar bir kelime haline geldiğine göre, işletmenin maliyetleri hakkında bilgiler sunması açısından maliyet muhasebesi de bu önemliliğe sahiptir diyebiliriz. Fiyatlandırma kararlarının temelini oluşturan maliyet bilgileri işletmenin rekabet etmesinde önemli bir yere sahip olması, maliyet muhasebesinin çok önemli bir unsur olarak karşımıza çıkarmaktadır.
Öyle ki bütün sektörde minimum maliyetle üretim yapma ve etkin yönetim hedefinde olan işletme, ‘yüksek bilişim sistemlerini’ üretim ve yönetim süreçlerinde maliyetleri en aza indirmek, hızlı ve etkili bir yönetim için kullanırsa bir rekabet silahına çevirebilir (Demirhan, 2002:123). Böyle bir rekabet silahına sahip olmak isteyen işletmeler ise, Endüstri 4.0’ın bileşenlerine gerekli önemi vererek ve uygulayarak önemli rekabet avantajları yakalayabilir ve bu rekabet avantajının sürdürülebilir kılınmasında önemli başarılar sağlayabilir.