Rekabetçilik Kavramı

Sözlük anlamı “aynı amacı güden kimseler arasındaki çekişme, yarışma ve yarış” (TDK, 2018) olan rekabet, mevzuatta ise “mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasında özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarış” olarak tanımlanmıştır3_.

Rekabet; ürünlerin kimler tarafından, ne miktarda üretileceği ve hangi ticari koşullarda hangi fiyattan pazarlanacağının piyasa koşullarında belirlenmesini sağlamaya yönelik olmak üzere, birimlerin ekonomik kararlarını bağımsız olarak alabilmeleri olgusunu içeren ekonomik yarış olarak da ifade edilebilir. Başka bir tanıma göre de rekabet, serbest piyasa mekanizması içinde faaliyet gösteren en az iki iktisadi birimin fiyat ve fiyat dışı çeşitli araçlar ile kararlarını yükseltmek ve en büyük pazar payını elde etmek amacıyla girdikleri stratejik etkileşim sürecidir. Rekabet, etkin ve güçlü bir sermaye ekonomisinin temelidir (Adıgüzel, 2011, s. 9).

Rekabet kavramı iktisadi analizin temel konuları arasında ele alınmakta ve yaklaşık 200 yıldır sektörleri, toplumları ve ülkeleri ilgilendiren bir olgu olarak hala önemini korumaktadır. Latince “concurrentia” kelimesinden türetilmiş olan rekabet kavramı ise ilk olarak A. Smith (1817) tarafından tanımlanmıştır. Smith serbest ve küresel rekabeti, kendini korumak için işletmelerin başvurduğu bir araç olarak nitelendirmiştir. Smith’e göre rekabet işletmeler arasındaki bir savaş, en iyi düzenleyici eldir. Ancak özellikle klasik iktisadi teorilerin rekabeti faktör birikimi üzerinden değerlendirme yaklaşımları, işletme disiplininde ise rekabetçilik ya da rekabet üstünlüğü yaratma konularının araştırılmasına odaklanma şeklinde görülmüştür. Rekabetçilik pazarda yerel ve uluslararası rakiplerin yapabildiğinden daha etkili bir biçimde yüksek

30

kalitede çıktı (mal ve hizmet) satabilme yeteneği şeklinde tanımlanabilir (Timurçin, 2010, s. 10; Dursun, 2013, s. 519; Biukšāne, 2016, s. 77).

İşletmecilik disiplininde rekabet “iki veya daha fazla işletmenin belirli bir tüketici grubunu hedefleyerek belirli bir üretime ve/veya hizmete ilişkin etkinlik ve verimliliğini arttırarak rakiplerine üstünlük sağlama çalışması” olarak tanımlanmıştır. Dünya Ekonomik Forumu ise rekabetçiliği “bir ülkenin verimliliğini belirleyen kurumlar, politikalar ve faktörler kümesi” olarak ele almaktadır. (Koç & Özbozkurt, 2014, s. 86; WEF, 2018).

Literatür incelendiğinde bu terimi açıklamak için araştırmacılar tarafından uygulanan geniş bir yelpazede rekabetçilik tanımlamalarının var olduğu görülmektedir. Çeşitli araştırmacılar tarafından yapılan tanımlar Tablo 3’te gösterilmiştir.

Tablo 3. Çeşitli Kaynaklara Göre Rekabetçilik Tanımları

Kaynak Tanım

(Bobba, Langer, & Pours, 1971)

Rekabetçilik; ulusların, bölgelerin ve şirketlerin yüksek gelir elde etmek için önkoşul olan zenginlik üretme yeteneğidir.

(Boston Danışma Grubu, 1981)4

Rekabetçi bir işletme düşük maliyetlere ve yüksek oranda teknolojik yeniliklere sahiptir.

(Flejterski, 1984)

Rekabetçilik; sektörün, endüstrinin ya da endüstri dalının, rakipleri tarafından sunulan ürünlere benzer özelliklerden daha cazip fiyat, kalite ve diğer özelliklerde ürün tasarlama ve satma kapasitesidir.

(Scott & Lodge, 1985)

Ulusal rekabetçilik bir ülkenin kaynaklarından yüksek getiri elde ederken uluslararası ticarette ürün üretme, oluşturma, dağıtma ve/veya hizmet sunabilme yeteneğidir.

(Buckley, Pass, & Prescott, 1988)

Bir işletmenin rekabetçiliği, ulusal ve uluslararası rakiplerinden daha üstün kalitede ve daha düşük maliyetlerde ürün ve hizmet üretme ve satma kabiliyeti anlamına gelir. Rekabetçilik, bir işletmenin uzun vadeli kar performansı, çalışanlarının ihtiyaçlarını karşılama ve sahiplerine üstün getiriler sağlama yeteneğidir.

(Porter M. , 1990)

Ulusal düzeyde tek anlamlı rekabetçilik kavramı ulusal üretkenliktir. Rekabetçilik, bir ekonominin vatandaşlarına yükselen bir yaşam standardı ve sürdürülebilir temelde yüksek bir istihdam sağlamasıdır.

31

Tablo 3. Çeşitli Kaynaklara Göre Rekabetçilik Tanımları (devam)

(Krugman, 1990; Krugman, 1994)

Eğer rekabetçiliğin bir anlamı varsa, bu sadece üretkenliği ifade etmenin başka bir yoludur. Bir ülkenin yaşam standardını yükseltebilme kabiliyeti neredeyse tamamen kendi üretkenliğini arttırma yeteneğine bağlıdır. Ulusal ekonomilere uygulandığında rekabetçilik anlamsızdır.

(Tyson, 1992)

Rekabetçilik, vatandaşlarımız hem yükselen hem de sürdürülebilir bir yaşam standardına sahip iken uluslararası rekabet sınavından geçmemizi sağlayan mal ve hizmet üretebilme kabiliyetimizdir.

(Dünya Ekonomik Forumu, 1996)

Rekabetçilik bir ülkenin kişi başına düşen GSYİH’sında sürekli yüksek büyüme oranlarına ulaşma kabiliyetidir.

(Barker & Köhler, 1998)

Ülkenin rekabetçiliği, serbest ve adil piyasa koşulları altında eş zamanlı olarak uzun vadede nüfusun gerçek gelirlerini korur ve genişletirken uluslararası pazar testinden geçmemizi sağlayan mal veya hizmet üretebilme derecesidir.

(Avrupa Komisyonu, 2001)

Bir ülkenin rekabetçiliği, sürdürülebilir bir temelde bir ekonomide nüfus için yüksek ve artan yaşam standartları ve yüksek oranlı istihdam oranları sağlama yeteneğidir.

(Adamkiewicz- Drwiłło, 2002)

Bir şirketin rekabetçiliği, optimum satış kanalları ve promosyon yöntemlerinde olduğu kadar, özellikle ürün yelpazesi, kalite ve fiyat açısından ürünlerini pazar ve rekabet gereksinimlerine uyarlaması anlamına gelir.

(Ajitabh & Momaya,

2004) Bir işletmenin rekabetçiliği onun rekabet pazarındaki payıdır.

(Bekolo, 2004)

Bir şirket için bir pazarda rekabetçi olmak, her şeyden önce daha yüksek bir güçten, bir ya da daha fazla yöndeki rekabetle kıyaslandığında daha iyi bir konumdan yararlanmak anlamına gelir.

(Porter, Ketels, & Delgado, 2008)

Rekabetçiliğin en sezgisel tanımı bir ülkenin ürünlerinin dünya pazarları içindeki payıdır. Bu, rekabetçiliği sıfır toplamlı bir oyun haline getirir. Çünkü bir ülkenin kazancı diğerlerinin giderleridir.

(Chao-Hung & Li- Chang, 2010)

Bir işletmenin rekabetçiliği coğrafi sınırlara rağmen ürün, hizmet, insan kaynağı ve yeniliklerin serbestçe dolaştığı küresel pazardaki rakiplerine karşı ekonomik gücüdür.

(Altomonte, Aquilante, & Ottaviano, 2012)

Dış ya da uluslararası rekabetçilik bir ülkede kıt olan mal ve hizmetlerin, ülkede bol olan mal ve hizmetler ile değiş tokuş edilebilmesi yeteneğidir. (Dünya Ekonomik

Forumu, 2013; 2018)

Rekabetçilik bir ülkenin üretkenlik düzeyini belirleyen kurumlar, politikalar ve faktörler kümesidir.

32