RADYOLOJİK BULGU

OPERASYON ÖNCESİ DİREK RADYOGRAFİ OPERASYONUN 5. YILINDA DİREK RADYOGRAFİ

Lomber lordoz açısı L5-S1 disk anterior yüksekliği (mm) L5-S1 disk posterior yüksekliği(mm) L5-S1 seviyelerinde listezis varlığı/derecesi L5-S1 seviyelerinde osteofit varlığı L5-S1 seviyelerinde uç plak skleroz varlığı L5-S1 disk aralığında vakum fenomeni varlığı

Olguların operasyon öncesi ve 5. yıldan sonraki direk radyografilerinde L5-S1 disk mesafesi anterior ve posteriorda gonyometre yardımı ile ölçüldü.

Lomber lordoz açısını hesaplamak için lateral direkt grafilerde L1 korpusu üst uç plağına ve S1 korpusu üst uç plağına teğet olacak biçimde iki tane düz çizgi çizildi. S1 korpusu üst uç plağına teğet geçen çizgiye dik bir çizgi çekilip, bu dik çizgiye ikinci bir dik çizgi çekilerek, ikinci dik çizginin L1 korpusu üst uç plağına teğet geçen çizgi ile yaptığı açı hesaplanarak bu açıya lomber lordoz açısı denildi (Şekil 14).

38 

Lomber lordoz açısının azalması istenilmeyen bir durum olup, hastanın postoperatif dönemdeki biyomekaniklerini olumsuz yönde etkileyecek ve daha önce de belirttiğimiz gibi özellikle komşu üst disk mesafesinde hareketliliğin artmasına neden olabilecektir. Bu da ilerleyen dönemde dejeneratif süreçleri hızlandırabilir.

39 

Dejeneratif disk hastalığına işaret eden çeşitli MRG bulguları mevcuttur. Çalışmamızdaki olguların MRG değerlendirmelerinde kullanılan ilk değerlendirmeler operasyon öncesi ve sonrası tetkiklerde L5-S1 vertebra seviyelerinde listezis derecesi, schmorl nodülü oluşumu ve disk yüksekliğinin anteriorda ve posteriorda ölçülmesiydi. Bu bulguların varlığı ve ölçülen değerlerin karşılaştırılmasıda çalışmamız içinde yer almıştır.

Manyetik alan içindeki atom çekirdeklerine, radyofrekans dalgası gönderilerek oluşturulan manyetik rezonansın kaydedilmesi ile görüntü elde edilmesine dayanır. Günümüzde, omurgayı inceleyen en iyi yöntemdir. Omurga hastalıklarını çok yüksek duyarlılıkla tespit eder. Hem yumuşak dokuyu, hem kemik yapıyı her üç planda gösterir.

Farklı sekanslar kullanılarak elde edilen T1 ve T2 ağırlıklı MRG görüntülerindeki sinyal intensite değişiklikleri anomalilerin tespitinde ve ayırıcı tanısında yararlıdır. Sadece anatomik deformite ve destrüksiyonun tespiti yapılmaz, aynı zamanda fizyolojik ve biyokimyasal değişiklikleri de ortaya koyar. Normal intervertebral disk T1 ağırlıklı sekanslarda izointens, T2 ağırlıklı sekanslarda hiperintens görülür. T2 ağırlıklı sekanslarda nükleus ve anulusun iç tabakası, su içeriğinin farklı olması nedeniyle anulusun dış tabakasından ayırt edilebilir. 30 yaşın üzerinde nükleus pulpozusun ortasında fibröz doku gelişimine bağlı olarak, T2 ağırlıklı sekanslarda hipointens yarık görülür. Dejenere intervertebral disk, T2 ağırlıklı sekanslarda hipointens izlenir.

Kalsifikasyon ve vakum fenomeni de MRG de hipointens olup birbirinden ayrılamaz (102). Herniye disk T1 ağırlıklı sekanslarda izo ya da hipointens, T2 ağırlıklı sekanslarda izo ya da hiperintensdir. Hiperintens olmasının nedeni serbest hidrojen iyonu artmasına ve sekestre diskte gelişen granülasyona bağlanmaktadır.

Olguların operasyon öncesi ve sonrası MRG tetkikleri incelenerek aşağıdaki bulguların varlığı araştırılarak ve gerekli ölçümler yapılarak önceden oluşturulan formlar (Tablo 4) dolduruldu:

1- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de MODIC tiplendirilmesi (Bkz sayfa 44) 2- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de disk dejenerasyon evrelemesi

3- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de faset eklem dejenerasyon evrelemesi 4- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de L5-S1 seviyesinde listezis derecesi

5- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de L5-S1 disk mesafesinin anterior ve posterior yüksekliği

6- Operasyon öncesi ve sonrası MRG de osteofit varlığı

40 

Olguların disk dejenerasyonunun değerlendirmek amacı ile operasyon öncesi ve operasyondan sonraki 5.yılda sonraki MRG tetkiklerinde Modic tiplendirmesi, Pfirmann ve arkadaşlarının tanımladığı disk dejenerasyon evrelemesi ve faset eklem dejenerasyon evrelemesi yapılarak karşılaştırıldı.

Tanımlayıcı bir karakteristik, T2 ağırlıklı kesitlerde nükleus pulpozusun sinyal intansitesinde bir önceki ya da sonraki diske kıyasla azalmadır. Nükleus pulpozusun kenarları düzensizleşir ve disk yüksekliği azalır. Posterior anulusta yoğun, nokta tarzında bir sinyal intansitesi anüler yırtığın göstergesidir.

Tablo 4. Füzyon kitlesinin altında kalan L5-S1 diskinin Manyetik rezonans görüntülemede operasyon öncesi ve sonrası bulgularının takip formu

RADYOLOJİK BULGU OPERASYON ÖNCESİ MRG BULGULARI OPERASYONUN 5. YILINDA MRG BULGULARI L5-S1 seviyelerinde Schmorl nodülü varlığı L5-S1 disk anterior yüksekliği (mm) L5-S1 disk posterior yüksekliği (mm) L5-S1 seviyelerinde listezis varlığı/derecesi L5-S1 seviyelerinde MODIC tiplendirmesi Disk dejenerasyon Evrelemesi Faset eklem dejenerasyon evrelemesi

41 

Modic, dejenere diske bitişik vertebra korpusunda, subkondral kemik iliği dejenerasyonuna bağlı sinyal intensitesi değişikliklerini, üç gruba ayırmıştır (103,104). Bu dejenerasyonların sırayla birbirini izlediği ve disk dejenerasyonuyla paralel olduğu gösterilmiştir. Tip I ile Tip III değişiklik arasındaki zaman genellikle birkaç yıldır.

TİP I DEĞİŞİKLİK: Kartilaj plakada çatlaklar oluşması ve kemik iliğinin yerini vaskülarize fibröz dokunun alması sonucu, subkondral vertebra korpusu T1 ağırlıklı sekanslarda hipointens, T2 ağırlıklı sekanslarda hiperintens görülmesi,

TİP II DEĞİŞİKLİK : Subkondral kemik iliğinde yağlı dejenerasyon sonucu T1 ağırlıklı sekanslarda hiperintens, T2 ağırlıklı sekanslarda izo ya da hiperintens görünüm olması.

TİP III DEĞİŞİKLİK: Kronik disk hastalığı vertebral endplatelerde ve bitişik vertebra korpuslarında yoğun skleroza neden olur. Tip III değişiklik MRG de hem T1 hem de T2 ağırlıklı sekanslarda hipointens olarak izlenir.

Çalışmamızdaki olguların MRG tetkiklerinde disk dejenerasyonu ve faset eklem dejenerasyonu değerlendirildi. Bu değerlendirme için Pfirmann ve ark. (105) tarafından kullanılan skala esas alındı (Tablo 5):

Tablo 5. Manyetik rezonanans görüntülemede disk ve faset eklem dejenerasyonunun değerlendirilmesi

DISK DEJENERASYONU FASET EKLEM DEJENERASYONU