rāvī-i şīrīn-kelām eydür, meger bu Keymurād Ḫān‟uñ bir „ayyārı var

idi. Ol ḳadar rind u ḳallāĢ „ayyār idi kim feleküñ çenberinden ¹⁸ṭarfetü‟l-„ayn içre güẕer eylerdi ve Mirrīḥ‟üñ gözinden sürmesin çeker alurdı ve ol „ayyāruñ adına Ṣıpārū „Ayyār

19dirlerdi ve pāy-ı taḫt pehlevānına Erdivān Hindī dirlerdi. Yüz ḳırḳ dört arıĢ ḳaddı var idi ve on sekiz ²⁰ṭoplı bir ṣalaġı var idi. Anı ḳullanurdı; zīrā anuñ men„i bir ḥāl-ile ḳābil degül idi. Ziyāde baṭṭāl nā-bekār idi. 21Gerçi Hindī idi; ammā aṣlı Ģeddādīlerden idi ve dīv-zād idi ve bu Eldüvān‟uñ bir ḳarındaĢı var idi. Adına 22Erdāl Hindī dirlerdi. Yüz otuz sekiz arıĢ ḳadd çekerdi ve Erdāl Hindī‟nüñ bir oġlı var idi. Dārāy Hindī 23

dirlerdi. Yüz yigirmi arıĢ ḳaddı var idi. Ziyāde gürbüz nā-bekār idi. Leyṭān Vezīr biraz da sebük-bārdan Ģikāyet 24idüp yaḳıldı ve yandı, eyitdi: “Ol nā-bekāruñ baña itdügi rengi dünyāda Alaman kāfirine bile olmamıĢdur. Belki ²⁵pederüm „Azāzīl‟e daḫı olmıĢ iĢ degüldür.” diyüp aġladı. Bu kerre Ṣıpār „Ayyār eyitdi kim “Elem çekme iy vezīr-i ḫāṣ. Eger [79/a]

1

bunda gelürler ise ben saña anuñ ḥaḳḳından gelü-vireyin.” didi. Bu arada Keymurād Ḫān, Ṣıpār‟a eyitdi: “Sen bir kerre varup 2tecessüs eyleseñ pek ma„ḳūl olurdı kim, Ḳattāl Zengī bu cānibe gelür mi yoḫsa gelmez mi; bir ḫaber alsañ, biz de aña göre tedārük eylesek.” ³didi. Ṣıpār daḫı “N‟ola?” diyüp ṭabān ḳaldurup gitdi.

Az zamān içre Cevāhir-ābād‟a geldi. Gördi kim Cevāhir-ābād‟da kimse yoḳdur.

4Su‟āl idüp ḫaber aldı kim Ḳattāl Ḫāḳāniyye üzerine gitmiĢ. Oradan daḫı Ḫāḳāniyye üzerine geldi, ne gördi. Deryā-yı 5

oḳyanus gibi bir leĢker-i bī-Ģümār çalḳanup yatur. Tebdīl-i ṣūret olup ordu-yı Ġslām‟a girüp gezerek serā-perde-i 6Ġskender-i Kübrā öñine geldi. Serā-perdeyi temāĢā eyledi. Gözler görmiĢ degüldür. Ṣıpā ḫayrān olup, “Zihī ṣāḥib-ḳırānlıḳ, zihī dārāt, 7bāri ādemüñ „ömri Ģöyle bir devlet ve dārāt ṣāḥibi yanında geçse.” diyü reĢk eyledi. Bu kerre bir ḥāl-ile serā-perdeden içeri 8girdi. Gördi üç ḳat bir serā-perdedür. Buña naṣıl ḳumaĢdan olduġı ma„in degüldür ve üç yüz otuz üç ḳubbesi var. ⁹Ġbtidā ḳatında ecnās maḫlūḳāt var. Ġkinci ḳatında dīvler ve perrīler var; ammā cümlesi insān ṣūretinde. Üçinci ḳatında gördi 10

bu ḳadar pehlevānān nerre-i Ģīrān iki cānibde ẕerrīn ve simīn ṣandaliyelerde oturmıĢlar. Pāy-ı taḫt ṣandaliyesinde Ḳahhār-ı Ā„ẓam 11

oturur. Taḥt üzerinde Muṭṭahir ġāh yidi küngüreli tāc-ile, alt yanında Cevāhir ġāh, Muṭṭahir ġāh‟uñ ise baĢında 12on dört küngüreli efser-i Ġskender. Keẕā Ģāhlar ve bu

73 ḳadar vüzerā ve ḥükemā ve müneccimān ellerinde kitāb, oturup baĢ ve zerrāt da

13Feylesūf-ı Ekber oturmıĢ ve „ayyār baĢı ṣandaliyesinde Ṣarṣar-ı Sebük-bār‟ı gördi. On sekiz arıĢ ḳaddı var; ammā Mirrīḥ-ṣıfat heybetinden 14yüzine baḳılmaz. Ṣaġ ve ṣol, on altı ḫançer ṭaḳınmıĢ. Ṣıpārū‟yı ḫavfından sıtma ṭutdı. Tiziyye ṭaĢra olup bir ṭarīḳ ile ḫaber 15aldı kim iki gündür Ḳattāl Zengī gice ḫābından ġāib olmıĢ. Dānālar reml idüp “Cāẕū Ģerrine uġramıĢ.” diyüp cevāb Ṣıpārū 16bunları ḫaber alup hemān çoḳ ṭurmayup “Belki yüzi ele virem.” diyüp ṭabān aldı.

Yine HūĢeng-ābād‟a gelüp Keymurād Ḫān‟a 17buluĢdı; ammā Keymurād Ḫān bu maḥalle dek iki kerre yüz biñ „asker cem„ eylemiĢ idi. Bu kerre Keymurād Ḫān Ṣıpārū‟ya eyitdi: “Ne ḫaber var?” didi. 18Ṣıpārū daḫı görüp iĢitdügi ne ise cümle bir bir taḳrīr eyledi. Hemān Leyṭān Vezīr bunı iĢidince sürūrından „ār nāmusı ¹⁹bıraġup ḳalḳup bura bura oynadı. “Hiç degül benüm vālide-i mekrūhum „Aḳrebe Cāẕū almıĢdur. ġimdiye dek ol nā-bekārı çoḳdan ḳatl 20eylemiĢdür.” didi ve eyitdi: “Öyle olınca ġayrı anlar bu diyārlara gelmez ve birḳaç gün daḫı baḳup andan Ḳattāl‟uñ cümle dārātın yaġmalaĢup 21herkes diyārına ṭaġılup gider. Lākin münāsib olan budur ki buradan ḳalḳup Ḫāḳāniyye‟de Ḳattāl‟uñ bütün devlet ve dārātın 22żabṭ eylemekdür. Ḳattāl anda olmaduḳdan ṣoñra Cevāhir ġāh daḫı tekrār Nār-ı Nūr‟a tābi„ olur diyüp Keymurād Ḫān‟ı ṭama‘a düĢürdi. Keymurād 23Ḫān eyitdi: “Çünkim öyle ise biz de buradan varup Ḫāḳāniyye‟de Ḳattāl‟uñ cümle dārātın alup żabṭ idelüm. Eger ḳarĢu ḳorsa 24ḳatl eylerem.” diyüp fermān eyledi. „Askerde nidā olsun ki üç gün tedārük, dördinci gün göçdür. Ḫāḳāniyye üzerine.” didi. Ammā 25

bu arada Leyṭān Vezīr eyitdi: “PādiĢāhum, benüm ḫāṭırıma bir Ģey geldi. Eger iẕnüñ olursa söyleyeyüm.” didi. ġāh eyitdi: “Söyle görelüm nedür?” [79/b] 1

didi. Leyṭān eyitdi: “ġāhum, Ģuradan Kūh-ı Bercīs‟e bir merd-i revende gönderüp, ḫaber alsun ki Ḳattāl Zengī gerçek av mı aldı yoḫsa aṣlı ²yoḳ mıdur ve hem anı daḫı da„vet eyleseñ; zīrā anlarda dīv ve perrī ve „ayyār çoḳdur. Hemān yalñız pehlevānlıḳ ile cevāb virmek müĢkildür.” 3diyüp Keymurād Ḫān‟uñ göñlin eyledi. Bu kerre Ģāh eyitdi: “Ya Ģimdi aña kimi gönderelüm?” didükde Leyṭān Vezīr eyitdi: “ġāhum, aña Ṣıpārū‟dan 4münāsib yoḳdur.” diyüp Ṣıpārū‟yı gönderecek oldılar. Ṣıpārū‟ya eyitdiler: “Yā Ṣıpārū, var imdi sen „Aḳrebe Cāẕū‟yı alup getür. 5

Eger bizi bunda bulımazsañ doġrı Ḫāḳāniyye üzerine ardımuzdan gelüp yetiĢesin ve hem Leyṭān Vezīr‟üñ aġzından „aẓīm ⁶niyāz beyān idüp bolaykim cāẕūnuñ göñli olup geleydi.” didiler. Hele Ṣıpārū ne disün, biraz gitmege çekindi; ammā Leyṭān ⁷Vezīr yalvarup

74 çıḳarup bir kise aḳça virdi. Zīrā „ayyār ḳısmı ise altunı görince ṭama‘a düĢer. Ekŝer „ayyārlar ṭama‘la dāma 8giriftār olurlar.

Ḥāṣıl-ı kelām Ṣıpārū altunı görince göñli oldı. Altunı alup filārın giydi vedā„

idüp, “Ḳandasın Kūh-ı Bercīs?” 9diyüp revān oldı. Bu kez „Ayyār gitdükden ṣoñra üç gün tedārüklerin görüp dördinci gün iki kerre yüz biñ „asker ile HūĢeng-ābād 10öñinden ḳalḳup “ „Azm-ı Ḫāḳāniyye!” diyüp gitdiler. Yiye içe günlerde bir gün Ḫāḳāniyye öñine gelüp „asker-i Ġslām‟a muḳābil ḳondılar. Ġslām 11„askeri bunları görüp cāsūs gönderüp aṣlı ile ḫaber aldılar kim Leyṭān Vezīr varup getürmiĢ; ammā pehlevānları Erdivān Hindī 12imiĢ. Bu kerre Erdivān Hindī‟den ḫavf üzere oldılar; ammā Ḳahhār-ı Ā„ẓam ve Feraḫ-zād Ḫāḳānī ve KehkeĢān-ı Zīr-dest ve Cihān-baḫĢ, bunlar ¹³silleyi virüp eyitdiler: “Ġy dil-āverler, hiç elem çekmeñ. Mevlā kerīmdür. Anuñ da elbetde ḥaḳḳından gelür bulınur.” didiler. Ammā bu cānibde Ṣarṣar‟a 14

biraz laṭīfe idüp eyitdi: “Ġy sulṭān-ı „ayyārān, hele ġāfil olma; zīrā aṣl senüñ ḫaṣmuñ Leyṭān‟dur.

O yañadan Keymurād Ḫān 15ol gün ārām idüp irtesi gün dīvān eyledi. Bir nāme yazup Dārāy Hindī ile irsāl eyledi. Dārāy Hindī de nāmeyi alup ordu-yı ¹⁶Ġslām‟a geldi. Ṭoġrı serā-perde-i Ġskender-i Kübrā‟nuñ ḳapusına gelüp kendin „arż eyledi. Bevvāblar girüp ḫaber virdiler. Bu kerre Ḳahhār-ı Ā„ẓam 17gelsin eyledi. Çıḳup Dārāy Hindū‟yı içeri getürdiler. Dārāy Hindī daḫı içeri girdükde ādāb ve erkānı icrā eyledi. Muṭṭahir ġāh 18iĢāret eyledi. Dārā-yı Hindī‟nüñ altına bir ṣandalī ḳodılar, geçüp oturdı. Eline Ģerbet virdiler, içdi. Ba„de nāmeyi çıḳarup ṣundı. 19

Muṭṭahir ġāh alup nāmeyi dānā eline virdi, dānā ḳıra‟at eyledi. DimiĢ ki “Nār-ı Nūr benüm ḳatumda ki nesl-i HūĢeng ġāh ve sülāle-i ṣāḥib-ḳırān-ı Keymurād 20Ḫān‟um ve siz kim Ḳattāl Zengī pehlevānlarısıñız. ĠĢitdüm ki Ḳattāl Zengī‟yi bir cāẕū ḳapup Cinnistān‟a bıraġup dīvler helāk eylemiĢ. Ṣāḥib-ḳırānlaruñ 21vāriŝi yine ṣāḥib-ḳırāndur. Ġmdi nāmem vuṣūl bulduḳda Ḳattāl Zengī‟nüñ her ne ḳadar dārātı var ise ve eĢyāsı var ise bī-ḳuṣūr baña gönderüp 22

ve kendiñiz daḫı nice dilerseñiz öyle idüñ. “Yoḳ.” dirseñiz sizler bilürsiñiz, vaḳtiñize ḥāżır olasız.” diyüp tamām eylemiĢ. Bu kerre Muṭṭahir ġāh 23Ḳahhār‟uñ yüzine baḳdı. Bu kerre Ḳahhār-ı Ā„ẓam daḫı dönüp Dārāy Hindī‟ye eyitdi: “Ġy pehlevān, var Keymurād Ḫān‟a söyle ki anuñ baĢına 24ṣovuḳ geçmiĢ ve hem Ḳattāl Zengī ḥāliyā ṣaġdur, yaḳın zamānda gelür. Eger farażā Ḳattāl Zengī gerçek ölmiĢ olsa bile anuñ eĢyāsı kimseye

25

virilmez. Ancaḳ eger ol Leyṭān didükleri la„īn bende çeküp bu ṭarafa göndersin. Kendi daḫı varup ādāb-ile vilāyetine gidüp otursun [80/a] ¹Zīrā ṣoñra ziyān görür.” didi. Andan Dārāy‟a ḫil„at giyürüp öyle yolladı.

75 Bu kerre yolda giderken, “Bu Ḳattāl Zengī‟nüñ 2

ne ḳatı çoḳ metīn pehlevānları var imiĢ.” diyü söylenürek Dārāy Hindī serā-perdeden ṭaĢra çıḳup raḫĢına binüp Keymurād Ḫān ³bār-gāhına vardı. Keymurād Ḫān yanına varup yir öpdi ve Ḳahhār‟uñ virdigi cevābları bir bir beyān eyledi. Hemān Erdivān Hindī 4aġız açup eyitdi: “PādiĢāhum, hemān yarın ceng nidā itdür. Bir gün muḳaddem yezdān-perestlerüñ ḥaḳḳlarından gelüp Ḳattāl Zengī‟nüñ 5dārātın żabṭ idelüm, yoḫsa böyle nāme ile söz ile anlar bir Ģey virmezler.” didi. Keymurād Ḫān daḫı Erdivān Hindī sözi-le 6„asker de ceng nidā itdürdi.

Ammā bu ṭarafdan, Dārāy Hindī nāme getürüp cevāb alup gidince Ṣarṣar-ı

Sebük-bār anuñ ardınca Keymurād ⁷Ḫān ordusına varmıĢ idi. Tebdīl-i ṣūret dīvān-ı Keymurād Ḫān‟a girüp kūĢede ṭurup seyr eyledi. Keymurād Ḫān 8gördi ki bir Ģeci„ pādiĢāhdur ve Erdivān Hindī‟yi gördi, pāy-ı taḫt ṣandaliyesinde oturur. Bir ṭaġa beñzer bir la„īndür. 9dönüp eyitdi: “Allah te„ālā bu la„īnüñ Ģerrinden ḳulların ḥıfẓ eyleye.” didi ve Leyṭān Vezīr‟i gördi. Birāderi Baḫtun Vezīr ¹⁰yanında oturur. Erdāl Hindī daḫı Hind dil-āverleri vāfir var. Tamām bunları temāĢā eyledi. Andan ceng nidāsın iĢidüp ¹¹döndi. Serā-perdeye gelüp Erdivān ve Keymurād Ḫān‟ı vaṣf eyledi ve “Yarın cengdür.” diyüp ḫaber virdi. Muṭṭahir ġāh daḫı 12ḲahḳaĢān-ı Zīr-deste fermān idüp ḲahḳaĢān da, „asker-i Ġslām „asker-iç„asker-inde y„asker-ir y„asker-ir cengdür, d„asker-iyü n„asker-idā eydürd„asker-i. Ġk„asker-i cān„asker-ibden 13ol gün ol gice tedārüklerin görüp ṣabāḥa muntaẓır oldılar. Çünkim gice geçüp ṣabāḥ oldı. Ġki leĢker yirlerinden ṭurup ¹⁴at fil gergedanlarına süvār olup meydān merkezine gelüp iki cānibden ṣaflar baġlayup alaylar düzdiler. Ġki ṭarafdan 15

naẓar-ı ber-meydān idüp “Eyā bugün meydāna kim gire ve erlik nāmın kim ḳazana ve ecel pirāhenin kim giye?” dirken hemān anı gördiler. 16Keymurād Ḫān ṭarafından Dārāy Hindī at sürüp meydāna girdi ve biraz cevelān idüp lu„b-ı hüner gösterdükden ṣoñra 17

el ḳaldırup iki cānibden çalınan çeng-i ḥarbīleri diñdirüp bülend āvāzı-la na„ra urup eyitdi: “Beni bilen bilsüñ,

18

bilmeyenler āgāh olsun. Benem Dārāy Hindī.

Beyt:

Var mıdur meydān-ı „aĢḳuñ bir dil-āver serveri ĠĢte er iĢte meydān merdem 19diyen gelsün beri

Ġy ḫudā-perestler, meydānuma er gönderüñ ve lākin ġāyet dil-āver gönderüñ.” didi. „Asker-i Ġslām ṭarafından daḫı bir pehlevān 20Ḳahhār-ı Ā„ẓam‟dan aẕīn alup „azm-ı meydān idüp meydāna girdi ve Dārāy Hindī‟ye varup „aĢḳ eyleyüp öñin aldı. SöyleĢürek 21azġıĢup bunlardur, birbiri-le cenge baĢladılar. Dārāy Hindī ol dil-āverüñ üç

76 cümlesin men„ idüp bir nīze urup ol 22

dil-āveri zaḥm-dār idüp Ģehīd eyledi. Bir pehlevān daḫı girdi. Anuñ da ḥamlelerin men„ idüp anı da Ģehīd eyledi.

Ḥāṣıl-ı kelām 23Dārāy Hindī ol gün yidi dil-āver Ģehīd eyledi ve on biĢ ḳadarın zaḥm-dār eyledi. Bu kerre Ṣarṣar zaḥm-dār olanları meydāndan ²⁴çıḳarup bir bir getürüp aḫĢam olup döndiler. Ġslām „askeri ḳasāvet elem ile bār-gāhlarına geldiler. Rezm libāsların 25çıḳarup bezm libāsların giydiler ve Ģehīd olanları defn idüp zaḥm-dār olanlaruñ zaḥmın ṣardılar. Bir yire cem„ olup Ḳahhār-ı Ā„ẓam [80/b] 1dönüp bunlara, “Pehlevānlar, Ģol la„īnüñ meydānına olur olmaz kimse girmesün; zīrā la„īn metīn nā-bekāra beñzer.” didi. 2Öteden Keymurād Ḫān daḫı dönüp bār-gāhına geldükde Dārāy Hindī‟ye ḫil„at giyürdi. Leyṭān Vezīr daḫı Dārāy Hindī‟ye 3du„ā idüp eyitdi: “Nār-ı Nūr eliñ alup ḳuvvet virsün, boynuñ altında ḳalsun. Göreyüm seni, ḫudā-perestlere hiç amān

4ve zamān virme, hemān öldür.” didi.

Çünki ol gice düĢmenüñ az „ömri gibi geçüp yine ṣabāḥ olduḳda iki ṭarafdan

5leĢker binüp birbirlerine muḳābil oldılar. Dārāy Hindī yine meydāna girüp ol gün gene kimin öldürdi ve kimin zaḥm-dār 6eyledi. Dönüp ḳondılar. Üçinci gün yine Dārāy Hindī meydāna girüp Melik Seyf‟üñ aḳrabāsından Ģeh-zāde BedeḫĢānī 7nām bir nev-civānı var idi. At sürüp meydāna girüp Dārāy Hindī‟ye ber-ā-ber olup cenge baĢladılar. Dārā-yı Hindī ol nev-civānı 8urup Ģehīd eyledi. Hemān bir ḥāli görüp Melik Seyf „inān iḫtiyārı elinden gidüp bir kerre „alem dibinden raḫĢın sürüp 9

yanar āteĢ gibi meydāna girüp Dārāy Hindī‟nüñ öñin alup, “Ġy ḳolı ḳopacaḳ la„īn öyle bir tāze nihāl nev-civāna nice ḳıyduñ? 10Tīz ḥamle eyle, senden ol maẓlūmuñ ḳanın alayum.” diyüp ḥayḳırınca Dārāy Hindī‟yi vehm alup el nīzeye urdı. Ġrüp Melik 11Seyf‟e bir nīze ḥavāle eyledi. Melik Seyf siper ḳapup ber-ā-ber virdi. Ne ḥāl ise Dārāy‟uñ nīzesin men„ eyledi. Bu kerre Dārāy 12Hindī gürzi-le geldi. Melik Seyf gürzin de men„ eyledi. Nevbet kendüye geldükde Ģeh-zādenüñ eleminden ziyāde ġażaba gelmiĢ 13

idi. Bu kerre hemān ol ma„hūd deste-çūba el urup üç güftesine ṭoḳuzar baṭman üç ṭaĢı vaż„ idüp baĢınuñ ¹⁴üzerinden devr itdirüp, “Al imdi iy mel„ūn, sen de yendin bu yādigārı.” diyüp nice kim fırlatdı ise ṭaĢlar ḳara ḳuĢ 15gibi havādan gelüp Dārāy Hindī birin sipere aldı; ammā biri kendinüñ kellesine ve biri bindügi raḫĢuñ kellesine urup 16ikisinüñ de kellesi çini ṭabaḳ gibi ṭaġılup Dārāy Hindī cān ber-cehennem eyledi. Atı-la bile ḳaġĢaraḳ zemīne yıḳıldı. 17

Ol maḥalde hemān Dārāy Hindī‟nüñ babası Erdāl Hindī „alem sāyesinde oġlınuñ helāk olduġın görince ġażabından 18gözleri „aḳīḳ-i Yemen‟e dönüp bir kerre altında olan gergedanın sürüp Melik Seyf‟üñ öñin alup, “Ġy nā-bekār ḫudā-perest, 19

77 mıyam. Oġlumuñ intiḳāmın sende.” diyüp elinde ṭaġa beñzer bir gürz öyke ile Melik Seyf‟e bir ḍarb ḥavāle 20eyledi; ammā dürüst yolından uramayup meger eksük urulmaġla gürz gelmedi. Ġllā Melik Seyf‟üñ bindügi raḫĢuñ kellesine 21rāst gelüp ḫurd ḫām eyledi. Melik Seyf boĢ bulınup hemān raḫĢı-la ser-nigūn olup bir ayaġı rikābda

22ḳaldı. Erdāl Hindī raḫĢ ḳuvveti-le geçüp gitdi ammā; öteden döndi kim Melik Seyf‟i helāk eyleye.

Ammā bu ṭarafdan, hemān 23

Feraḫ-zād Ḫāḳānī gergedan sürüp Erdāl Hindī‟ye ber-ā-ber oldı. Ṣarṣar hemān Melik Seyf‟i meydāndan ol demde bir yidek raḫĢ

24

yetiĢdirdiler. Melik Seyf binüp ‘alem sāyesine vardı. Ġki ṭarafdan Feraḫ-zād ile Erdāl Hindī‟nüñ cengi ne yüzden 25olur, diyü temāĢāya ṭurdılar; ammā Feraḫ-zād Ḫāḳānī Erdāl‟uñ öñin kesdirüp “Ṭurma nā-bekār, ḥamle eyle.” diyince hemān [81/a] 1Erdāl Hindī el gürz-i girāna urup Feraḫ-zād‟a „āĢıḳāne bir gürz urdı. Feraḫ-zād Ḫāḳānī arḳada men„ idüp nevbet 2kendüye geldükde Feraḫ-zād daḫı Erdāl‟a urdı. Erdāl daḫı biñ belā ile men„ idüp bunlardur, yek-ā-yek olup gürz cengine baĢladılar. 3

Feraḫ-zād Ḫāḳānī gördi ki “Erdāl Hindī çoḳ ḳuvvet ṣāḥibi nā-bekārdur.” diyüp hele tā aḫĢam olınca ceng itdiler. AḫĢam dönicek ⁴maḥal Feraḫ-zād Ģevḳe gelüp „aĢḳ-ıla Erdāl Hindī‟ye bir Ģedīd ḍarb urdı. Erdāl Hindī men„ idüp lenger virince altında 5olan gergedanuñ miyānı ḥalel-pezīr olup ya„ni ḳırılup Erdāl Hindī raḫĢı-la bile yıḳılınca hemān dem Ṣarṣar üzerine düĢüp 6baġladı ve alup döge döge „alem sāyesine iletdi. Ol maḥalde iki cānibden ṭabl-ı ārām çalınup döndiler ve ḳondılar. Ṣarṣar 7Erdāl‟ı getürüp gitdi. Bār-gāhında ḥaps eyledi. Muṭṭahir ġāh dīvāna gelince Feraḫ-zād‟a ḫil„at giyürdi. Bu kerre Keymurād Ḫān

8dönüp ḳondı ammā Erdāl Hindī içün ġama düĢdiler.

Üstād eydür; ammā bu maḥalde hemān Erdivān eyitdi: “PādiĢāhum, hiç 9

elem çekme. Yarın ben meydāna girüp ne Feraḫ-zād‟ı ḳoyayum ve ne ḲahḳaĢān‟ı ve ne Ḳahhār‟ı ve ne sā‟irin ḳoyalum.” didi. Bu kerre Keymurād 10Ḫān, Erdivān‟a ḫil„at giyürdi; ammā bu maḥal Ġslām ṭarafından anda cāsūs var idi. Bu ḫaberi alup döndi. Serā-perdeye gelüp 11eyitdi: “Ma„lūmuñuz olsun ki yarın Erdivān Hindī meydāna girmege Keymurād Ḫān‟dan ḫil„at giydi.” didi. Ol gice mürūr idüp 12çünkim ṣabāḥ oldı yine iki leĢker tedārüklerin görüp iki cānibden ṭabl çalınup iki leĢker ser-ā-pā süvār olup meydān 13merkezine gelüp alaylar düzdiler ve ṣaflar baġladılar ve nāẓır-ı ber-meydān olup baḳarken anı gördiler. Erdivān Hindī yüz ḳırḳ ¹⁴arıĢ ḳaddı-la ve ol beyāż merdüm-ḫor fili-le vücūdı gök demüre müstaġraḳ olup ve omuzunda on sekiz ṭoplı ṣalaġın 15

alup ol heybet ṣalābetle meydāna girdi. Hindīler öñince beytler oḳuyaraḳ

78

Beyt:

ġīr-veĢ gürleyü tā ḳuyruġı pāyın dögerek

16

Canavar avlayıcı ḳoca köpek böyle gelür

Diyüp medḥ ŝenā iderek miyān-ı ṣaḥn-ı ġāye geldiler ve selāmlayup girü döndiler. 17Erdivān Hindī biraz ṭarīd-i cevelān eyledükden ṣoñra el ḳaldırup çalınan çeng-i ḥarbīleri diñdirüp, ḳara ṭā„līn 18gürleyüp na„ra urup eyitdi: “Ġy ḫudā-perestler, dünki gün ḳarındaĢum esīr iden pehlevān nā-bekār bugün meydānuma 19gelsün, ben de anı ḳarındaĢum yirine ṭutup ḥaps ideyüm.” didi. Bu kerre Ġslām dil-āverleri Feraḫ-zād‟uñ yüzine baḳdılar. 20

Feraḫ-zād Ḫāḳānī daḫı Erdivān Hindī‟yi gördi ki meydānda kendüsin da„vet eyler. Hemān altında olan gergedan-ı metīne mahmūz 21gösterüp „alem dibinden bir kerre ḳopdı, ṭoġrı meydāna yanar āteĢ gibi sürüp gelüp Erdivān‟uñ öñin kesdürdi 22ve ādāb ile „aĢḳ eyledi. Erdivān Hindī daḫı Feraḫ-zād‟uñ „aĢḳın „unf ile alup eyitdi: “Baḳa bre nā-bekār Ḫāḳānī, 23dünki gün sen benüm ḳarındaĢum öyle ḥīle ile ṭutup ḥaps eylemeñ hüner degüldür. Hüner oldur ki bugün benüm ṣalaġumdan 24rehā bulasın.” diyüp “Di imdi ḥamle eyle, saña miḳdārını bildireyüm ve Nār-ı Nūr ḳullarını üzerine güldüreyüm.” didi. 25

Feraḫ-zād Ḫāḳānī eyitdi: “Yā Erdivān, sen ḥamle eyle; zīrā yol senüñdür. Da„vācı sensin.” didi. Erdivān Hindī eyitdi: “Bre hey nā-bekār, [81/b]

1ben saña evvel ḥamle eyle didügimün aṣlı budur ki bir ḥamle ben de idemedüm.” diyüp ḥasret ile “Gitmeyesin.” dirüm. Yoḫsa 2

evvel ben ḥamle idecek olursam ġayrı saña ḥamle nevbeti degmez. Meger ki iḳlīm-i „ademde saña nevbet gele didi.

Ḥāṣılı, buña beñzer 3

biraz ḫalt-ı kelām eyledi. Bu kerre bunlar biraz mücādeleden ṣoñra cenge mübāĢeret idüp Erdivān Hindī ol gün Feraḫ-zād 4Ḫāḳānī‟nüñ yidi gergedanın helāk eyledi. Ma„hūd ṣalaḳ ile Feraḫ-zād ġayretinden ziyāde müte‟ellim oldı. Hele ne ḥāl ise 5

aḫĢam olup bunlar ayrıldılar. Erdivān, Feraḫ-zād‟a eyitdi: “Ġy ḫāḳān, yarın meydānuma yine sen gel, yarın elbetde senüñ 6ḳaydın gördüm.” didi. Bu kerre Feraḫ-zād Ḫāḳānī eyitdi: “Yüri hey nā-bekār, boyı uzun „aḳlı ḳıṣa Hindī bildüginden ḳalma.” 7diyüp döndiler. Ġki cānibden ṭabl-ı ārām çalınup döndiler ve ḳondılar. Keymurād Ḫān dönüp ḳonınca dīvān idüp 8Erdivān‟a ḫil„at giyürdi ve Feraḫ-zād‟ı ṣordı. “Bugün yā Erdivān, ne ḫoĢ Feraḫ-Feraḫ-zād‟ı bende çekmdüñ.” didi. Erdivān

9eyitdi: “PādiĢāhum, bugün ruḫṣat virdüm; ammā yarın baġlar getürürem. Ẓāhir Feraḫ-zād Ḫāḳānī de bir diyāruñ ṣāḥib-ḳırānı 10geçinür. Aṣlı Keyümerŝ imiĢ.” didi. Vāḳı„ā yine bu Keymurād Ḫān ile Feraḫ-zād bir neslden idiler; zīrā ḫüsrevīler HūĢeng Ģāhuñ

79 “Āferīn iy ṣāḥib-ḳırān-ı Hindistān, 12eger bugün murād ideydük, Feraḫ-zād‟uñ bende çekerdük. Ancaḳ biraz ihmāl eyledük; ammā yarın hemān baĢın kes. Amān ve zamān virme; ¹³zīrā anlaruñ girüsi çoḳdur. Feraḫ-zād‟dan ġayrı üç dāne zehr-i ḳātil daḫı var ve anlaruñ her biri Feraḫ-zād‟dan beĢbeterdür.” 14didi. “Evvelā ḲahḳaĢān andan ṣoñra Ḳahhār-ı Āẓam ve Cihān-baḫĢ bunlardur.” diyüp Erdivān Hindī‟yi biraz ġayrete getürdi.

15Erdivān Hindī daḫı eyitdi: ḪoĢ imdi yarın Nār-ı Nūr devletinde Feraḫ-zād‟ı ya bende çekerem yāḫūd ḳatl eylerem. Ġkiden 16ḫālī degüldür.” diyüp biraz lāf-ı güẕāf eyledi.

Meger kim ol ḥālde Çeldek ile Jīvek tebdīl-i ṣūret anda gelüp bār-gāh-ı

17Keymurād Ḫān‟da temāĢā iderlerdi. Bu muṣāḥabetleri cümle iĢidüp oradan döndiler, sürüp serā-perde-i Ġskender‟e gelüp 18eyitdiler: “Ġy dil-āverler, yarın Erdivān Hindī meydāna girüp “Feraḫ-zād‟ı bende çekerem veyā ḳatl iderem.” diyüdür, „uhde 19eyledi.” didiler. Feraḫ-zād eyitdi: “Yabana söylemiĢ mel„ūn oġlı mel„ūn. Allah bilür ḳanġımuz ḳanġımuzı bend veyā ḳatl eyler.” didi; 20ammā herkes fısılduya vardılar: “Ḳorḳaruz Erdivān Hindī beglere ḥalel virür; zīrā mel„ūnuñ ṣalaġı pek muḥālif ālātdur. 21

On ṭoḳuz topak ḳanġı birine siper iriĢse gerek. Hemān ḫudāya emānet.” didiler. Ṣarṣar gördi ki