Rüşvet Suçu

Rüşvet suçu TCK’nın 252. maddesinde düzenlenmiştir.174

Rüşvet suçu “Kamu İdaresinin İşleyişine Ve Güvenilirliğine Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenmiştir. Dolayısıyla bu bölümde düzenlenen tüm diğer

170 TEZCAN/ ERDEM/ ÖNOK, s. 910.

171 PARLAR/HATİPOĞLU, s. 1780

172 PARLAR/HATİPOĞLU, s. 1779.

173 PARLAR/HATİPOĞLU, s. 1780; GÖKCAN, Kamu İdaresine Karşı İşlenen Suçlar, s. 119 174 TCK m. 252- Rüşvet:

“ (1) Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kişi, dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, kendisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kamu görevlisi de birinci fıkrada belirtilen ceza ile cezalandırılır. (3) Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur…”

suçlar gibi korunmak istenen menfaat kamusal faaliyetlerin sağlıklı yürütülmesi ve güvenilirliğidir. Ayrıca maddenin 8. fıkrasında, bazı kamu kuruluşlarının ve kamu görevi ifa etmemesi önemli olmaksızın, diğer bazı tüzel kişilerin adına hareket eden kişilerin hukuka aykırı menfaat temininin yasaklandığı görülmektedir. O halde kanun koyucu bu düzenlemeyle kamu idaresinin yanı sıra sözü edilen kuruluşların da toplumdaki güvenilirliğini ve işleyişini korumak istemiştir.175

Rüşvet suçunun, “görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması ya da yapmaması için bir kamu görevlisine menfaat sağlayan kişi” ve kendisine menfaat sağlanan kamu görevlisi olmak üzere iki faili vardır. Faillerden birinin rüşvet alma fiili diğerinin rüşvet verme fiilini karşılar.176

“Bir kamu görevlisinin yürüttüğü görevin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için menfaat sağlamasının” rüşvet alma olarak kabul edilmesi, söz konusu göreve usulüne uygun biçimde getirilmiş olmasına bağlıdır. Bu bakımdan fiilî durum yeterli değildir. Ayrıca menfaat sağlama karşılığında yapılması istenen veya yapılmaması istenen işin kamu görevlisinin görev ve yetkisi kapsamında bir iş olması gerekmektedir.177

Suçu düzenleyen maddenin 8. fıkrasında, bazı kuruluşlardan söz edilmiş ve bunların adına hareket eden kişilerin, Kanunun 6. maddesinde yer verilen “kamu görevlisi” tanımı bağlamında kamu görevlisi sayılmaması önemsenmeksizin, rüşvet suçunun faili olabileceği belirtilmiştir. Sözü edilen kuruluşlar; “kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler ile bünyelerinde faaliyet icra eden vakıflar, kamu yararına çalışan dernekler, “kooperatifler” ve halka açık anonim şirketlerdir.”

Öncelikle belirtilmelidir ki, 8. fıkra hükmünün uygulanabilmesi için “rüşvet alan, talep eden veya kabul eden” failin, sayılan kuruluşlar adına

175 Erdal BAYTEMİR, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Kapsamında Rüşvet Suçu”, TBB Dergisi, S. 88, Ankara, 2010, s. 333-388, s. 339

176 İsmail MALKOÇ, Açıklamalı Türk Ceza Kanunu, C. 4, Ankara, 2013, s. 4272; İzzet ÖZGENÇ, İrtikâp ve Rüşvet Suçları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012, s. 79, Ülkü AYDEMİR, “Rüşvet Suçu”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2014, s. 53.

hareket eden kimse, yani bu kuruluşlar adına işlem yapma yetkisi olması gerekir.178

Buna göre bu şekilde yetkisi olan kişiler, rüşvet suçunun faili olabilir. Bununla birlikte kuruluş adına işlem tesis etme yetkisi olmaksızın kuruluş için çalışan kişilerin rüşvet alma, talep etme veya kabul etme fiillerini işlemeleri mümkün gözükmemektedir.179

Rüşvet verme bakımından fail, kamu görevlileri dâhil, herhangi bir kimse olabilir. Zira 252. maddede kamu görevlisine menfaat sağlayan fail için herhangi bir nitelik aranmamıştır.

Rüşvet suçunu oluşturan fiil, kamu görevlisinin, göreviyle ilgili “bir işi yapması veya yapmaması” için, kamu görevlisine menfaat sağlanmasıdır. Bu açıdan iki taraf arasında bir anlaşma vardır.180

Rüşvet suçunun cezalandırılması için tarafların anlaşması suretiyle kamu görevlisinin menfaat sağlaması yeterli olup, görevi kötüye kullanma suçunun aksine herhangi bir zarar doğması şart değildir.181 Görevi kötüye kullanma suçuyla bu suç arasındaki en önemli fark; Görevi kötüye kullanmanın cezalandırılabilmesi için “kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olma ya da kişilere haksız bir menfaat sağlama” biçiminde bir netice gerçekleşmeliyken, rüşvet suçunda suçun meydana gelmesi için menfaatin sağlanmasının yeterli oluşudur. Bunlar gibi herhangi bir zararın oluşması gerekmez. Bu kapsamda görevi kötüye kullanma suçunun bir “zarar suçu” olduğunu söyleyen görüşler bulunmaktadır. 182

Son olarak daha önce de belirtildiği gibi öğretide 257. maddenin aslında özel nitelikli görevi kötüye kullanma fiili sayılan zimmet, irtikâp, rüşvet gibi diğer suçlara göre tali (ikincil) bir norm olduğu kabul edilir.183

178 Güçlü AKYÜREK, “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun Yeni 252. Maddesi ve Özel Sektörde

Rüşvet”, Kazancı Dergisi, C. 8, S. 99-100, İstanbul, 2012, s. 22-42. s. 38. 179 AKYÜREK, s. 39.

180ÖZBEK/ KAMBUR/ DOĞAN/ BACAKSIZ / TEPE, s. 1004.

181Alptekin KÜÇÜKİNCE, Rüşvet Suçu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010, s. 16.

182 MALKOÇ, s. 4440; Yener ÜNVER, “TCK’nda Kamu İdaresine Karşı Suçlar”, Alman-Türk Karşılaştırmalı Ceza Hukuku, (Çev.Eric HİLGENDORF/Yener ÜNVER), C. III, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, 2010, s. 543-587. s. 583.

Bu husus madde metninde de, “kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan

hâller dışında” ifadesiyle belirtilmiştir. Buna göre, her rüşvet suçu aslında

görevi kötüye kullanma suçunun özel bir görünümüdür. Rüşvet suçunun şartlarının sağlandığı durumda görevi kötüye kullanma suçunun unsurları da gerçekleşmiş sayılır; ancak tali normun önceliği ilkesi gereği failin rüşvet suçu bakımından sorumluluğuna hükmedilir.184

G. KOOPERATİF YÖNETİM KURULU ÜYE VE MEMURLARINCA