Travma Karşısında
20 13 yılın d a ya p ıla n b ir a ra ş tırm a ya g ö re ( Kilp a tric k ve Ark.) ; in s a n la rın %8 9 .7's i h a ya tla rı b o yu n c a e n a z b ir ke re tra vm a tik b ir o la ya m a ru z ka lm a kta d ırla r. Öte ya n d a n , b ir yıl s ü re s in c e t ra vm a s o n ra s ı s tre s b o zu klu ğ u g ö rü lm e s ıklığ ı ya ln ızc a
%4 .7'd ir.
Ps iko lo jik s a ğ la m lık TSSB'n in o rta ya ç ıkış ı ile n e g a tif iliş kilid ir.
Do la yıs ıyla ya ş a m ı te h d it e d e n tra vm a tik o la y s o n ra s ın d a p s iko p a t o lo jin in o rt a ya ç ıkm a m ış o lm a s ın ı p s iko lo jik
s a ğ la m lık o la ra k d e ğ e rle n d ire n le r va rd ır ( Bo n a n n o ve Ma n c in i,20 12) .
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Bo n a n n o 'n u n m o d e li ( 20 0 4 ) ; "Bir ç o k in s a n ya ş a m ı b o yu n c a t ra vm a t ik ya ş a n tıya m a ru z ka lm ış o ls a b ile , ç o ğ u tra vm a tik ya ş a n tıla rı to le re e tm e yi ve ü zü c ü o la yla rla s a ğ lıklı b ir
ş e kild e b a ş e tm e yi b a ş a ra b ilir." va rs a yım ın a d a ya n ır.
Bo n a n n o 'n u n vu rg u la d ığ ı 3 n o kta a ş a ğ ıd a a ç ıkla n m ış tır:
• Ps iko lo jik s a ğ la m lık to p a rla n m a kta n fa rklıd ır.
( De n g e s izlikle re ra ğ m e n , s ü re klilik g ö s te re n s a ğ lıklı iş le rliğ e s a h ip )
• Ps iko lo jik s a ğ la m lık ya yg ın d ır.
• Ps iko lo jik s a ğ la m lığ a g id e n b ird e n fa zla ve b e kle n m e d ik yo lla r va rd ır. ( Ke n d in i g e liş tirm e , o lu m lu d u yg u la r, m iza h )
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Tra vm a tik o la y s o n ra s ın d a , g ü ve n lik ile ilg ili in a n ç ve
va rs a yım la r iş le vs e lliğ in i yitird iğ i iç in kiş i tra vm a n ın ya ra ttığ ı ye n i d u ru m a u yu m s a ğ la m a kta zo rla n ır. Evlilik ve ro m a n tik iliş kid e ki d o yu m u n a za lm a s ı, a ile iç i iliş kile rin za yıfla m a s ı,
s o s ya l d e s te ğ in a za lm a s ı ve s o s ya l h a ya tta n ç e kilm e , ya ş a m d o yu m u n u n d ü ş m e s i, a lko l m a d d e ku lla n ım ın ın a rtm a s ı ve ya rd ım a ra m a m a tra vm a s o n ra s ın d a ra s tla n a b ile c e k
s o ru n la rd a n b irka ç ıd ır.
Tra vm a tik ya ş a n tı s o n ra s ın d a p s iko lo jik s a ğ la m lık, a lko l ku lla n ım m ikta rın ı ve d e p re s if b e lirtile rin yo ğ u n lu ğ u n u d ü ş ü rm ü ş ve fiziks e l s a ğ lık ile ilg ili ş ika ye tle ri
a za ltm ış tır( Gre e n ve Ark., 20 10 ) .
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Tra vm a t ik o la y s o n ra s ın d a g ü n lü k ru tin in b o zu lm a s ı, b ire yin ç a re s iz h is s e t m e s in e ve ko n t ro l d u yg u s u n u ka yb e t m e s in e n e d e n o lu r. Ps iko lo jik s a ğ la m lık ko n tro l d u yg u s u n u n g e ri
ka za n ılm a s ın d a ve ç a re s izlik h is s in in a za lm a s ın d a e tkili o lu r.
Ayrıc a p s iko lo jik s a ğ la m lık tra vm a s o n ra s ın d a b iliş s e l d e ğ e rle n d irm e le rin d a h a e s n e k ve a kılc ı o lm a s ın ı
s a ğ la ya ra k, tra vm a s o n ra s ı u yu m s ü re c in i h ızla n d ırır. Biliş s e l d e ğ e rle n d irm e le rd e e s n e k o lm a k a yn ı za m a n d a d u yg u s a l ve zih in s e l o la ra k a n la ş ılm a s ı zo r o la n tra vm a tik o la yın
a n la m la n d ırılm a s ın ı ko la yla ş tırır.
Biliş s e l Ça rp ıtm a : "Eğ e r iş e g itm e s in e izin ve rm e s e yd im m a d e n d e
ö lm e ye c e kt i."
Olu m s u z Du y g u : Su ç lu lu k
Ye n id e n Ç e rç e v e le m e : "He r g ü n iş e g id iyo rd u . İş e g itm e s in e e n g e l o lm a m ı g e re kt ire c e k b ir d u ru m yo kt u ."
Du y g u Dü ze n le m e : Su ç lu lu k d u yg u s u n u n za yıfla m a s ı
Biliş s e l Ça rp ıtm a : "Be n o n s u z ya ş a m a d e va m e d e m e m . He r ş e y o n u n la
a n la m lıyd ı. Hiç b ir ş e yin a n la m ı yo k a rtık."
Olu m s u z Du yg u : Um u t s u zlu k, Ya ln ızlık Ye n id e n Ç e rç e ve le m e : "On s u zlu ğ a
ka t la n m a k ç o k zo r o ls a d a b e n im iç in a n la m lı o la n b a ş ka ş e yle r d e va r."
İç s e l De n e tim : "Rü ya m d a ç o c u kla rı
b a n a e m a n e t e t t i. Ç o c u kla r b a n a o n u n e m a n e t . On la ra b a ka c a k g ü c ü m va r.
Du yg u Dü ze n le m e : Ko n t ro l Du yg u s u Olu m lu Du yg u : Um u t , De ğ e rli h is s e tm e
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Ps iko lo jik o la ra k d a ya n ıklı o la n b ire yle r, ko n tro lü n
ke n d ile rin d e o ld u ğ u n a in a n d ıkla rı iç in tra vm a tik o la y
s o n ra s ın d a p a s if ya rd ım e d ile n ko n u m u n d a o lm a zla r. Aks in e , ke n d is in in ve a it o ld u ğ u g ru b u n s o ru m lu lu ğ u n u a la ra k
e yle m e d ö n ü k d a vra n ırla r. Tra vm a s o n ra s ın d a ki u yu m u
ko la yla ş tırıc ı s o s ya l d a vra n ış la r g ö s te re re k g ru p h e d e fle ri ve b ire ys e l h e d e fle r o lu ş tu ra ra k n o rm a lle ş m e s ü re c in i
h ızla n d ırırla r.
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Du ru m u n ç ö zü m e ka vu ş m a m a s ı, a d a le te o la n in a n c ın
s a rs ılm a s ı ve yo ğ u n ö fke s o n u c u n d a ya ş a n a n ö c a lm a ya d a ç a re s izlik d u yg u la rı tra vm a ve ya s te p kile rin in ka rm a ş ıklığ ın ı a rttırır. Ps iko lo jik o la ra k s a ğ la m o la n b ire yle rin b iliş s e l d u yg u d ü ze n le m e ka p a s ite le ri d a h a g e liş m iş tir ( Da n ie ls ve Ark.,
20 12) .
Ps iko lo jik o la ra k s a ğ la m b ire yle r, ö n e m li s tre s ka yn a kla rın ı ü s t e s in d e n g e lin m e s i g e re ke n o la yla r o la ra k g ö rü rle r ve ka b u lle n m e kte ve e tkin b a ş a ç ıkm a yo lla rı b u lm a kta zo rla n m a zla r ( Bo n a n n o ve Ark., 20 12) .
Psikolojik Sağlamlık
Travma Karşısında
Zo rla yıc ı tra vm a tik ya ş a n tıla ra e n ç o k m a ru z ka lm ış
g ru p la rd a n b iri o la n Ya h u d ile r, b u s ü re ç te d a ya n ıklı o lm a la rın ı s a ğ la ya n fa ktö rle ri a ile ve ya ya kın a rka d a ş la rla iliş kid e o lm a k, ye n i s o s ya l iliş kile r ku ra b ilm e k, yiye c e k/ b a rın a k b u la b ilm e k
o la ra k s ıra la m ış la rd ır ( Ha s s , 1995 ) . Ya p ıla n b u a ra ş tırm a g ö s te riyo r ki, s o s ya l d e s te k tra vm a ka rş ıs ın d a b ire yi g ü ç lü kıla n e n ö n e m li u n s u rla rd a n d ır.
To p lu m s a l e tkin likle re ka tıla ra k a ktif o lm a k, to p lu m u n b ir p a rç a s ı o ld u ğ u n u h is s e d e re k ya b a n c ıla ş m a n ın ö n ü n e
g e ç m e k, zo rlu kla r ka ş ıs ın d a g ü ç b irliğ i o lu ş tu rm a k, to p lu m s a l fa rkın d a lığ a s a h ip o lm a k p s iko lo jik s a ğ la m lığ a g id e n s o s ya l d e s te k m e ka n izm a la rın ın ya n s ım a la rıd ır.