HALİ, ÖRGÜTSEL ADALET VE YENİ ÜRÜN GELİŞTİRME
PERFORMANSI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Hızlı değişen çevre koşullarında işletmelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri yenilikçi olmalarına bağlıdır. Bu yüzden işletmelerde yeni iş veya ürün fikirlerinin desteklenmesi gerekmektedir. Psikolojik açıdan güçlendirilmiş personel, değişen müşteri gereksinimlerini kısa sürede etkin şekilde tespit edebilmekte ve bu sebeple yeni ürün geliştirme süreçleri kısa sürede tamamlanmaktadır (Yıldırım,2013).
91 Özgen ve Türk (1997) yaptıkları araştırmanın sonucunda psikolojik personel güçlendirmenin hem bireylerin performansına hemde işletmenin çevresel değişimlere ayak uydurmasına katkıda bulunduğu sonucuna varmışlardır. Benzer şekilde Doğan (2006) güçlendirilmiş işgörenlerin görüş ve fikirlerine değer verildiğinde performanslarında da artış meydana geleceğini ileri sürmüştür.
Literatüre bakıldığında psikolojik personel güçlendirmenin yaratıcılık, yenilikçilik ve inovasyon kavramlarıyla ilişkisinin daha çok ele alındığı görülmektedir. Çavuş (2008) tarafından personel güçlendirme kavramı bir imalat sanayinde incelenmiş ve kendini güçlendirilmiş olarak gören bireylerin performanslarında artış meydana geldiği görülmüştür. Benzer şekilde Çöl (2008) tarafından algılanan güçlendirmenin işgören performansı üzerindeki etkisi incelenmiş ve güçlendirme yapılan personellerin performanslarında artış meydana geldiği sonucuna ulaşmıştır. Ayrıca Çavuş ve Akgemci (2008) tarafından personel güçlendirmenin örgütsel yaratıcılık ve yenilikçilik üzerindeki etkileri incelenmiş ve bulgular personel güçlendirmenin hem yaratıcılık, hemde yenilik üzerinde pozitif bir etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Öte yandan Bowen ve Lawler (1992) tarafından yapılan araştırmada psikolojik olarak güçlendirmiş işgörenlerin daha çok tatmin olduğu ve bu personelin üretim ve verimlilik düzeylerinde artış olduğu tespit edilmiştir.
Örgütsel davranış yazını incelendiğinde işe gömülmüşlük halinin yönetimde bir çok değişken (tutum ve davranış) ile ilişkisinin incelendiği görülmektedir, ancak işe gömülmüşlük hali ile yeni ürün geliştirme performansı ilişkisi konusunda sınırlı sayıda araştırmaya rastlanmaktadır. Luthans ve Avolio (2009)’ın yaptığı çalışma sonucunda işe gömülmüşlük halinin işgörenlerin performansları üzerinde pozitif etki yarattığı sonucuna varılmıştır. Lee ve diğerleri (2004) işe gömülmüş olan bireylerin bulundukları örgütlerde kalmak için daha motive olduklarını ve bunun içinde yüksek düzeyde performans sergiledikleri sonucuna ulaşmışlardır. Bununla birlikte işe gömülmüşlük hali ile performans arasında pozitif yönlü ilişki olduğuna dair çok sayıda çalışmalar mevcuttur (Wijaayanto ve Kismono, 2004; Lii,2010; Sun vd., 2012; Candan, 2016; Karatepe ve Karadaş, 2012).
92 Akgündüz ve diğerleri (2016) tarafından dağıtımsal adaletin çalışanların işe gömülmüşlüklerine etkisini belirlemeye yönelik yapılan çalışmada, bireylerin adaletli bir örgüt ortamında işe gömülmüşlüklerinin arttığı sonucuna varılmıştır. Akgündüz ve Cin (2015) Ankara’da faaliyette bulunan otel işletmelerinde dağıtımsal adaletin işgörenlerin işe gömülmüşlüklerini arttırdığını; Karatepe ve Shahriari (2014) işe gömülmüşlük davranışlarının adalete bağlı olarak işten ayrılma niyetinde azalma meydana getirdiğini tespit etmişlerdir (Akgündüz, Güzel ve Harman, 2016). Öte yandan Yürür ve Demir (2011) örgütsel adalet ile psikolojik güçlendirmenin karşılıklı etkileşimini incelemeye yönelik yaptıkları çalışmada örgütsel adaletin güçlendirmeyi arttırdığı ve güçlendirmenin de adalet algısını pozitif yönde etkilediği sonucuna varmışlardır.
Yukarıda da görüldüğü üzere psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük hali ile örgütsel adalet ilişkisine yönelik bir takım çalışmaların yapıldığı görülmektedir (Yürür ve Demir, 2011; Shahriari, 2011; Hemedoğlu vd., 2012). Ancak psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük halinin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik pek fazla çalışma bulunmamaktadır. Sınırlı bir katkı olsa da bu araştırma alandaki eksikliği gidermeyi amaçlamaktadır.
93
BEŞİNCİ BÖLÜM
ÖRGÜTSEL ADALET BAĞLAMINDA PSİKOLOJİK
PERSONEL GÜÇLENDİRME VE İŞE GÖMÜLMÜŞLÜK
HALİNİN YENİ ÜRÜN GELİŞTİRME PERFORMANSI
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR
UYGULAMA
Psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük halinin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkilerinin örgütsel adaletin düzenleyici rolü çerçevesinde belirlemeye yönelik olan araştırmanın bu kısmında araştırmaya yönelik amaç ve önem, yöntem ve bulgulara yer verilmektedir.
5.1. ARAŞTIRMANIN AMACI VE ÖNEMİ
Çevresel belirsizliğin yüksek olduğu, teknolojinin hızlı bir şekilde değiştiği küresel pazarlarda müşterilerin istek ve beklentileri de sürekli değiştiğinden işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri ve amaçlarına ulaşabilmeleri için yeni ürünler geliştirmelerini gerektirmektedir. Aynı zamanda rakip işletmelerin pazara sunmuş oldukları her bir ürün işletme için bir tehdit unsuru haline gelmektedir. Bu anlamda işletmelerin değişen koşullara uyum sağlamalarında ve değişim yaratmasındaki en önemli kaynak olarak güçlendirilmiş işgörenlere sahip olmasıdır. Psikolojik açıdan ne kadar personel güçlendirilmiş olsa da personelin çalışmakta olduğu örgütte çalışmaya devam etmesinde veya ayrılmasında etkili olan faktörlerin de yeni ürün performansını etkileyebileceği düşünülmektedir.
94 Literatürde, psikolojik personel güçlendirme ile iş tatmini (Özer, Ergün ve Okatan, 2015), örgüte bağlılık (Karakaş, 2014), motivasyon (Gürbüz, 2012), örgüt kültürü (Şenel, 2006), örgütsel özdeşleşme (Akın ve Saruhan, 2016), performans değerlendirme ( Hall, 2008), yaratıcılık algısı (Çavuş ve Akgemci, 2008), liderlik davranışları (Arslantaş ve Dursun, 2008) ilişkilerinin ele alındığı görülmektedir. Ancak psikolojik personel güçlendirme ile yeni ürün geliştirme performansı ilişkisini ele alan çalışma bulunmamaktadır. Yine işe gömülmüşlük halinin, algılanan örgütsel destek (Şanlı, 2006), yöneticiye güven ve dağıtımsal adalet (Akgündüz, Güzel ve Harman, 2016), iş ve yaşam kalitesi (Dedeoğlu, Özdevecioğlu ve Oflazer, 2016), performans (Halbesleben ve Wheeler, 2008) ve yenilik (Ng ve Feldman, 2010) gibi değişkenlerle ilişkisinin ele alındığı çalışmalar mevcuttur. Ancak işe gömülmüşlük halinin de yeni ürün geliştirme performansı ile ilişkisini ele alan çalışma bulunmamaktadır. Bu nedenle literatürde psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük halinin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkisini ortaya koymaya yönelik çalışma sayısının sınırlı olması nedeniyle araştırma konusu olarak seçilmiştir.
Bu çerçevede araştırmanın amacı, psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük halinin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkilerini ve örgütsel adaletin yüksek ve düşük olduğu durumlarda bu etkinin yönünün değişip değişmediğini analiz etmektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmada; psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük hali yeni ürün geliştirme performansını nasıl ve ne yönde etkilemektedir? Örgütsel adaletin farklı değerleri bağlamında bu iki değişkenin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkilerinde bir değişiklik mümkün müdür? Sorularına yanıt aranmaktadır (Bergiel vd., 2009). Bu sorulara yanıt aramak için Kırıkkale ili imalat sanayiinde faaliyet gösteren işyerlerinde çalışmakta olan işgörenler açısından psikolojik personel güçlendirme ve işe gömülmüşlük halinin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkileri ortaya koymak ve örgütsel adaletin düzenleyici değişken olması durumunda bu değişkenin yeni ürün geliştirme performansı üzerindeki etkilerinin değişip değişmeyeceğini belirlemek amacıyla bir saha araştırması yapılmıştır.
95 Bu çalışma da kavramlar bir bütün olarak ele alınarak incelenmekte ve değişkenlerin birbirleri ile olan ilişkileri uygulamalı bir çalışma ile ortaya konulmaktadır. Bu yüzden çalışmanın Türkçe yazın alandaki eksikliğe katkıda bulunacağı ve bu bakımdan önem ifade edeceği söylenebilir.
Araştırma sonuçları, çalışanlar açısından mevcut durumun görülmesi, konuyla ilgili yeni stratejilerin geliştirilmesine yardımcı olacak yol gösterici nitelikte bilgiler sunacağı düşünülmektedir. Bu anlamda araştırma sonuçlarının imalat sanayiinde faaliyet gösteren işletmeler açısından yol gösterici nitelikte olması da yadsınamaz bir gerçektir.