Proje çalıĢmalarının, öğrenci merkezli eğitimde uygulanan modellerden biri olarak ortaya çıktığı ifade edilmektedir. Öğrencilerin kendi bilgilerini kendilerinin oluĢturması, öğrenmenin daha etkin ve anlamlı olmasına neden olmaktadır (Erdoğan, 2012).
Eğitim alanındaki reformlar öğretmenlerin dersteki görevlerini de değiĢtirmiĢtir.
Öğretmenlerden; öğrencilerine rehber olan, gerektiği yerde gerektiği kadar yardımcı olan, öğrencileri ile rahat çalıĢabilen, öğrencilerine soru sorabilecek, fikir üretebilecek ve fikirlerini rahatça paylaĢabilecek ve tartıĢabilecek ortam hazırlayan eğitimciler olmaları beklenmektedir (Erdoğan, 2012). Projenin hayata geçirilmesinde öğrenciler ön plandadır.
Öğretmenleri ise onların çalıĢmalarını kolaylaĢtıran kiĢi olarak arka planda kalır. AĢağıda, bu süreçte öğretmenler tarafından uygulanması gerekli olan aĢamalar yer almaktadır (Korkmaz ve Kaptan, 2001):
Projenin konusunun belirlenmesi,
Projenin zaman planlamasının oluĢturulması,
Etkinliklerin planlanması,
Değerlendirme planının hazırlanması,
Öğrencilerle beraber projenin baĢlatılması,
Projenin tamamlanması ve ürünlerin sergilenmesi aĢamalarında destek olunması.
Yukarıda bahsi geçen aĢamaların uygulanması ve projelerin oluĢumu sürecinde, öğretmenlerin önemli bir rol oynadıkları gerçektir. Bu yöntemde, öğretmenlere düĢen rolün
“kolaylaĢtırıcılık” olduğu ifade edilmektedir. Öğretmenler kılavuzluk yapacak, çalıĢmaları yönlendirecek, araç gereçlerin temin edilmesinde ve kullanılmasında yardım edecek ve rehberlik edecek yeterliliğe sahip olmalıdır. Süreç boyunca öğrencilerin gereksinmelerinin neler olduğunu görmek ve karĢılarına çıkan problemleri nasıl çözmeye çalıĢtıklarını gözlemlemesi gerekmektedir. Öğrencilerin bu süreçte ihtiyaç duydukları Ģey, öğretmenlerinin rehberliğidir ve dolayısıyla öğretmenlerin bu temel görevi en iyi Ģekilde yerine getirmeleri gerekmektedir (Özel, 2013).
Gerçekten de PTÖ yöntemi süreci içinde öğrencilerin görüĢ ve isteklerine değer veren bir araĢtırmacı öğretmenle çalıĢmaları büyük önem arz etmektedir. Öğrencilerinin iĢini kolaylaĢtıracak baĢvuru kitapları, çeĢitli materyal, alet ve araçları temin eden öğretmen, bunları öğrencileri ile paylaĢmaktadır. Ayrıca öğretmenin, projesi üzerinde çalıĢan
34
öğrencinin karĢılaĢmıĢ olduğu problemlerin çözümünde alması gereken çeĢitli tedbirleri göstermesi de söz konusudur (Çeliker vd., 2014). Öğretmen öğrencileri bilgiyi kazanabilmeleri için yönlendirirken, bir taraftan da sürecin farklı basamakları sırasında öğrencileri değerlendirir. Gerektiğinde oluĢan problemleri öğrencilerle birlikte çözer (Efstratia, 2014). Yine öğretmenin bir baĢka sorumluluğu ise, öğrencilerin ortaya koymuĢ olduğu ürünlerin ve sürecin değerlendirilme ölçütlerinin öğrencilerle birlikte oluĢturulmasını sağlamaktır. Bilhassa öğretmenin öğrencilerine geliĢim dosyası hazırlatması ve bu dosyaları rubrik, kontrol listesi vb. gibi geliĢtirilen puanlama yönergeleriyle değerlendirmesi gerekmektedir. Öğrencilerle birlikte yapılacak değerlendirmeler, yalnızca değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi ve anlaĢılmasına yardım etmekle kalmamakta; aynı zamanda öğrencilerdeki sorumluluk duygusunun geliĢmesine de katkıda bulunmaktadır (Özdener ve Özçoban, 2004). ġekil 2‟de PTÖ yönteminde öğretmenlerin öğrenciler için rollerini gösterilmiĢtir.
Şekil 2: Proje tabanlı öğrenmede öğretmen rolleri (Demirel, 2005)
Öğretmenlerin çoğu sınıfta PTÖ yöntemi faaliyetlerinin uygulaması için en iyi uygulamalara aĢina olmadıklarından dolayı, bu yöntemi çok iyi öğrendiklerini hissedene kadar sürekli devam eden mesleki geliĢmeleri ve sürekli yenilenen projeleri takip etmeleri gerekir. Yine bu konuda Boss (2007), öğretmenlerin öğrencilere baĢarılı ve etkili bir öğrenme deneyimi sağlamak için, öğrenme içeriğinin amaçları, projelerin değerlendirilmesi ile öğrenci projeleri arasındaki iliĢkiyi iyi anlaması gerektiğini söylemiĢtir. Proje uygulamasında öğretmenin, projenin içerik standartlarıyla uyumlu hale getirilmesi, zamanın yönetimi, öğrencilerin gruplandırılması ve rollerin atanmasına
35
yardımcı olması; öğrenme ortamının düzenlenmesi ve biçimlendirici özet değerlendirmeleri toplamak gibi rolleri bulunduğunu ifade etmiĢtir (akt. Alexander, 2014).
Alan yazın incelemesi sonucunda, proje süreci içinde öğretmenlerin rolleri aĢağıdaki Ģekilde özetlenebilir (Korkmaz, 2002):
Öğretmenin; öğrencilerine yardımcı olacak baĢvuru kitaplarını, çeĢitli materyalleri, aletleri vb. araçları temin etmesi,
Öğretmenin, projeyi hayata geçirmeye çalıĢan öğrencilerine, karĢılaĢtıkları sorunların üstesinden gelmesi için, alınacak güncel, yaratıcı ve ilginç projelerle farklı önlem Ģekillerini göstermesi,
Öğretmenin; sorunların üstesinden gelmek ve projelerin baĢarılı çözümlere ulaĢması adına öğrenci tarafından alınan, uygulanan önlemleri kabul etmesi veya gerekiyorsa yeniden düzenlemelerini istemesi,
Öğretmenlerin hayat boyu öğrenmede model olması,
Öğretmenin, öğrencilerin proje sürecine aktif katılmalarını ve sorumluluğu paylaĢmalarını sağlaması,
Öğretmenin yardıma hazır olması fakat çok fazla müdahaleci bir tutum izlememesi ve öğrencilerin yaratıcılıklarını ve heveslerini kırmaması,
Projenin özetlerini ve öğrenilenleri değerlendirmesi.
Öğrenciler bu süreçte bir grup çalıĢması yaptıklarından, bu çalıĢmalar onlara yardımlaĢmayı, dayanıĢmayı, paylaĢmayı ve sorumluluk almayı da öğretmektedir. Ayrıca düĢüncelerini özgür bir biçimde ifade etme Ģansını da elde etmektedirler. AraĢtırma yapma becerilerini geliĢtiren öğrenciler, sunum esnasında topluluk önünde konuĢma ve hitap becerilerini geliĢtirme fırsatına da sahip olmaktadırlar. Üretim duygusu kendilerine olan inançlarını artırmaktadır (Çeliker vd., 2014). Diffily, PTÖ yönteminde öğrencinin rollerini aĢağıdaki gibi sıralamaktadır (akt. Özden, 2010):
Öğrenciler dikkatlerini çeken etkinlikler sayesinde, öğrenme ortamına etkin bir katılım sağlamaktadırlar.
Bu yöntemde; öğrencinin problemlerini kendisinin tespit etmesi, fikirlerini tartıĢması, tahminlerde bulunması, bilgi toplaması, verileri grafikle göstermesi, sonuca varması ve fikirlerini birleĢtirmek suretiyle bir ürün oluĢturması söz konusudur.
36
Öğrencilerin öğrenme süreci içinde ulaĢtığı aĢamalardan faydalanarak özdenetimlerini yapabilme fırsatı bulunmaktadır.
Öğrenciler, etkinliklerini kendileri yapmaktadırlar.
Öğrenciler, keĢfedici ve birleĢtirici fikirler öne sürmektedirler.
Öğrenciler, kiĢisel iĢlerini tespit etmektedirler.
Öğrenciler, sürecin önemli bir bölümünde bağımsız çalıĢmaktadırlar.
Demirel (2005) ise çalıĢmasında öğrencinin rollerini ġekil 3‟teki gibi ortaya koymuĢtur.
Şekil 3: Proje tabanlı öğrenmede öğrencilerin rolleri (Demirel, 2005)
PTÖ yöntemi süreci, yalnızca öğretmen ve öğrencilerin rollerini değil, ailelerin rollerini de kapsamaktadır. Bu süreçte ailelerin rolü oldukça önemlidir ve bu nedenle bu yöntemde roller, öğretmen-öğrenci ve ailelerden meydana gelmiĢ bir sacayağına benzetilmektedir (Özel, 2013). Öğrenciler projelerini yaparlarken, aileler çocuklarının öğrenmelerini takip etmeli; öğretmenler, öğrenciler ve veliler iĢbirliği içinde olmalıdır (Kaptan ve Korkmaz, 2001).