Proje Destekleri

SYGM, Hükümet Programı çerçevesinde ve dokuzuncu kalkınma planında yer alan “Yoksulluğun azaltılmasına yönelik hizmetler, yoksulluk kültürünün oluşmasını önleyici ve yoksul kesimin üretici duruma geçmesini sağlayıcı nitelikte olacaktır.” ifadesinin gereği olarak yardım politikalarını bireyleri pasif alıcı durumunda bırakan karşılıksız ve günlük ihtiyacı karşılayan yardım biçiminden, sürdürülebilir gelir elde etmeye yönelik ve onları üretken kılabilecek kalıcı proje desteklerine ağırlık verecek şekilde düzenleme yolunda adımlar atmaktadır. Sosyal yardım alanında bu yönde atılım göstermeyi hedefleyen SYGM’nin proje desteklerine yönelik kaynak aktarımı yapmasının altında şu amaçlar yatmaktadır:

 Çalışabilir durumda bulunan fakir ve muhtaç vatandaşların kendi işlerini kurarak geçimlerini sağlamaları,

 Yoksul vatandaşların sürdürülebilir gelire kavuşturularak doğrudan sosyal yardımların hedef kitlesi olmaktan çıkarılması,

 Yoksulluk ve sosyal dışlanmaya maruz veya bu risk altında bulunan birey ve grupların, ekonomik ve sosyal hayata aktif katılımlarının artırılması ve yaşam kalitelerinin yükseltilerek toplumsal dayanışma ve bütünleşmenin sağlanmasıdır.

Bu amaçlar doğrultusunda SYGM tarafından desteklenen projeler şunlardır:

- Kırsal Alanda Sosyal Destek Projesi (KASDEP): 2003 yılında başlatılan KASDEP ile kırsal alanda ekonomik ve sosyal yoksunluk içinde bulunan kişi ve ailelerin en uygun organizasyonla üretime katılmaları, üretilen tarımsal ürünleri mahallinde değerlendirmeleri ve pazarlamaları, gelir seviyelerini yükseltmeleri ve üretimde sürekliliklerinin sağlanması amaçlanmaktadır. Proje kapsamında tarımsal üretim yapabilmek için yeterli kaynağa sahip olmayan ve süt sığırcılığı, koyunculuk ve seracılık yaparak gelir elde etmek isteyen bireylerin bir kooperatif bünyesinde birleşmeleri sağlanarak destek verilmektedir. Projeden istifade edecek kişiler ilgili SYDV’lerce belirlenmekte, kooperatif şeklinde koordine edilmesi ise İl Tarım Teşkilatı tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu kooperatifler; süt sığırcılığı konusunda en az 30 en fazla 120 ortak için 4’er baş inek, koyunculuk konusunda 50 ortak için 25’er baş koyun ve 1 koç, seracılık konusunda ise en az 50 en fazla 120 ortak için 500 metrekare sera yapımı şeklinde desteklenmektedir. Projelerin teknik değerlendirmesi Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Fayda sahipleri proje bedelini faizsiz olarak ilk iki yıl ödemesiz, sonraki altı yıl altı eşit taksitte olmak üzere 8 yıl vade ile gerçekleştirmektedirler.

- Gelir Getirici Projeler: Gelir getirici projeler kentsel alanda iş kurmaya yönelik, kırsal alanda yöre şartlarına uygun, üretim içerikli sürdürülebilir faaliyetlere verilen destekleri kapsamaktadır. Bu projelerin amacı, yoksul birey ya da hanelerin kendi geçimlerini sağlayacak işleri kurmaları, gelir elde etmeleri ve başlattıkları çalışmaları uzun süre devam ettirebilmeleridir.

Uygulanacak projelerin teknik ve ekonomik olarak yerel koşullara uygunluğunun yanında, proje konusunun üretime yönelik bir alanda, emek yoğun ve beceri gerektiren konularda olması ve üretilecek ürün veya hizmetin yöresel satış ve pazarlama olanaklarının bulunması da gerekmektedir. Bu proje kapsamında bitkisel-hayvansal üretim, tarımsal ürün işleme, kuaförlük, terzilik, lokantacılık, tornacılık, doğalgaz-sıhhi tesisatçılık vb. meslek kollarına destek verilmektedir. Genel olarak kırsal veya kentsel bütün gelir getirici projeler için 15 bin TL destek sağlanmaktadır. Öte yandan gelir getirici projelerle hayvancılık (süt sığırcılığı, koyunculuk, keçi yetiştiriciliği) ve meyvecilik projeleri de Proje Destek Esasları ve ilgili genelgeler çerçevesinde desteklenmektedir.

- İstihdam Eğitimi Projeleri: İstihdam eğitimi projelerinin amacı yoksul kadınlara, işsiz gençlere düzenlenecek kısa süreli kurslarla çeşitli teknik ve sosyal beceriler kazandırılması ve bu kişilerin daha nitelikli iş bulmalarının sağlanmasıdır. Bu proje SYDV tarafından Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü (İŞKUR)’ne destek olarak sürdürülmektedir.

- Sosyal Hizmet Projeleri: Sosyal hizmet projelerinin amacı dezavantajlı grupların dışlanma riskinin azaltılması, sosyal adaletin pekiştirilmesi, sokakta çalışan/yaşayan çocuklara, engellilere, yaşlılara, korunmasız kadın ve erkeklere, işsiz gençler ve yoksullara sağlanan düşük maliyetli sosyal hizmetlerin yaygınlaştırılmasıdır. Bu hizmetler kapsamında engellilere yönelik projeler, sokak çocuklarının rehabilitasyonu, yaşlı ve hastaların evde bakımı, sosyal marketler gibi konulara destek sağlanmaktadır. Sosyal hizmet projeleri geri ödemesiz olarak uygulanmaktadır.

- Geçici İstihdam Projeleri: Geçici istihdam projelerinin amacı toplumun ortak yararı için uygulanacak çeşitli projelerde ihtiyaç duyulan işgücünün kısa süreli istihdamla karşılanması, yoksul işsizlerin çalıştırılması ve bu kişilerin geçici de olsa para kazanıp aile geçimine katkı sağlamasıdır.

- Toplum Kalkınması Projeleri: Toplum kalkınması projelerinin amacı bütünleşik bir yaklaşımla birbirini tamamlayıcı birden fazla projenin birlikte

uygulanması veya sosyal hizmet projelerinin birlikte uygulanabilmesine olanak tanımasıdır.

- Sosyal Konut Projesi: Sosyal konut projesi ile SYGM ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) arasında imzalanan protokoller ile, 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu kapsamında bulunan fakir ve muhtaç durumdaki vatandaşlara yönelik, geri ödemeli (kefilsiz ve peşinatsız, 270 ay vadeli, 10 yıl süreyle devretme ve kiraya verme olanağı olmayan) olarak konut sağlanması amaçlanmaktadır. Bu protokol sonrasında 39.974 adet konutun planlanması yapılmıştır, 1+1 ve 2+1 olarak planlanan konutlardan şu ana kadar 12.000 konut tamamlanmıştır. 2023’e kadar 100 bin konutun yapılması plan dahilindedir.

Yukarıda bahsi geçen projeler dışında SYGM tarafından daha önceki senelerde uygulanmış fakat günümüzde uygulanmayan projelerin varlığı da söz konusudur. Bunlardan birincisi 2006 yılı içinde uygulanıp daha sonra uygulamadan kaldırılan Bilişim Çırakları Projesidir. Bu proje kapsamında sosyal yardım alan ailelerin lise mezunu gençlerine istihdam yaratmak amacıyla bu gençlerin bilgi teknolojileri konusunda eğitilmeleri sağlanmıştır. 14 ilde başlatılan bu proje kapsamında 1006 kursiyer eğitim görmüş ve eğitim sonunda 285 kursiyer istihdam edilmiştir.

Uygulaması devam etmeyen projelerden bir diğeri 2006 ve 2007 yıllarında uygulanmış olan Sertifikalı Tarım İşçileri Projesidir. Bu proje kapsamında, orta ve büyük ölçekli tarımsal işletmelerin ihtiyaç duyduğu tarım işçilerinin sertifikalandırılarak Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM)’nde hizmet satın alımı yoluyla istihdam edilmeleri sağlanmıştır. 2006 yılında 878 kursiyer, 2007 yılında ise 1100 kursiyer bu proje kapsamında eğitim görmüştür.

2007 yılında yoksul olan bireylere gelir oluşturmak amacıyla uygulanan ve aynı yıl sonlandırılan Diyarbakır İş Destek Projesi kapsamında 172 kişi için destek sağlanmıştır. Yine aynı yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı ile işbirliği halinde yürütülen El Sanatlarını ve Sanatkarlarını Destekleme Projesi ile herhangi bir sosyal güvencesi olmayan sanatkar/ustalardan eğitici olarak yararlanılmıştır. 2009 yılında Arıcılık ve Bal Üretimi Eğitim Projesi’nin % 10’u Fon kaynaklarından karşılanmıştır.

Tablo 6’da SYGM verilerine göre hazırlanmış 2003-2012 yılları arasında desteklenen proje sayısı ve proje desteklerinden faydalanan kişi/hane sayıları alt programları itibariyle verilmektedir.

(Tablo 6: 2003 – 2012 Yılları Arasında Desteklenen Proje ve Kişi/Hane Sayısı)

Proje Destekleri (2003-2012)

Alt Programlar Desteklenen Proje Sayısı Desteklenen Kişi/Hane Sayısı

Gelir Getirici Projeler 19.741 89.369 Geçici İstihdam Projeleri 769 18.179 İstihdam Eğitimi Projeleri 490 10.723 Koyun Yetiştiriciliği Projeleri 328 1.059 Sosyal Hizmet Projeleri 3.374 200.963 Süt Sığırcılığı Projeleri 818 4.551 Toplum Kalkınması Projeleri 358 189.707 Damızlık Koyun (KASDEP) 166 8.154

Seracılık (KASDEP) 5 337

Süt Sığırcılığı (KASDEP) 1.010 66.955

Toplam 27.059 589.997

(Kaynak: SYGM, 2013: 43-44).