Profesyonellik Ġle Ġlgili Yurt DıĢında Yapılan AraĢtırmalar

Hall (1967) profesyonellikle ilgili olarak yaptığı çalıĢmada profesyonel örgütler ve büyük örgütlerdeki profesyonel departmanları örgüt yapısı çerçevesinde karĢılaĢtırmıĢtır. AraĢtırmasını farklı üniversite, hastane, hukuk firması, okul ve bunun gibi on farklı sektörlerden 23 örgüt üzerinde gerçekleĢtirmiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre büyük örgütlerdeki profesyoneller kendilerinin daha fazla uyuĢmazlık halinde hissetmektedirler. Yüksek düzeyde bürokratikleĢmenin örgüt içerisindeki daha alt düzeydeki departmanlardaki profesyonel gruplarda görüldüğü bulgusuna ulaĢmıĢtır. AraĢtırmada grubun profesyonelleĢme düzeyi arttıkça, örgütün bürokratikleĢme düzeyi azalmazsa örgüt içerisinde çatıĢmalar arttığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Wiley (1969) yaptığı araĢtırmada öğretmenlerin profesyonel rolleri ve çalıĢtıkları okulun sosyo ekonomik durumu arasındaki iliĢkiyi incelemiĢtir. AraĢtırmaya Oklahoma’da devlet okullarında görev yapan 300 öğretmen katılmıĢtır. AraĢtırmaya, düĢük sosyo ekonomik düzeydeki okullardan 100, orta sosyo ekonomik düzeydeki okullardan 100 ve yüksek sosyo ekonomik düzeydeki okullardan 100 öğretmen katılmıĢtır. AraĢtırma verileri Corwin tarafından hazırlanan “Profesyonel Yönelim Ölçeği” kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda farklı sosyo ekonomik düzeydeki okullarda görev yapan öğretmenlerin profesyonel yönelimleri arasında anlamlı fark olmadığı görülmüĢtür.

Frothingham (1988) yaptığı çalıĢmada öğretmenlerin algılarına göre okul iklimi, meslektaĢları ile iliĢkileri ve profesyonellikleri arasındaki iliĢkiyi incelemiĢtir. AraĢtırma değiĢkenleri devlet okullarında ve özel okullarda ayrı ayrı incelenmiĢ ve karĢılaĢtırılmıĢtır. Öğretmenlere Corwin tarafından hazırlanan “Profesyonel Yönelim Ölçeği” uygulanmıĢtır. AraĢtırmada tek yönlü varyans ve korelasyon analizleri teknikleri kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda farklı okul türlerinde görev yapan öğretmenlerin profesyonelliklerine iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. AraĢtırmada okul iklimi ile öğretmen profesyonelliği arasında anlamlı pozitif yönde iliĢki olduğu sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Miros (1990) yaptığı çalıĢmada profesyonellikle ilgili genel standartları oluĢturmaya ve öğretmenlerin profesyonellikleri ile ilgili olarak var olan ve olması gereken durumları arasındaki farkı ortaya koymaya çalıĢmıĢlardır. Amerika’da çeĢitli eyaletlerde

görev yapan öğretmen ve yöneticilerle yaptığı araĢtırmada öğretmen ve yöneticilerin profesyonelleĢmeye iliĢkin görüĢleri arasındaki farkları da ortaya belirlemiĢtir. AraĢtırma sonuçlarına göre öğretmen ve yöneticilerin profesyonelleĢmeleri düĢük düzeydedir. Ayrıca öğretmen ve yönetici görüĢleri arasında anlamlı fark bulunmamıĢtır.

Gesilva (1994) araĢtırmasında ilk ve ortaokullarda öğretmen profesyonelleĢme iliĢkin görüĢlerini araĢtırmıĢtır. AraĢtırmacı araĢtırmasını Tayland’da bulunan beĢ okulda görev yapan 558 öğretmen üzerinde gerçekleĢtirmiĢtir. Öğretmenlere yeterlilik, tutum ve bağlılık baĢlıkları altında toplanmıĢ 76 sorudan oluĢan bir ölçek uygulamıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre öğretmenler alanları ile ilgili bilgi birikimlerini profesyonelliklerinin en önemli parçası olarak görmektedirler. AraĢtırmada öğrenim durumu, eğitim niteliği, kıdem değiĢkenlerinin öğretmenlerin profesyonelliklerinin anlamlı birer belirleyicisi olduğu sonucu elde edilmiĢtir. Ayrıca etik değerleri ve öğretme isteklerinin yüksek olduğu görülmüĢtür. Bunun dıĢında öğretmenlerin örf ve adetlerin profesyonelleĢmede önemli rol oynadığı görüĢünde oldukları sonucuna ulaĢılmıĢtır.

Ray (1997) yaptığı çalıĢmada kavramsal görüĢlerin öğretmenlerin profesyonel davranıĢları üzerindeki etkisini incelemiĢtir. AraĢtırma Texas eyaletinde 4. Eğitim bölgesindeki okullarda gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırmada öğretmenlerin profesyonelliklerine iliĢkin algılarını belirlemek için araĢtırmacı tarafından hazırlanan “Öğretmen Profesyonelliği Ölçeği” kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda öğretmenlerin okula olan bağlılıklarının özdenetimleri üzerinde anlamlı etkiye sahip olduğu görülmüĢtür. 10-20 yıl arası kıdeme sahip öğretmenlerin kendine geliĢtirmeye daha açık olduğu ve ilkokul öğretmenlerinin özerkliklerine iliĢkin algılarının ortaokulda görev yapan öğretmenlere göre daha yüksek olduğu sonuçları elde edilmiĢtir.

Edstam (1998) yaptığı çalıĢmada Midwestern bölgesinde bulunan ilkokullarda görev yapan Ġngilizce öğretmenlerinin profesyonelliklerine iliĢkin algılarını ve bunun öğrenciler, yöneticiler ve diğer personel üzerindeki etkilerini incelemiĢtir. AraĢtırmada nitel ve nicel araĢtırma yöntemleri bir arada kullanılmıĢtır. Nicel araĢtırmada öğretmenlere Hall (1963) tarafından belirlenen profesyonelliğe iliĢkin özelliklerin ölçüldüğü “Öğretmen Profesyonelliği” ölçeği uygulanmıĢtır. Nitel araĢtırmada öğretmenlere altı açık uçlu sorudan oluĢan görüĢme formu uygulanmıĢtır. AraĢtırmada öğretmenlerin

profesyonelliklerine iliĢkin algılarının en yüksek “Topluma Hizmet” boyutunda olduğu belirlenmiĢtir. Bunu sırasıyla özerklik, mesleki bağlılık, mesleki toplulukları ana referans alma, öz denetim boyutları izlemektedir.

Reault (1998) yaptığı araĢtırmada bürokratik yönelim ve profesyonel özerkliğin profesyonel geliĢim üzerindeki etkisini incelemiĢtir. Nitel araĢtırma tekniklerini kullanıldığı araĢtırmada Washington’da bulunan iki farklı okul bölgesinde görev yapan üçer yönetici ve altıĢar öğretmen ile görüĢmeler gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda profesyonel geliĢim odaklı değerlendirmenin yapıldığı okullarda öğretmenlerin memnuniyetlerinin daha yüksek olduğu görülmüĢtür. Profesyonelliğin bürokratik sistem içerisinde bir mekanizma olarak kullanılmasının öğretmen etkililiğini arttırdığı belirtilmiĢtir.

Day (2002) araĢtırmasında son yirmi yılda profesyonellikle ilgili yapılan tanımları incelemiĢtir. Yaptığı araĢtırmada öğretmenliğin profesyonelliği üzerinde hala tartıĢmaların devam ettiğini ve gerek müfredat, gerek diğer eğitimsel konularda özerk olması gereken öğretmenlerin geleneksel okul yapısı ve toplumsal nedenlerle öğretmenlerin baĢarısızlığı uğradığı üzerinde durmuĢtur.

Popa ve Acedo (2006) gerçekleĢtirdikleri araĢtırmada 1990’ların baĢından itibaren Romanya’daki öğretmenlerin profesyonelliklerini incelemiĢlerdir. Meydana gelen ekonomik değiĢikler ve gerçekleĢtirilen eğitim reformları öğretmenlerin sosyal ve profesyonel yaĢantısında değiĢime neden olmuĢtur. Sistemin öncelikli amacı özel eğitimi desteklemek olmuĢtur. Böylelikle özel eğitim devlet eğitimine paralel bir eğitim sistemi halini almıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre özel eğitimde öğretmen profesyonelleĢmesi önemsenmiĢ ve teknik bilgiye, etik değerlere ve özerkliğe dayandırılmıĢtır.

Mooij (2008) çalıĢmasında Hindistan 1990’lardan itibaren eğitim sisteminde ve öğretmen mesleğini meydan gelen değiĢimleri incelemiĢtir. Mooji’e (2008) göre sistem içerisinde olumlu değiĢimler olmuĢ ve öğretmenler eğitim ile ilgili görüĢ ve düĢüncelerini daha kolay ifade edebilir hale gelmiĢlerdir. Güney Hindistan’da gerçekleĢtirdiği çalıĢmasında devlet okullarında görev yapan öğretmenlerle görüĢmeler yapmıĢ ve onları motive eden ve motivasyonlarını düĢüren faktörleri ortaya çıkarmaya çalıĢmıĢtır. AraĢtırma

sonuçlarına göre eğitim sisteminde yeni ahlaki ve kültürel profesyonel yapıya ihtiyaç vardır.

Bureau ve Suquet (2009) yaptıkları çalıĢmada A. Abbott tarafından 1988’de yayınlanan “Meslekler Sistemi (The System of Professions)” isimli kitabının yeniden gözden geçirmiĢlerdir. AraĢtırmacılara göre kitap meslek sosyolojisinde önemli bir etki yapmıĢ olmasına rağmen yönetim bilimciler bu konuya hala yeterince ilgi göstermemektedirler. AraĢtırmalarında yazarlar kitaptaki profesyonellik yaklaĢımının iĢin yapısını anlama konusunda yardımcı olduğunu ve sonuç olarak insan kaynakları yönetimi, örgütsel kontrol ve bilgi sistemleri yönetimi konularında yararlı bilgiler içerdiğini belirtmiĢlerdir.

Swann ve diğerleri (2010) çalıĢmalarında Ġngiltere’de ilk ve ortaokulda görev yapan öğretmenlerin profesyonelliklerini incelemiĢlerdir. Öğretmenlerin profesyonellikle ilgili neler düĢündüklerini, düĢüncelerinin nelere göre değiĢtiğini ve ne kadar değiĢiklik gösterdiği araĢtırmıĢlardır. Öğretmen profesyonelliği ile ilgili görüĢlerini hükümetin tutumunun ne derecede etkilediği üzerinde durmuĢlardır. Ulusal çapta büyük ölçekli bir anket öğretmenlere uygulanmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre öğretmenler profesyonelliklerinin en önemli bölümünün paylaĢılan değerler ve bağlılıktan kaynaklandığını belirtmiĢlerdir.

Yuwono ve Harbon (2010) yaptıkları çalıĢmada Endonezya’da Ġngilizce öğretmenlerinin profesyonelliklerini ve profesyonel geliĢimlerini araĢtırmıĢlardır. Bu amaçla 2007 yılında 46 ingilizce öğretmeni ile görüĢmeler gerçekleĢtirilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda öğretmenlerin profesyonelliklerinin yetersiz olduğu görülmüĢ ve üzerinde durulması gereken beĢ temel alan belirlenmiĢtir. Bunlar: öğretmenlik mesleğine giriĢ için motivasyon, öğretme ödülleri, toplumun öğretmenliğe iliĢkin görüĢleri, kariyer baĢmakları ve öğretmenlerin profesyonelliğe iliĢkin görüĢleri olarak belirlenmiĢtir.

Demirkazıkoğlu (2010) yaptığı araĢtırmada öğretmen profesyonelliğini incelemektedir. Bu amaçla araĢtırmasında profesyonellik kavramının literatürdeki tanımlamalarına, profesyonellik kriterlerine, profesyonel bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklere farklı bakıĢ açılarından yararlanarak açıklık getirmeye çalıĢmıĢtır.

Öğretmenlerin bireysel karar alma özerklikleri sınırlı olduğu için çeĢitli yazarların bu mesleği yarı profesyonellik olarak nitelendirmediği üzerinde durmuĢtur. Sonuç olarak çalıĢmasında öğretmen profesyonelliğinin anlamının eğitimde çeĢitli standartlara sahip olması ve yeterlilikle ilgili olduğunu ifade etmiĢtir.

Dean (2011) hazırladığı doktora tezinde okul ikliminin (mesleki liderlik ve profesyonel öğretmen davranıĢları açısından), okuldaki yöneticilere ve meslektaĢlara güvenin ve sosyo ekonomik düzeyin, akademik iyimserlik ile iliĢkisini incelemiĢtir. AraĢtırma Alabama eyaletinde bulunan 67 ilkokulda gerçekleĢtirilmiĢtir. Okul iklimi “Örgütsel Ġklim Ölçeği” ile okuldaki güven “Omnibus Güven Ölçeği” ile ve akademik iyimserlik “Akademik Ġyimserlik Ölçeği” ile ölçülmüĢtür. AraĢtırmadaki tüm değiĢkenlerin akademik iyimserliğin anlamlı birer yordayıcısı olduğu sonucuna varılmıĢtır. Profesyonel öğretmen davranıĢının ve yöneticilere güven değiĢkenlerinin, mesleki liderlik ve meslektaĢlara güven değiĢkenleri ile anlamlı ve pozitif iliĢkili olduğu belirlenmiĢtir.

Snoek ve diğerleri (2011) Avrupa Birliği ülkelerinde gerçekleĢtirdiği çalıĢmalarında Avrupa yasalarının öğretmen profesyonelliğine yaptığı etkiyi belirlemeye çalıĢmıĢlardır. Avrupa birliğine üye yedi ülkenin öğretmen niteliğini arttırmaya yönelik olarak yaptıkları yasa ve yönetmelikleri incelenmiĢtir. Ayrıca on altı Avrupa ülkesinde yasa ve yönetmelik yapıcılarla görüĢülmüĢ ve onların görüĢleri irdelenmiĢtir. Bulgular, Avrupa birliği yasalarının öğretmen profesyonelliğine ve niteliklerinin arttırılmasına çok sınırlı özen gösterdiğini ortaya koymuĢtur. Fakat ülkelerin bireysel olarak daha özenli oldukları görülmüĢtür. Genel olarak yasa ve yönetmelikler yükseköğretimde öğretmen niteliğini arttırmak üzerinde yoğunlaĢırken, öğretmenlerin profesyonelliklerini geliĢtirecek olan yasa ve yönetmeliklerin hazırlanması sürecine katılımları oldukça düĢüktür.

Goepel (2012) yaptığı araĢtırmada Ġngiltere’de öğretmen profesyonelliğini incelemiĢ ve yasa ve yönetmelikler çerçevesinde nasıl değiĢip geliĢtiğini belirlemeye çalıĢmıĢtır. Ġngiltere’de yayınlanan “Öğretmenlik Standartlarını” incelemiĢ ve öğretmen profesyonelliğine çeĢitli standartlar getirdiği ortaya koyulmuĢtur. AraĢtırma sonucunda bu standartlar ile öğretmenlik mesleğine olan toplum güvenini devam ettirmek ve öğretmenlik mesleğine nitelik kazandırmak amaçlandığı belirlenmiĢtir.

Douglass ve Gittell (2012) yaptıkları araĢtırmada Amerika’da okul öncesi ile ilgili yasa ve yönetmelikleri incelemiĢ ve yasalarda artan bürokratikleĢmenin okul öncesi programlar üzerindeki etkisi ve profesyonellik tanımında meydana getirdiği değiĢiklik üzerinde durmuĢlardır. AraĢtırmada profesyonelleĢmenin okul öncesi alanda birçok katkısı olmasına rağmen, biçimsellik ve standardizasyonun öğretmen veli iliĢkisine negatif etki yaptığı belirtilmiĢtir. Bu makale ile aile merkezli uygulamalar ve bürokratik örgüt yapısı arasındaki çatıĢmalara açıklık getirmeye çalıĢılmıĢ ve “iliĢkisel bürokrasi” adı ile alternatif bir model önerisi sunulmuĢtur.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÖNTEM

Bu bölümde, araĢtırmanın modeli, evreni, örneklemi, veri toplama araçları ve verilerin analizine iliĢkin bilgiler yer almaktadır.