Problemin Tanımlanması

KK firması, vana ceketi üretim sürecini iyileştirmek ve üretim maliyetlerini azaltmak için, makine ile üretime geçmeyi planlamaktadır. Bunun için firma kopçalama işlemini hızlandıracak bir makineyi satın almak istemektedir. Makine satın alınması durumunda firmaya ek mali yük bineceği ve firmanın enerji harcamalarının artacağı aşikârdır. Fakat firma üretim maliyetlerinden önemli ölçüde tasarruf edeceğini ve üretim sürecinin hızlanacağını öngörmektedir. Ayrıca makine ile üretime geçildiğinde işçilerin kopçalama sürecindeki ücretlendirme yönteminin mevcut hali ile devam etmesinin firmanın yararına olup olmadığının da değerlendirilmesi gerekmektedir. Bir başka deyişle, KK firması işçilerini yıllık bazda mı yoksa çalıştıkları süre bazında mı ücretlendirmesinin kendisi için daha doğru bir yaklaşım olacağına karar vermek durumundadır. Firmanın bahsedilen öngörülerini sınamak için üretimde makine kullanması kararının YA yaklaşımı ile incelenmesi ve karar verme sürecinde bu probleme bilimsel bir yaklaşımla çözüm getirilmesi hedeflenmiştir. Sonuç olarak, makine ile üretim yapılmasının firmanın üretim maliyetlerinin azaltılmasına olan etkisinin incelenmesi ve işçilik ücretlerinin hesaplanması için uygun bir yol önerilmesi bu tez çalışmasının temelini oluşturmaktadır.

5.3.1.Vana ceketi

Bilindiği üzere, bir akışkanın bir yerden başka bir yere taşınması sırasında, boru hatlarının belli noktalarına, giriş çıkışları kontrol etmek amacıyla vanalar yerleştirilir. Yüksek ve düşük sıcaklıktaki ürünlerin taşınması sırasında çevresi ile ısı alışverişini azaltmak ve işçi güvenliğini sağlamak için borular ve vanalar izole edilmektedir.

Boru hatlarında yapılan yalıtım, cam yünü ya da taş yünü denilen yalıtım keçelerinin boru üzerine sarılması ve bunun üzerine galvaniz ya da alüminyum sacın geçirilmesi yoluyla gerçekleştirilmektedir. Benzer bir yalıtım sistemi, vanalarda da

uygulanmaktadır. Vanalara uygulanan yalıtım işleminde genellikle yalıtım keçesi kullanılmaktadır fakat borulardan farklı olarak, yalıtım keçesinin sarılmasının ardından vanaların dışlarına sandık şeklinde metal kasa geçirilmektedir. Ancak arıza ve periyodik bakım durumunda vanalar sökülüp takılabildiklerinden, uygulanacak yalıtımın özel bir yapıda olması gerekmektedir. Borulara uygulanan yatılım sisteminin vanalarda da aynen kullanılması durumunda, söküp takma sırasında vanaların dışına geçirilen metal sandık zarar görmekte ve vana tekrar yerine takıldıktan sonra yalıtımsız kalmaktadır. Her iki durumda da firma ek yalıtım bedeli ödemek durumundadır. Firmaların ek yalıtım maliyetlerine katlanmalarının önüne geçmek için, KK firması “Vana Ceketi” denilen özel yalıtım yastıkları üretmektedir. Vana ceketlerinin yapısı incelendiğinde, yüksek sıcaklığa dayanıklı cam elyaf kumaş ile yüksek sıcaklığa dayanıklı cam yünü ya da taş yünü keçenin yalıtım için kullanıldığı görülmektedir. Bahsedilen bu yalıtım malzemeleri vananın etrafına sarılarak üzerindeki kopçalar ve paslanmaz çelik tel yardımıyla sabitlenir. Böylece vana yalıtılmış olur.

Şekil 8 - Vana ceketi örnekleri

5.3.1.1.Vana ceketinin avantajları

Vana ceketleri tekrar kullanılabilmesinin yanı sıra, aşağıda listelenen avantajlara da sahiptir:

 Vanaların yalıtımsız ve yalıtımlı olma durumları karşılaştırıldığında örneğin DN 100 tipi bir vanada şu değerler elde edilmektedir:

İzolasyonsuz durumda ısı kaybı 3.663 W/m² iken, ısı yalıtımı olması durumda ısı kaybı 108 W/m²’ye düşmektedir. Bir başka deyişle, %97’ye varan bir azalma söz konusudur. Kayıp enerjinin maliyeti yalıtımsız durumda 264€/yıl iken yalıtım yapılması

durumunda bu değer 8,45€/yıl’a düşmektedir. Dolayısıyla, vana ceketi kullanıldığında yılda 289€’luk bir kazanç sağlamaktadır. DN 100 tipi bir vana ceketinin satış fiyatının 30€ olduğu düşünüldüğünde, yukarıda bahsedilen tasarruf neticesinde vana ceketinin geri ödeme süresinin yaklaşık 53 gün olduğu görülebilir.

 Vana ceketlerinde kullanılan malzemelerin ısı iletim katsayıları düşük olduğundan yalıtım özellikleri daha iyidir. Sabit sisteme göre daha düşük yalıtım malzemesi kalınlığı ile aynı ısı kaybı değerlerine ulaşılabilir, ya da aynı yalıtım malzemesi kalınlığı ile daha düşük ısı kaybı ve dış yüzey sıcaklığı değerlerine ulaşılır. Vana ceketlerinin dış yüzeyinde silikon kaplı cam elyaf kumaş kullanıldığından vanalar su, yağ, yakıt vb. akışkanlara karşı dayanıklı halde gelmektedir. Bu sayede, vana üzerine dökülen akışkan içeriye nüfuz edemediğinden içteki yalıtım keçesi kuru kalır ve özelliğini kaybetmez.

 Vana ceketleri, sabit yalıtıma göre daha güvenlidir. Sabit yalıtımın dış yüzeyinde metal sandık (metaller en kuvvetli iletkenlerdir) olduğundan bu tip yalıtımlarda metal yüzeydeki sıcaklık yüksek olmaktadır. Bir çalışanın yanlışlıkla bu metale dokunması, kişinin yanma tehlikesine maruz kalması ile sonuçlanır. Oysa vana ceketlerinin dış yüzeyinde cam elyaf kumaş olduğundan çalışan kişinin fiziksel temasında bile bir yaralanma ya da incinme gerçekleşmeyecektir. Bu nedenle vana ceketi iş güvenliğinin sağlanmasında da etkilidir.

 Vana ceketleri, sabit yalıtıma göre daha uzun ömürlüdür.

Vana ceketlerinin üretiminde Şekil 5.1.’deki üretim akış şeması izlenmektedir.

Şekil 9 - Vana ceketi üretim akış şeması

Kalıp Çıkarma Kesim

Ölçü Alma

Dikim 1 Doldurma

Dikim 2

Kopçalama Kalite Kontrol Ambalajlama

 1 Aşama - Ölçü Alma: Siparişi alınan vana ceketlerinin üretimine başlanmadan önce yalıtımı yapılacak vanaların ölçüleri birebir alınır.

Vana ceketleri, alınan bu ölçülere uygun olarak üretilir.

 2. Aşama - Kalıp Çıkarma: Ölçüleri alınan vanalara uygun vana ceketlerinin üretilmesi için en önemli adımlardan birisi kalıp çıkarma aşamasıdır. Bu aşamada kullanılacak malzemenin kesim planı çıkarılır.

Dikim işlemi bu kalıplara göre yapılır.

 3. Aşama - Kesim: Bu süreçte kalıp çıkarma aşamasında gelen bilgiler doğrultusunda yalıtım kumaşları ve keçeleri kesilir.

 4. Aşama - Dikim 1: Kesilen yalıtım kumaşlarının ilk dikimi bu aşamada gerçekleştirilir. Vana ceketlerinin dört kenarından üçü kapatılarak dikim yapılır ve bir kenarı doldurma işlemi için açık bırakılır.

 5. Aşama - Doldurma: Bu adımda önceden kesilmiş olan yalıtım keçesi bir kenarı açık olan vana ceketine doldurulur.

 6. Aşama - Dikim 2: Vana ceketinin açık olan tek kenarı da dikilir ve ürün etiketi de dikilerek bu aşama tamamlanır.

 7. Aşama - Kopçalama: Vana ceketinin vanaya monte edilmesi için gerekli olan kopçalar bu bölümde monte edilir ve üretim tamamlanır.

 8. Aşama - Kalite Kontrol: Bu adımda ürünün son kontrolü yapılır ve ürün uygunsa ambalajlama aşamasına gönderilir.

 9. Aşama - Ambalajlama: Ürün müşterinin isteğine bağlı olarak ambalajlanır ve sevke hazır hale getirilir.

5.3.2. Manüel vana ceketi kopçalama prosesi

Kopçalama işlemleri KK firmasında şu anda manüel olarak (elle) yapmaktadır.

Vana ceketi üretiminin altıncı aşaması olan Dikim 2 sürecini müteakip, vana ceketleri vana tipine bağlı olarak kopçalama işlemine tabi tutulmaktadır. Bu sırada her bir vana ceketi için ihtiyaç duyulan sayıda kopça monte edilmektedir. Örneğin DN 15’lik bir vana ceketine iki kenarda üçer adet olmak üzere toplam altı adet kopça bağlanmaktadır.

Kopçalama işlemi sırasında kancalı kopça ile gül kopça bir çivinin bükülmesiyle birbirine tutturulmaktadır. Bu üç malzemenin özellikleri şu şekildedir:

 Kancalı Kopça: Vana ceketinin dış tarafında bulunan kopçadır. Bu kopçanın kancalarından tel geçirilerek ceketin vana üzerine monte edilmesi sağlanır.

 Gül kopça: Vana ceketinin iç tarafında bulunan kopçadır. Ortasında çarpı (“X”) şeklinde bir açıklık bulunur.

 Çivi: Kancalı kopçanın üzerindeki delikten geçirilen çivi gül kopçanın ortasından (“X” işaretinin ortasından) geçirilir ve bir kargaburun yardımıyla çevrilerek sabitlenir.

Yukarıdaki açıklanan işlemler hem yoğun işçilik gerektirmekte hem de elle yapılan işlem sırasında daha yüksek maliyetli kopçala kullanılması söz konusu olmaktadır. Bir başka deyişle, işçilik sürelerinin fazla olmasından dolayı işçilik maliyetleri artmakta ve işçilerin diğer aşamalara oranla daha fazla yorulmaları neticesinde işçilik verimi düşmektedir.

5.3.3. Vana ceketi kopçalama prosesi için alternatif teklif

KK firması kopçalama aşamasını iyileştirmek için alternatif yöntemler arayışına girmiş ve vana ceketlerinin kopçalanmasını kolaylaştıran bir makinenin yurtdışında faaliyet gösteren bir firma tarafından satıldığını öğrenmiştir. Bahsedilen makinenin şu şekilde çalıştığı öğrenilmiştir:

 Makine büyük bir zımbaya benzemektedir. Zımbanın üst tarafında kancalı kopça, alt tarafında ise kancalı kopçanın karşılığı olan iki delikli bir kopça yer almaktadır.

 Makine çift çıkışlı bir kompresör tarafından sağladığı hava yardımıyla (pnömatik olarak) çalışmaktadır.

 Makinenin içine yerleştirilen zımba teli, basınçlı hava yardımıyla üstteki kancalı kopçayı ve alttaki iki delikli kopçayı birbirine bağlamaktadır.

Yukarıdaki özelliklerden hareketle, söz konusu makine sayesinde hem işçilik süresi ve maliyeti azalmakta hem de kopçalama işleminde daha düşük maliyetli kopça setlerinin kullanılması mümkün olmaktadır.

Yukarıda bahsedilen makinenin satın alınması durumunda, tedarikçi firma makine ile birlikte işletme için gerekli olabilecek yedek parçaları ve bakım hizmetini de

bir bedel karşılığında sağlamayı taahhüt etmektedir. Bu durumda, firmanın söz konusu makineyi alıp almama konusunda bir karar vermesi gerekmektedir.