Kanun icrasında sağ ve sol el çeşitli tekniklerle kullanılmaktadır. Mandal kullanımı, mızrap vuruş yönü, çeşitli icra ve süsleme teknikleri, usûller ve tartım farklılıkları bu kullanım tekniklerini etkilemektedir. Ancak bu kullanımların büyük çoğunluğunun belirli bir yöntem doğrultusunda gerçekleştirildiği söylenememektedir. Bazı kanun icracılarına göre de sağ ve sol el belirli tekniklere bağlı kalmaksızın kuralsız olarak kullanılmaktadır. Kanun icrasında sağ ve sol elin doğru tekniklerle kullanılması, icracıların icra kabiliyetlerini arttırdığı gibi hızlı icralarda nitelikli ses çıkarma bakımından onlara yararlı olmaktadır.
Kanun öğreniminde en önemli noktanın sağ ve sol el koordinasyonunun sağlanması olduğu birçok icracı tarafından bilinmekte bu konunun önemi kanun metotlarında da vurgulanmaktadır. Ancak, bu koordinasyonun nasıl bir yöntemle elde edileceği, sağ ve sol elin hangi sıra ile kullanılacağı, bu sıralamanın çalınan eserin niteliğinden ve kullanılan icra tekniğinden nasıl etkileneceği öğrenciye bırakılmıştır. Bu durumun kanun eğitimi alan kişilerde zaman içerisinde sık kullandıkları elin diğerine göre daha güçlü bir icra gösterdiği ve iki el arasında koordinasyon bozukluğuna neden olduğu görülmektedir.
Kanun metotlarında sağ ve sol el tekniği çeşitli anlatım ve gösterimlerle açıklanmıştır. Bu anlatım ve gösterimlerde benzerlik ve farklılıklar bulunmaktadır. Kanun metotlarındaki açıklamalar bazen sadece metodun içeriğindeki eserlerin icrasını teknik olarak açıklayabilmektedir. Kanun eğitimi alan kişiler metotlar çalışıldıktan sonra bu konuda bilgi birikimine sahip olmak istemektedirler.
Kanun icrasında ilerleme kaydeden kişiler kuşkusuz icra teknikleri konusunda kişisel tercihlerini icralarına katacaklarıdır. Ancak, kanun eğitimine yeni başlayan ve eğitimini sürdüren icracıların sağ ve sol el kullanımı konusunda bazı prensiplere göre hareket etmeleri gerekmektedir. Bu araştırmada kanun metotları bu prensipleri ortaya koymak ve farklı yaklaşımları belirleyebilmek amacıyla incelenmiştir.
“ Kanun eğitiminde kullanılan metotlar arasında sağ ve sol el teknikleri açısından ne gibi farklar bulunmaktadır ve bu tekniklerin gösterimi nasıl yapılabilir? ”
1.3.2 Alt Problemler
1. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım teknikleri konusunda belirtilen yöntemler nelerdir?
2. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım teknikleri nota üzerinde nasıl ifade edilmektedir?
3. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım sırası nasıl açıklanmaktadır?
4. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım tekniği icra edilecek notaların tartımsal özellikleri ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
5. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanımı icra edilecek eserin usûlü ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
6. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanımı icra edilecek eserin hızı ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
7. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım tekniği mızrap vuruş yönleri ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
8. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanım tekniği mandal kullanımı ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
9. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanımı süsleme teknikleri ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
10. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanımı farklı icra teknikleri ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
11. Kanun metotlarında sağ ve sol el kullanımı nüans işaretleri ile nasıl ilişkilendirilmiştir?
12. Kanun metotlarına göre sağ ve sol el teknikleri nasıl açıklanabilir?
1.4 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı; kanun metotlarının sağ ve sol el teknikleri açısından karşılaştırılarak incelenmesiyle, bu metotlarda ortaya koyulan sağ ve sol el tekniklerini benzerlik ve farklılıklarıyla birlikte doğru ve anlaşılır biçimde açıklayabilecek kurallar bütününe ulaşarak, kanun eğitimine katkıda bulunmaktır.
1.5 Araştırmanın Önemi
Çalgı metotları çalgı öğretimini yazılı, işitsel veya görsel materyal kullanarak gerçekleştirmeyi amaçlasa da, öğretici desteğinin gerekliliği bu metotlarda vurgulanmaktadır. Bu düşünceyi destekleyen ifadeler kanun metotlarında da yer almaktadır. Ancak kanun öğrenen ve bu metotları kullanan tüm öğrenciler, bu metotları ortaya koyan kişilerle öğrenci ve öğretici ilişkisi içerisinde bulunamamaktadırlar. Bu nedenle her biri önemli birer kaynak olan kanun metotlarının öngördüğü benzer ve farklı yaklaşımlar ortaya konulmalı ve kanun eğitiminde bu yaklaşımlar dikkate alınmalıdır.
Bu araştırma sonucunda hedeflenen kanun metotlarının sağ ve sol tekniği çerçevesinde incelenerek benzer ve farklı yaklaşımları dikkate alan belirli bir kurallar bütünü oluşturmaktır. Bu inceleme sonucunda edinilecek bilgilerin kanun eğitimine önemli katkılar sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu araştırmada;
Ulaşılabilen verilerin bu araştırma için yeterli olduğu,
Veri toplama yönteminin bu araştırma için doğru bir teknik olduğu, temel sayıltılarından hareket edilmiştir.
1.7 Sınırlılıklar
Bu araştırma;
Kanun metotlarında kanunun mızrapla çalımı için geliştirilen sağ ve sol el teknikleriyle,
Kanun metotlarında sağ ve sol elin kullanım sırası ve koordinasyonu ile ilgili olarak açıklanan teknik bilgilerle,
Kanun metotlarında açıklanan mızrap kullanım teknikleriyle,
Kanun metotlarında açıklanan süsleme teknikleriyle,
Kanun metotlarında açıklanan icra teknikleriyle,
Kanun metotlarında açıklanan mandal kullanım teknikleriyle,
Yüksek lisans tezi için ayrılan süre ile sınırlıdır.
1.8 Tanımlar
Anarmonik nota: İsimleri başka, sesleri aynı olan notalar (Öztuna, 2000, s.112).
Çarpma: Değerini asıl notadan önce veya sonra alarak mızrap ya da parmak darbesi ile
yapılan çok kısa değerlikli notalardır (Yahya Kaçar, Ud Metodu, s.28).
Çeng: Çok meşhur bir çalgıdır. Üzerine deri geçirilir, bir eşiğin üzerinden geçen tellerin
sayısı isteğe göre değişir. Bunlar genellikle 24 ise de, 35 takıldığı da olur (Bardakçı, s.105).
Edvar: Bu kelime, Arapça “devr” kelimesinin çoğuludur. “Devirler demektir. Türkçe,
Farsça ve Arapça musiki nazariyat kitaplarında bu ad verilmiştir (Öztuna, 2000, s.109).
Fiske: Kanun sanatçılarının yaptığı, bir telde bir veya daha fazla yapılan vuruş şekli
(Karaduman, s.24).
Glissando: Bir sesten bir sese geçerken, kesinti olmadan, aradaki seslerin de
duyurularak çalınmasıdır. (Torun, s.301)
Grupetto: Esas notanın bir derece üst ya da alt notasından başlayıp kümeleniveren üç
ya da dört notalı melodik süslemelerdir (Yahya Kaçar, Ud Metodu, s.31).
Iklığ: Kemençeye benzer, tiz sesli eski bir Türk yaylı sazı ( Öztuna, 2000, s.163). Konçerto: Birlikte çalınmak üzere bir çalgı ve orkestra için bestelenmiş müzik eseri
(TDK,1992).
Kopuz: Türkler‟in en az 15 asırdan beri kullandıkları ünlü bir mızraplı çalgı( Öztuna,
2000, s.203).
Makam: Makam bir dizide durak ve güçlü arasındaki ilişkiyi belirtecek şekilde
nağmeler meydana getirerek gezinmektir. (Özkan, 2007, s.115).
Mordan: Asıl notanın önüne ya da arkasına konan çift çarpma notalarıdır (Yahya
Kaçar, Ud Metodu, s.28).
Örgün Eğitim: Kişilerin hayata atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmaya
başlamadan önce okul veya okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgiler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belli kanunlarla göre düzenlenen eğitim (TDK,1992).
Staccato: Notaların tek tek ve kesik kesik çalınması (Karaduman, s.77).
Tremolo: Bir notayı çok süratli bir şekilde birbiri ardına çalmaya denir (Mutlu, s.30).
Trill: Bir ölçü içindeki herhangi bir değerdeki notayı, değeri değişmeden hemen
üstündeki veya altındaki diğer bir nota ile ardı ardına ve o değer içinde süratli çalmaya denir (Mutlu, s.30).
Usûl: Vuruşlarının kıymetleri birbirlerine eşit veya eşit olmayan, fakat muhtelif
kuvvetli, yarı kuvvetli ve zayıf zamanların belli bir şekilde sıralanmasıyla meydana gelen belli kalıplar halindeki sayı veya vuruş grupları (Özkan, s.606).
Vibrato: Bir sesin titreşmesidir. (Yahya Kaçar, Ud Metodu, s.150)
Yatugan: Hıtaylar tarafından kullanılır. Uzun bir tahta şeklindedir, bir uçtan bir uca 17
tel takılır, sapı yoktur. Tellerin altında hareketli eşikler bulunur, teller sağ elin parmaklarıyla çekilirken, sol elin parmaklarıyla eşikler oynatılır (Bardakçı, s.105).
BÖLÜM II 2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde kanun metotları ve kanun icra tekniklerini konu alan araştırmalarla ilgili bilgiler verilmiştir.
Yılmaz Kahyaoğlu “Geleneksel Türk Müziği Eğitiminde Metot İhtiyacı ve Kanun Metodları Üzerine Bir İnceleme” konulu çalışmasında; çalgı eğitimi, çalgı eğitiminde metot kavramı konularına değinmiş, kanun eğitiminin tarihi hakkında bilgiler vermiştir. Kahyaoğlu, kanun için bestelenen eserlerden bahsetmiş ve kanun eğitimi için yazılan metotlarının içerikleri hakkında açıklamalarda bulunmuştur. Bu çalışma sonucunda Kahyaoğlu, kanun metotlarının Türk Müziği üslubuna çok az yer verildiği sonucuna varmış, Türk Müziğini çalgıları için yazılacak metotların batı müziği çalgı metotlarına göre farklı bir anlayışla ele alınması gerektiğini savunmuştur.
Barış Karaelma “Türk Müziğinde Kanun Eğitimi ve Kanun Metotları Üzerine Bir İnceleme” konulu makalesinde; Türk Müziğinde çalgı eğitimi konusunda tarihi bilgiler vermiş, Türk Müziği tarihindeki metot yazma çalışmalarına değinmiştir. Karaelma, kanun metotlarının benzer ve farklı yönlerini ortaya koymuş, bu metotlardaki gösterim teknikleri üzerinde durmuştur. Bu inceleme sonucunda Barış Karaelma; kanun metotlarının kanun eğitimi konusundaki ihtiyaçları tam olarak karşılayamadığını savunmuş ve bu konuda daha kapsamlı yaklaşımların geliştirilmesi konusunda önerilerde bulunmuştur.
Güniz Yılmaz “Kanun sazı mızrap tekniğinde sağ ve sol el ayrımı ile ilgili araştırmalar, egzersiz ve melodik etütler” konulu yüksek lisans tezinde; çeşitli kanun icralarını inceleyip notaya alarak, sağ ve sol elin aynı anda farklı notalar ve melodiler çaldığı bölümleri tespit etmiş ve sonuçta bu şekilde yapılan süsleme tekniklerine yönelik etütler hazırlamıştır.
BÖLÜM III
3. YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın, modeli, evreni ve örneklemi açıklanarak araştırmada kullanılan veri toplama ve analiz yöntemleri hakkında bilgiler verilmiştir.
3.1 Araştırmanın Modeli
Araştırmanın modeli genel tarama modelidir. Yapılan araştırma; kanun metotlarının, içerdikleri teknik bilgi ve yöntemler açısından karşılaştırılarak incelenmesiyle tamamlanan betimsel bir araştırmadır.
Tarama modeli geçmişte veya günümüzde var olan bir olguyu betimsel olarak açıklayan bir araştırma modelidir. Araştırmaya konu olan olay ya da nesne için herhangi bir değiştirme çabası gösterilmez. Araştırmacı bu modelde elde edeceği verileri kendi gözlemleri ile bütünleştirerek yorumlar. Tarama modellerinde iki çeşit yaklaşım bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar genel ve örnek olay taramalarıdır. Genel tarama modeli bir evren hakkında genel bir yargıya varabilmek için evrenin tümü ya da evrenden seçilecek bir örneklem üzerinde yapılan araştırmalarda kullanılan tarama modelidir (Karasar, 2009, s.77-79).
3.2 Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini kanun eğitimi için yazılan ve yayınlanan tüm kanun metotlarıdır. Araştırma sürecinde, evrenin tümü araştırmaya dahil edilmiştir ve bu nedenle örnekleme yapmaya gerek duyulmamıştır.
3.3 Verilerin Toplanması
Bu araştırmada kullanılacak veriler belgesel tarama yoluyla elde edilmiştir. Araştırmanın konusu oluşturan kanunda kullanılan sağ ve sol el teknikleri ile bilgiler kanun metotlarının incelenmesi sonucunda elde edilmiştir.
Bilimsel araştırma sürecinde iki veri toplama yaklaşımı bulunmaktadır. Bu yaklaşımlar araştırmacının gözlemde bulunması ya da soru sorması yoluyla gerçekleşebilmektedir. Bu yaklaşımların seçimi araştırma için gerekli olan veri türüne bağlıdır. Soru sorma yöntemi yalnızca insanlardan veri toplama amacıyla kullanılabilmektedir. Gözlemde bulunarak veri toplam yönteminde ulaşılabilen kaynak çok daha fazladır. Bu yöntemle veri toplama gözlem ve belgesel tarama yoluyla yapılabilir. Belgesel tarama, var olan kayıt ve belgelerin incelenmesi yoluyla verilere ulaşılması yöntemidir (Karasar, 2009, s.153, s.183).
3.4 Verilerin Analizi
Kanun eğitiminde kullanılan metotlarda sağ ve sol el teknikleri ile ilgili verilen bilgi ve yöntemler incelenerek, ortak ve farklı yönleri alt problemler doğrultusunda belirlenmiştir. Bu inceleme sonucunda kanunda sağ ve sol elin kullanımına yönelik prensipler belirlenmiş ve seçilen örnek eserlerde uygulanabilecek sağ ve sol el teknikleri bu prensipler doğrultusunda gösterilmiştir. Sonuçta, kanun metotlarında yer alan sağ ve sol el tekniklerine yönelik benzer ve farklı yaklaşımlar ortaya çıkarılarak yorumlanmış ve kazanılan bilgiler doğrultusunda çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
BÖLÜM IV
4. BULGULAR VE YORUMLAR
Araştırmanın bu bölümünde problem durumu bölümünde ortaya konulan alt problemler doğrultusunda kanun metotları incelenmiştir. Her alt probleme ilişkin bulgular karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır.
4.1 Kanun Metotlarında Sağ ve Sol El kullanım Teknikleri Konusunda Belirtilen