Problem Alanları Tarama Envanteri ve Sosyal Sorun Çözme Envanter

Tablo 32. Ölçekler arası Pearson Korelasyon Analizi Sonuçları

OSY NSY ASÇT DDSÇT KSÇT SSÇET

Fiziksel Eğitim Ortamı r ,103 ,323** ,131 ,098 ,096 -,085 p ,172 ,000 ,081 ,194 ,202 ,260 Üniversite/Fakülte Hizmetleri r ,178* ,261** ,211** ,115 ,011 ,013 p ,018 ,000 ,005 ,126 ,882 ,859 Öğretme- Öğrenme Süreci r -,355** ,171* -,288** ,040 ,231** -,377** p ,000 ,022 ,000 ,593 ,002 ,000 Gelecek İş Yaşamı r -,092 ,333** -,021 ,176* ,131 -,250** p ,224 ,000 ,785 ,019 ,082 ,001 Aile İlişkileri r -,087 ,388** -,028 ,327** ,238** -,349**

p ,250 ,000 ,711 ,000 ,001 ,000 İnsan/Arkadaşlık İlişkileri r -,091 ,401** -,090 ,327** ,201 -,366** p ,229 ,000 ,234 ,000 ,007 ,000 Kişisel Algı ve Duygu Durumu r ,072 ,484** ,202** ,357** ,119 -,213** p ,339 ,000 ,007 ,000 ,114 ,004

**: Korelasyon 0,01 düzeyinde anlamlı *: Korelasyon 0,05 düzeyinde anlamlı

Problem Alanları Tarama Envanteri ve Sosyal Sorun Çözme Envanteri alt boyutları arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla Pearson korelasyon testi uygulanmıştır. Yapılan bu analiz neticesinde;

Sosyal sorun çözme envanteri olumlu sorun yönelimi alt boyutuyla problem alanları tarama envanteri üniversite/fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt boyutu arasında (r:0,178, p:0,018) çok zayıf pozitif yönde bir ilişki, öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt boyutu arasında ise (r:-0,355, p:0,000) zayıf ve negatif yönde bir ilişki bulunmuştur. SSÇE’nin bu alt boyutuyla problem alanları tarama envanterinin fiziksel eğitim ortamı (r:0,103, p:0,172), gelecek iş yaşamı (r:-0,092, p:0,224), aile ilişkileri (r:-0,087, p:0,250), insan/arkadaşlık ilişkileri (r:-0,091, p:0,229), kişisel algı ve duygu durumu (r:0,072, p:0,339) alt ölçekleri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Olumlu sorun yönelimi ve fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar arasında çok zayıf ve pozitif yönde bulunan ilişki; fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar arttıkça olumlu sorun yöneliminin de artış eğiliminde olduğu ancak ilişkinin oldukça zayıf olduğu şeklinde yorumlanabilir. Olumlu sorun yönelimiyle öğretme-öğrenme sürecinde yaşanan sorunlar arasında bulunan zayıf ve negatif yöndeki ilişki ise öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar arttıkça öğrencilerin olumlu sorun yönelimlerinde azalma olduğunu ya da tam tersi bir ilişkinin bulunduğunu göstermektedir. Olumlu sorun yönelimiyle diğer sorun alanları alt boyutları arasında karşılıklı bir değişim/ilişki yoktur.

Sosyal sorun çözme envanteri olumsuz sorun yönelimi alt boyutuyla problem tarama envanteri fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar alt boyutu arasında

(r:0,323, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, üniversite/fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt boyutu arasında (r:0,261, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt boyutu arasında (r:0,171, p:0,022) çok zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar alt boyutu arasında (r:0,333, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, aile ilişkileri sorunları alt boyutu arasında (r:0,388, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, insan/arkadaşlık ilişkileri sorunları alt boyutu arasında (r:0,401, p:0,000) orta şiddette ve pozitif yönde bir ilişki, kişisel algı ve duygu durumuna ilişkin sorunlar alt boyutu arasında (r:0,484, p:0,000) orta şiddette ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur.

Buradan hareketle öğrencilerin fiziksel eğitim ortamı, üniversite/fakülte hizmetleri, öğretme-öğrenme süreci, gelecek iş yaşamı, aile ilişkileri, insan/arkadaşlık ilişkileri, kişisel algı ve duygu durumu sorunları arttıkça olumsuz sorun yöneliminin de arttığı ya da tam tersi olumsuz sorun yönelimi arttıkça bu alanlardaki sorunların ya da sorunların hissedilmesinin artmaya başladığı söylenebilecektir. Özellikle ölçekler arası yapılan ilişki analizinde yalnızca olumsuz sorun yönelimi ve insan/arkadaşlık ilişkileri ile olumsuz sorun yönelimi ve kişisel algı ve duygu durumu arasında orta şiddette bir ilişki bulunmuştur. Bu da göstermektedir ki engelli öğrencilerin özellikle kişisel ilişkilerinde ve insan/arkadaşlık ilişkilerinde yaşadıkları sorunlar olumsuz sorun yönelimini artırmakta ya da diğer bir bakış açısıyla olumsuz sorun yönelimleri arttıkça bu alanlarda yaşadıkları sorunlar da artmaktadır.

Sosyal sorun çözme envanteri akılcı sorun çözme tarzı alt boyutuyla problem tarama envanteri üniversite/fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:0,211, p:0,005) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,288, p:0,000) zayıf ve negatif yönde bir ilişki, kişisel algı ve duygu durumuna ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında ise (r:0,202, p:0,07) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur. SSÇE’nin bu alt ölçeğiyle problem alanları tarama envanterinin fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,131, p:0,081), gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:-0,021, p:0,785), aile ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği (r:-0,028, p:0,711), insan/arkadaşlık ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği (r:-0,090, p:0,234) arasında

anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Üniversite/fakülte hizmetlerine ve kişisel algı ve duygu durumuna ilişkin sorunlar artarken akılcı sorun çözme tarzının da zayıf da olsa artış eğiliminde olduğu ya da tam tersi bu sorun çözme tarzı kullanıldıkça bu sorunların daha daha çok hissedilmeye başlandığı söylenebilir. Öğretme-öğrenme sürecinde sorunların ise artarken akılcı sorun çözme tarzı kullanımının azaldığı ya da akılcı sorun çözme tarzını kullanım azaldıkça öğrencilerin öğretme-öğrenme sürecinde daha çok sorun yaşadıkları yorumu çıkarılabilir.

Sosyal sorun çözme envanteri dürtüsel-dikkatsiz sorun çözme tarzı alt boyutuyla problem tarama envanteri gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:0,176, p:0,019) çok zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, aile ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeğiyle arasında (r:0,327, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, insan/arkadaşlık ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeğiyle arasında (r:0,327, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, kişisel algı ve duygu durumuna ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında ise (r:0,357, p:0,000) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur. SSÇE’nin bu alt boyutuyla problem alanları tarama envanterinin fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,098, p:0,194), üniversite/fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,115, p:0,126) ve öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,040, p:0,593) arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar, aile ilişkisi sorunları, insan/arkadaşlık ilişkisi sorunlar, kişisel algı ve duygu durumu sorunları artarken öğrencilerin dürtüsel-dikkatsiz sorun çözme tarzını kullanımlarının arttığı; ya da işlevsel olmayan bu sorun çözme tarzının kullanımının sorunların çözümüne katkı sunmadığı ve sorunları arttırdığı şeklinde bir değerlendirme yapmak mümkündür.

Sosyal sorun çözme envanteri kaçıngan sorun çözme tarzı alt boyutuyla problem alanları tarama envanteri öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:0,231, p:0,002) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, aile ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği arasında (r:0,238, p:0,001) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki, insan/arkadaşlık ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği arasında ise (r:0,201, p:0,007) zayıf ve pozitif yönde bir ilişki bulunmuştur. SSÇE’nin bu alt boyutuyla problem

alanları tarama envanterinin fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,096, p:0,202), üniversite fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,011, p:0,882), gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar alt ölçeği (r:0,131, p:0,082) ve kişisel algı ve duygu durumu sorunları alt ölçeği arasında (r:0,119, p:0,114) anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Öğretme-öğrenme süreci, aile ilişkileri, insan/arkadaşlık ilişkilerindeki sorunlar arttıkça öğrencilerin kaçıngan sorun çözme tarzını daha sık kullandığı ya da bu öğrenciler kaçıngan sorun çözme tarzına sahip olduklarından bu alanlardaki sorunların çözülemeyerek arttığı yorumunda bulunabilir.

Sosyal sorun çözme envanteri toplam puanıyla problem alanları tarama envanteri öğretme-öğrenme sürecine ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,377, p:0,000) zayıf ve negatif yönde bir ilişki, gelecek iş yaşamına ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,250, p:0,001) zayıf ve negatif yönde bir ilişki, aile ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,349, p:0,000) zayıf ve negatif yönde bir ilişki, insan/arkadaşlık ilişkilerine yönelik sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,366, p:0,000) zayıf ve negatif yönde bir ilişki, kişisel algı ve duygu durumuna yönelik sorunlar alt ölçeği arasında ise (r:-0,213, p:0,004) zayıf ve negatif yönde bir ilişki bulunmuştur. SSÇE toplam puanıyla problem alanları tarama envanteri fiziksel eğitim ortamına ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r:-0,085, p:0,260) ve üniversite/fakülte hizmetlerine ilişkin sorunlar alt ölçeği arasında (r: 0,013, p:0,859) istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

Buradan hareketle öğretme öğrenme süreci, gelecek iş yaşamı, aile ilişkileri, insan/arkadaşlık ilişkileri, kişisel algı ve duygu durumu sorunları arttıkça sosyal sorun çözme beceri düzeyinin azaldığı ya da sosyal sorun çözme beceri düzeyi azaldıkça bu alanlara ilişkin sorunlardaki görünürlüğün arttığı söylenebilecektir.

SONUÇ

Engelliliğin tarihi her ne kadar insanoğlunun tarihi kadar eskiyse de engelliliğe ilişkin sosyal bakış açısı ancak yakın tarihte hayatımıza girmiştir. Bu bakış açısı engelliğin kişinin durumundan ziyade toplumun durumuyla, engelliliğe bakışıyla alakalı olduğunu savunmaktadır. Toplumun genel çoğunluğuna nazaran dezavantajlı bir konumda bulunan engelliler eğitim hayatında da çeşitli sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Temel eğitim kademelerini her türlü engele karşın tamamlayarak üniversite eğitimine kadar ulaşan bu bireylerin eğitim hayatlarına ilişkin her türlü engelin ortadan kaldırılması onları destekleyerek toplumsal adaletin sağlanmasına katkıda bulunacaktır.

Üniversite yaşamı her genç için yaşamda baş edilmesi gereken yeni sorunların ortaya çıktığı bir dönemdir. Çeşitli gelişim dönemi sorunlarının yanı sıra üniversite yaşamıyla alakalı sorunlarla da baş etmeye çalışan bu gençler için üniversite hayatı artık bağımsızlıklarını ve toplum içerisindeki yerlerini kazandıkları bir toplumsallaşma sürecidir.

Üniversite eğitimine başlayan gençler artık sorunların çoğuyla kendileri baş etme durumundadır. Bu yıllarda yaşanan sorunlar çok çeşitli alanlarda gerçekleşebilmektedir. Bunlar kişisel sorunlar, ailevi sorunlar, arkadaş çevresiyle ilgili sorunlar, üniversiteye ilişkin sorunlar (üniversitenin fiziki imkanları, öğrenci- akademisyen ilişkisi, derslere-sınavlara ilişkin sorunlar vb.), sosyo-kültürel etkinlikler ve boş zaman değerlendirmesine ilişkin sorunlar, barınma sorunları, beslenme sorunları ve ekonomik sorunlar olabilmektedir. Tüm bu sorunlar her bir öğrenci için farklı derecelerde oluşabilmekte ya da çoğunluğunun yoğunlaştığı belirli sorun alanları olabilmektedir. Bu çeşitli sorunlarla baş etme sorun çözme becerilerinin de etkili bir biçimde kullanılmasını gerektirmektedir. Özellikle sorunları işlevsel bir şekilde çözme hem sorunların çözümüne hem de kişinin kendi kapasitesini geliştirmesine yardımcı olacaktır.

Engelli üniversite öğrencilerinin de hem birer üniversite öğrencisi olarak akranlarının yaşadıkları genel sorunlarla hem de engelleri dolayısıyla karşılaşılan çeşitli sorunlarla baş etmek durumunda olacakları açıktır. Bu çerçevede bu araştırma

da engelli üniversite öğrencilerinin üniversite yaşamında karşılaştıkları genel sorunlar ve sosyal sorun çözme becerileri üzerine yapılandırılmıştır.

Bu araştırmada engelli üniversite öğrencilerinin yeni geliştirilen problem tarama envanterinde bulunan 7 alt boyut olan fiziksel eğitim ortamı, üniversite/fakülte hizmetleri öğretme-öğrenme süreci, gelecek iş yaşamı, aile ilişkileri, insan/arkadaşlık ilişkileri ve kişisel algı ve duygu durumuyla alakalı sorunları çeşitli derecelerde yaşadıkları bu sorunların çok yüksek düzeyde olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Çoğu sorun alanında yaşanan sorunların ortalamanın altında olduğu görülmesine karşın üniversite/fakülte hizmetlerinde yaşanan sorunların ortalamanın üzerine çıktığı ve kişisel algı ve duygu durumuna ilişkin sorunların ise ortalamaya çok yaklaştığı görülmüştür. Sorun alanları içerisinde özellikle bu iki alan üzerine eğilinmesinin fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Genel olarak üniversite öğrencilerine sunulan üniversite/fakülte hizmetlerinin özelde ise engelli üniversite öğrencilerine sunulan üniversite/fakülte hizmetlerinin geliştirilmesinin bu öğrencilerin sorunlarını çözmede yardımcı olacağı değerlendirilmektedir. Öğrencilerin yaşadıkları kişisel sorunlara yönelik olarak ise üniversitelerin Mediko- Sosyal Sağlık Birimleriyle Engelli Öğrenci Birimlerinin yapacakları çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır.

Engelli üniversite öğrencilerinin sosyal sorun çözme becerilerinin ortalamanın üzerinde bulunduğu tespit edildiyse de bu becerilerin daha da geliştirilmesi günlük yaşamda karşılaştıkları sorunların çözümünde kendilerine katkı sağlayacaktır. Bu noktada yine psikososyal destek sağlayan üniversite birimlerinin ve konuyla ilgili destek sağlayabilecek diğer aktörlerin sosyal sorun çözme becerisini geliştirici çalışmalar yapması fayda sağlayacaktır.

Ayrıca bu çalışma kapsamında bazı değişkenlerle, sorun alanları ve sosyal sorun çözme becerisi arasındaki ilişki incelenmiş, çeşitli değişkenlerle aralarında belirli düzeylerde ilişki bulunduğu saptanmaktadır. Bu bulgu en genel anlamıyla özel gereksinimi bulunan bireylerin durumlarının birbirinden farklı olduğu, sorunlarının çözümünde bireysel olarak ilgilenilmesi gerektiği gerçeğini destekler niteliktedir.

Son olarak ise sorun alanları ile sosyal sorun çözme becerisi alt boyutları ve genel boyutu arasındaki ilişki incelenmiş olup çoğu alt boyut arasında çeşitli derecelerde ilişkiler olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Birçoğu çok zayıf ve zayıf olarak bulunan bu ilişkilerden orta şiddette bulunan ilişkiler kayda değer bulunmuştur. Olumsuz sorun çözme tarzı ile insan/arkadaşlık ilişkileri ve yine olumsuz sorun çözme tarzıyla kişisel algı ve duygu durumu arasında bulunan bu orta şiddetteki ilişki negatif yönde pozitif yönde olup olumsuz sorun yönelimi arttıkça bu alanlarda yaşanan sorunların arttığını ya da bu alanlarda yaşanan sorunlar arttıkça olumsuz sorun yöneliminin arttığını göstermektedir.

Yine sosyal sorun çözme becerisi ile öğretme-öğrenme süreci, gelecek iş yaşamı, aile ilişkileri, insan/arkadaşlık ilişkileri, kişisel algı ve duygu durumu sorunları arasında zayıf da olsa negatif yönde bir ilişkinin bulunduğu ortaya çıkarılmıştır. Bu da göstermektedir ki bu alanlarda yaşanan sorunlar arttıkça engelli üniversite öğrencilerinin sosyal sorun çözme beceri düzeyleri düşmekte ya da tam tersi bir şekilde sosyal sorun çözme beceri düzeyleri düştükçe bu alanlarda yaşanan sorunların hissedilmesi artmaktadır. Bu da bizlere göstermektedir ki hem engelli üniversite öğrencilerin yaşadıkları sorunların azaltılmasına yönelik yapılacak çalışmalar hem de sosyal sorun çözme becerilerinin geliştirilmesine yönelik yapılacak çalışmaların birbirini tamamlaması ve öğrencilerin refah seviyelerini artırması beklenmektedir.

Bu çalışma, alanda yapılan çoğu araştırmanın aksine engelli üniversite öğrencileri herhangi bir engel türüyle sınırlandırılmamış yalnızca zihinsel engel türü hariç olmak üzere tüm engel türleri üzerine yapılmıştır. Ayrıca herhangi bir engele sahip olan üniversite öğrencilerinin engellerinden kaynakları sorunlara odaklanılması yerine onların birer üniversite öğrencisi olarak yaşadıkları sorunlar üzerinden hareket edilmiştir. Çalışmanın, bu yönüyle de alan yazındaki diğer çalışmalardan farklılaştığı ve alanyazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

ÖNERİLER

Bu araştırma Konya ilindeki devlet üniversitesinde öğrenim gören engelli üniversite öğrencileriyle sınırlandırılmış olup konuyla alakalı sahada daha geniş kitlelere genellenebilecek çalışmaların yapılması alanyazına katkı sağlayacaktır.

Araştırma ülkemizde konusunda yapılmış özgün bir çalışma olmakla birlikte araştırma sonuçlarının farklı çalışmalarla desteklenmesine ihtiyaç bulunmaktadır.

Bu araştırmada engelli üniversite öğrencilerinin birer üniversite öğrencisi olarak karşılaştıkları genel sorunlar üzerinde durulmuş olup engel durumları sebebiyle karşılaşılan sorunların da ortaya konulmasına ilişkin çalışmalara da ihtiyaç duyulduğu görülmüştür.

Araştırma sonuçlarının üniversitelerin engelli öğrenci birimlerine ve diğer hizmet sunucularına, öğrencilere sunulan hizmetlerin geliştirilmesine, yeni araştırma konuları geliştirilmesine ve öğrencilerle psiko-sosyal boyutta gerçekleştiren mesleki çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.

Özellikle sorun alanlarının ve sosyal sorun çözme becerilerinin engel durumuna bağlı çeşitli değişkenlere göre değiştiğinin bulunması, bireysel özellikleri ve ihtiyaçları birbirinden farklı olduğu gerçeğini desteklemektedir. Bu kapsamda bu öğrencilerin eğitim-öğretim ortamları, sunulan eğitim hizmetleri ve psikososyal destek hizmetlerinin sunumunda bireysel farklılıkların değerlendirilmesi ve hizmetlerin bu çerçevede şekillendirilmesi büyük önem arz etmektedir.

KAYNAKÇA

Altunışık, Remzi; Coşkun, Recai; Bayraktaroğlu, Serkan ve Yıldırım, Engin. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. (Geliştirilmiş 7. Baskı). Sakarya: Sakarya Yayıncılık.

Aral, Neriman (2011). Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma. İstanbul: Morpa.

Arıkan, Çiğdem (2002). Sosyal Model Çerçevesinde Engelliğe Yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 2(1), 11-25.

Arıkan, Çiğdem (2004). Yataklı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hizmeti Almakta Olan Hastaların Aile ve Evlilik İlişkileri Boyutundaki Görüşleri. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 4(1), 1-21.

B. Jaffee, William and D'Zurilla Thomas J. (2009). Personality, Problem Solving, and Adolescent Substance Use. Behavior Therapy, 40, 93-101.

Bell, Alissa C. and D'Zurilla Thomas J. (2009). Problem-solving therapy for depression: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 29, 248-353

Burcu, Esra (2002). Üniversitede Okuyan Özürlü Öğrencilerin Sorunları: Hacettepe: Beytepe Kampüsü Öğrencileri Örneği. H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi. 19(1), 83- 103.

Büyüköztürk, Şener. (2014). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. (Genişletilmiş 19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

Büyüköztürk, Şener; Kılıç Çakmak, Ebru; Akgün, Özcan Erkan; Karadeniz, Şirin ve Demirel Funda (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (Geliştirilmiş 13. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

D'Zurilla, T. J., Nezu, A. M., & Maydeu-Olivares, A. (2004). Social Problem Solving: Theory and Assessment. In E. C. Chang, T. J. D'Zurilla, & L. J. Sanna (Eds.), Social problem solving: Theory, research, and training (pp. 11-27). Washington, DC, US: American Psychological Association.

D’Zurilla, Thomas J.; Maydeu-Olivares, Alberto; Gallardo-Pujol, David (2011). Predicting social problem solving using personality traits. Personality and Individual Differences, 50, 142-147.

Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı (2004). Türkiye Özürlüler Araştırması 2002. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası.

Dökmen, Zehra Y. ve Kışlak, Şennur T. (2004). Engelli Olan ve Olmayan Üniversite Öğrencilerinin Demografik ve Psikolojik Özellikleri İle Sorunlarının Karşılaştırılması. Kriz Dergisi, 12(2), 33-47.

Durugönül, Esma (2004). Sosyal Hareket ve Engellilik. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 4(1), 39-45.

Dünya Sağlık Örgütü (2004). İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması: ICF. (Çevirenler: Elif Kabakçı, Ahmet Göğüş). Ankara: Bilge Matbaacılık.

Engelliler Hakkında Kanun (2005). T.C. Resmi Gazete, 25868, 7 Temmuz 2005. Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (2009). T.C. Resmi Gazete, 27288, 14 Temmuz 2009.

Erdoğan, Samiye; Şanlı, H. Sinem; Şimşek Bekir, Hatice (2005). Gazi Üniversitesi Öğrencilerinin Üniversite Yaşamına Uyum Durumu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 479-496.

Erdur Baker, Özgür ve Bıçak, Bayram (2006). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Sorunları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt6(sayı2), 54- 66.

Erkan, Serdar; Özbay, Yaşar; Cihangir Çankaya, Zeynep ve Terzi, Şerife (2012). Üniversite Öğrencilerinin Yaşadıkları Problemler ve Psikolojik Yardım Arama Gönüllülükleri. Eğitim ve Bilim Dergisi. Cilt37(sayı164), 94-107.

Ersay, Ebru ve Yazçayır, Nevriye (2014). Yeni Geliştirilen Problem Tarama Envanteri (Mesleki Eğitim Fakültesi Örneği). İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 15(2), 65-88

Eskin, Mehmet (2014). Sorun Çözme Terapisi: Kuram, Araştırma, Uygulama. (3. Baskı). Ankara: HYB Basım Yayın.

Eskin, Mehmet ve Aycan, Zeynep (2009). Gözden Geçirilmiş Sosyal Sorun Çözme Envanterinin Türkçeye (Tr-SSÇE-G) Uyarlanması, Güvenirlik ve Geçerlik Analizi. Türk Psikoloji Yazıları, 12(23), 1-10.

Gizir, Cem Ali (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Son Sınıf Öğrencilerinin Problemleri Üzerine Bir Çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 196-213.

Gökçe, Ayşe; Güneş, Gülşen ve Çelik Seyitoğlu, Duygu (2015). İnönü Üniversitesei Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Engellilere Yönelik Tutum ve Davranışları. Medicine Science, 5(2), 351-362.

Karasar, Niyazi (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (24. Basım), Ankara: Nobel. Koç, Ahmet (2003). İlahiyat Fakültesi (İlahiyat Lisans Programı) Öğrencilerinin Sorunları ve Beklentileri. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25(2), 25-64.

Koç, Mustafa; Avşaroğlu, Selahattin; Sezer, Adem (2004). Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarıları ile Problem Alanları Arasındaki İlişki. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 483-493.

Köse, Erdoğan. (2014). Bilimsel Araştırma Modelleri. Kıncal, Remzi Y. (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 100-124). (3. Basım), Ankara: Nobel. Melan, Teslime (1991). Sakatlık. Türk Aile Yapısı Ansiklopedisi, 3, 874-876. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.

Naçar, Melis; Çetinkaya, Fevziye ve Baykan, Zeynep (2012). Kayseri İl Merkezinde Özürlülük, Sakatlık ve Engellilik. TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(1), 71-80.

Ozankaya, Özer (1975). Toplumbilimleri Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü İçerisinde. Erişim Adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bilimsanat&view=bilimsanat Son Erişim: 15.03.2019

Özerbaş, Arif. (2014). İnternet Ortamında Bilimsel Araştırma. Kıncal, Remzi Y. (Ed.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s. 267-299). (3. Basım), Ankara: Nobel. Özgüven, İ. Ethem (1992). Üniversite Öğrencilerinin Sorunları ve Başetme Yolları. H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 5-13.

Pınar, Tevfik; Saygun, Meral; Açıkgöz, Emrah Murat; Atçeken, İsmail ve Demirtaş, Hasan (2016). Kırıkkale İl Merkezinde Bulunan Sağlık Kuruluşları Girişlerindeki