Priene Athena Tapınağı Anta BaĢlığı

Priene Athena Tapınağı yan yüz bezemesinde profil kenarındaki üçü de aĢağıya dönen üç volüt, Didyma Naiskos anta baĢlığında alttaki volütlerden ikisi aĢağıya, üstteki bir tanesi yukarıya dönen volütler Ģeklinde düzenlenmiĢtir177

. Volütten çıkan ve abakus alt sınırına bakan bir yarım palmet görülür. Aynı çanaktan çıkan diğer bir yivli kalın sürgün bu kez ters yöne, baĢlığın ortasına doğru döner ve profil kenarında yer alan üstteki ilk iki volütün simetriğini oluĢturur. En altta yer alması beklenen üçüncü volütün varlığı, blok kırık olduğu için bilinmemektedir. Bu üstteki iki volütün arasından Priene örneğindeki gibi bir sürgün çıkar. Bu sürgünün ne Ģekilde sonuçlandığı anlaĢılamamaktadır. Olasılıkla bu sürgün, Priene örneklerindeki gibi aĢağıya inecek ve 174 _{Kästner, 2004: 142.} 175 Hellström, 2007: 73-81-89. 176 _{Voigtländer, 1975: Taf. 2.} 177 _{Voigtländer, 1975: Taf. 3.3.}

baĢlığın alt sınırında ortaya doğru, yukarıya dönen küçük bir volüt oluĢturacaktır. Abakus alt sınırında, yapraklarının üst kısmı görülen palmette bu volütün üzerinde yer almıĢ olmalıydı.

Didyma Naiskos anta baĢlığının yan yüzünün tümünde Priene örneklerindeki gibi bir simetrinin olup olmadığı, baĢlığın arka alt kısmının kırık olması sebebiyle anlaĢılamamaktadır. Priene örnekleri ile benzerliği ve ortadaki büyük palmetin varlığından dolayı, burada da simetrinin uygulanmıĢ olduğunu kabul edebiliriz. Orta palmetin yanında yer alan ve yan yüzün hemen hemen yarısını süsleyen kıvrık dal bezeği, Priene örneklerinden farklı ve daha ileri bir aĢama olarak kendi içinde de simetriye sahiptir. Priene örneklerinde ortadaki iki sürgün arasında ana çanaktan çıkan küçük doldurma motifi Ģeklindeki çiçek, burada önem kazanır ve açmıĢ büyük bir çiçeğe dönüĢür. Bu ince saplı benzer çiçekler korinth baĢlıklarında da görülür178

.

Pytheos tipinde yapılmıĢ olan, Priene Athena Tapınağı‟nın anta baĢlığı yan yüzünde, kenardaki simetrik kıvrık dallar arasında, küçük bitkiler bulunmaktadır. Burada küçük bitkiler Lagina‟daki gibi simetrik ve üç yapraklı çanak yapraktan çıkmaktadır. Priene‟deki fark küçük bitkilerin birbirine bağlandığı merkezde büyük bir palmetin yer almasıdır. Ortadaki palmetin her iki yanında tekrarlanarak simetrik bir görünüĢ kazanmıĢtır. Priene‟deki diğer bir farklılık, baĢlığın üst profilinin Ġon kymationu ile bitki motiflerinin alt kısmının ise inci dizisi ile sınırlandırılmıĢ olmasıdır.

Priene Athena Tapınağı anta baĢlığının yan yüz bezemesi, Milet plaster baĢlığı179

ve Lagina örneği ile karĢılaĢtırıldığında, yan yüz bezeme stili olarak Priene örneğine Lagina örneği daha yakındır. Milet örneği bezeme açısından Lagina örneğinden daha geç bir tarihten olmalıdır. Çünkü Milet plaster baĢlığındaki volütlerin alttan üste doğru daralması, üstteki volütün ters dönmesi, volüt boğumlarının uzaması ve merkezi noktada buraya dönen volütlerin üstten alta inen bir çiçekle birleĢtirilmesi daha yüzeyseldir180

.

178 _{Y. Boysal, Milet Laodike yapısı ve Belevi Maussoleumu‟ndaki gibi Erken Hellenistik Korinth}

baĢlıklarında görülen bu çiçeği bir geliĢim aĢaması olarak gösterir (Boysal, 1957: 127, Lev. XIV-XIV).

179 _{Rumscheid, 1994: 136, Taf. 108-171.4.} 180

Priene Athena Tapınağı anta baĢlığında, merkezde kapalı bir palmet ve bunun her iki yanında akanthus çanak içerisinden çıkan kıvrık dallardan oluĢan yapı, zamanla farklılaĢmaya uğrar. Merkezdeki palmetin yerini, aynı Ģekilde akanthus çanak içinden çıkan sarmal dallar alır. Buna, Knidos Ġonik Avlu yapısına ait anta baĢlığını181

örnek olarak verebiliriz. Tıpkı Priene örneğinde olduğu gibi anta baĢlığı üstte lesbos kymationu, altta inci-payet dizisi ile sınırlanmıĢtır. Farklılık, Priene örneğinde abakus üst bölümünde ion kymationu yer alırken, Knidos örneğinde (Res. 53) ise lesbos kymationu olmasıdır. Knidos örneğinde182 abakusun ortasındaki kapalı palmet, Priene örneğinde görülmemektedir.

Milet Dionysos Tapınağı anta baĢlığı183

Priene Athena Tapınağı anta baĢlığındaki yan yüz palmet yaprak iĢleniĢine stil açısından benzerdir. Bu benzerlik, yapraklardaki iç bükey yaprak alanını yivlendiren yaprak kenarlarının, belirgin ara profil baĢ kısımlarına sahip olması ve ana yaprak ortasında yer alan fakat tabana kadar inmemiĢ damarıyla benzerlik oluĢturmaktadır.

Priene anta baĢlığı ön yüzündeki lesbos kymationlarının formları Erken Hellenistik Dönem özelliği gösterir. Burada anta baĢlığının lesbos yaprağı iki lotus arasına oturur. Bu yönden Magnesia Tiyatro anta baĢlığına da (Res. 54) benzemektedir. M.Ö. 3. yüzyıl örneklerinde bir lesbos yaprağı aksına iki palmet aksı oturmaktadır. Lesbos kymationuna baktığımızda, orta damar yaprağının etlenmesi ve yanlara doğru açılarak yaprak alanını doldurma eğiliminde olması ile yaprak gövdesinin uzaması ve tabanda geniĢleyerek son bulması M.Ö. II. yüzyıl örneklerinde görülen bir özelliktir. Klaros Apollon Tapınağı anta baĢlığı184

(Res. 23-24-25-26) lesbos kymationlarına bakacak olursak, figürlü bezemenin altında yer alan silmede üstte anthemion bezemesi, altta lesbos kymationu vardır. Bu anta baĢlığındaki lesbos kymationunda loblar açılmaya damarlar büyümeye baĢlamıĢtır. Betimleme çiçek benzeri bir görünüm kazandığından dolayı, Klaros Apollon Tapınağı anta baĢlığı, Priene Athena Tapınağı anta baĢlığına göre daha geç bir örnek olmalıdır.

181

Rumscheid, 1994: 27, Taf. 59, 90.4.

182 _{Knidos anta baĢlığında abakus ortasına yapılmıĢ kapalı palmet motifi, korinth baĢlıklarının abakusunda}

yer alan abakus çiçeğine zemin hazırlamaktadır.

183 _{Kleiner, 1970: 122, Taf. 19.1; Pfrommer, 1989: 433-439, Taf. 42.1.} 184

Priene örneğinde ön yüzdeki anthemion dizisinde ters açık palmet aralarına açık lotus çiçeği yapılmıĢtır. Ters yüzden iĢlenen palmet, taç yapraklarıyla doğallıktan uzaklaĢmıĢtır. Palmet yaprakları, taç yapraklarına dokunur tarzda geniĢ olarak yapılması nedeniyle bitkisellikten uzak Ģematik bir görünüm kazanmıĢtır. Bezemede metalik görünüm ile canlanma baĢlangıcı vardır.