Figürlü Bezemeler

Bu örnekler arasında tanrı, tanrıçanın yanı sıra, eros, grifon, sfenks gibi figürlerle yapılmıĢ anta baĢlıkları vardır. Ayrıca mitolojik bir konunun iĢlendiği anta baĢlığı örnekleri de bulunmaktadır109

. Bunlar arasında tanrı ve tanrıça ile karıĢık yaratık figürlülüler olmak üzere iki ayrı tip görülmektedir.

2.2.2.1 Tanrı ve Tanrıçalar

Tanrı ve tanrıça figürlerinin iĢlendiği anta baĢlıklarında hem bitkisel hemde figürlü bezeme bir arada kullanılmıĢtır. Bu Ģekilde bezenmiĢ örneklerden bir tanesi de Pergamon Hermes Herakles Tapınağı plaster baĢlığı (Res. 27) olup, Korinth tipi bir örnektir. Yarım yatay kırıktır. Uzun kenarın üstünde basit bir akantus motifi yer almaktadır. Kısa kenarda ise sundurma sütunlara doğru akantus yaprakları ve sarmaĢık dalları arasında en üste küçük kanatlı bir figürün torzosu yer alır. BaĢında miğferi olan kanatlı bir erkek figürü ile süslenmiĢtir. BaĢı hasar görmüĢ olduğu için yüze ait özellikleri bilemiyoruz. Figürün baĢı tam korunamamıĢ olmasından dolayı110

, betimleme için bazı araĢtırmacılar Eros, bazıları da Hermes olduğunu düĢünmektedir.

Diodoros Pasparos Exedrası anta baĢlığında da (Res. 31), bitkisel bezeme ile bütünleĢmiĢ figürler görmek mümkündür. Anta baĢlığı B odasının giriĢinde mevcut ve

108 _{Ġstanbul Arkeoloji Müzesi‟nde sergilenen baĢlığın anta baĢlığı mı? Ya da plaster baĢlığı mı? Olduğu}

konusunda iki farklı görüĢ vardır. Bazı çalıĢmalarda anta baĢlığı olarak (Erder, 1967: 26; Yaylalı, 1976: 135, Taf. 36; Pfrommer, 1987: 159), bazı çalıĢmalarda ise plaster olarak değerlendirilmiĢtir (Eugen- Mercklin, 1962: 36; Rumscheid 1994: 42, Taf. 93). Bana göre ise anta baĢlığı olmalıdır. Çünkü bloğun arka tarafında üzerine oturacağı bloğun geçki yeri yapılmıĢtır. Paye baĢlığı olsaydı, herhangi bir geçki yerine gerek yoktu, plaster baĢlığında ise köĢe plasteri olması içinde köĢe ile bağlantıyı sağlayacak geçki olması gerekirdi. Ayrıca bu anta baĢlığının her iki üst köĢesinde yarım palmet iĢlenmiĢ ve yan yüzdeki bezeme ile bağlantı sağlanmıĢtır. Yani bezeme her iki yan yüzdede de devam etmekte, böylece üç yüzünün de bezenmiĢtir. Tüm detaylar bunun bir anta baĢlığı olduğu düĢüncesini güçlendirmektedir.

109 _{Klaros Apollon Tapınağı‟na ait anta baĢlığında çıplak olan erkek figürünün Apollonla iliĢkili}

olduğu düĢünülmektedir. Ġlyada‟dan Apollon‟un, Pheresoğlu Admetos‟un iki atını terbiye ettiğini öğreniyoruz. Nikelerin haber getirdiği ve burada atların terbiye edilme iĢlemi sırasında Apollon ile Zeus arasındaki haberleĢmeyi temsil ediyor olabilir. Çıplak figürlerin ise atların bakıcısı olduğu, “Dioskurides” tipli kiĢinin de tapınağın baĢrahibi Mopsos diye önerilmiĢti r (Koçhan, 1997: 141).

110

oldukça iyi durumdadır111_{. BaĢlık dörtgen Ģeklinde, üç bölümden oluĢmaktadır. Ve iki} bölümünde süsleme yer almaktadır. En üstte stilize edilmiĢ motifler, çiçekler, palmetler, kıvrık dal ve akantus yapraklarından oluĢan bezemeler bulunmaktadır. En alttaki dar bölümde Eroslar vardır. Betimleme Erosların taĢıdığı bir girland frizine sahip ve akanthus yapraklarıyla Korinth düzenini andıran tarzda yapılmıĢtır112

. Anta baĢlığı üzerindeki bezemeler çok ince ve ayrıntılı iĢlenmiĢtir.

Bir baĢka figürlü örnek ise, Magnesia Zeus Sosipolis Tapınağı anta baĢlığıdır (Res. 28). Bu anta baĢlığı akanthus çanağından çıkan bir kadın figürü ile bezenmiĢtir. Anta baĢlığında en üste boĢ kalın bant, bu silmenin altında ise küçük bitkisel motifler ve kıvrık dallar arasında bir kadın figürü bulunmaktadır. Bu figür ranke tanrıçası olmalıdır. Tanrıça cepheden ayakta duran ve iki eliyle kıvrık dallardan tutmuĢ Ģekilde betimlenmiĢtir. Yüz tahrip olmuĢ ve baĢındaki polos altında saçlar geriye taranmıĢtır. Üzerine peplos giymiĢ ve belinden kemerlidir.

Ranke tanrıçasının betimlendiği bir diğer örnek ise, Didyma Apollon Tapınağı figürlü köĢe plaster baĢlığıdır. Plaster baĢlığında bitkisel bezeme arasından çıkan kadın figürü vardır (Res. 30). BaĢlık her iki kenarından kırıktır. Üstte bezemesiz bir silme, altında ise ortada cepheden kanatlı bir kadın figürü yer alır. Muhtemelen ranke tanrıçası olan figürün yüzü tahrip olmuĢtur. Figürün üzerindeki peplos belinden kemerli, etek bölümü ise dıĢa kıvrık akantus yapraklarından oluĢmaktadır. Figürün kolları dirsek bölümüne kadar yapılmıĢ ve bu bölümden itibaren ise kanatları baĢlamaktadır. BaĢında polosu vardır. Plaster baĢlığı kırık olduğu için diğer bezemeleri hakkında bilgi veremiyoruz.

Batı Anadolu Hellenistik Dönem anta baĢlıklarında tanrı ve tanrıça figürleri M.Ö. 2. yüzyıldan itibaren karĢımıza çıkmaktadır. Bu figürler Augustus Dönemi ve sonrasında da anta baĢlıklarında sevilerek kullanılmıĢtır. Ankara Augustus Tapınağı anta baĢlığı113

Geç Augustus Dönemi kullanımına güzel bir örnektir.

111 _{Webb, 1996: 68.} 112 _{Radt, 2001: 124.} 113

2.2.2.2 KarıĢık Yaratıklar

Mimari yapı elemanlarında karıĢık yaratık figürleri ile bezemeyi biz daha çok Roma Dönemi‟ndeki paye baĢlıklarında görmekteyiz. Ancak Hellenistik Dönem anta baĢlıklarının az miktardaki örneğinin de karıĢık yaratıklarla bezenmiĢ olduğu tespit edilmiĢtir. Bu örneklerden bir tanesi de Magnesia Tiyatrosundan bir anta baĢlığıdır 114 (Res. 54). Bu bezeme baĢlığın yan yüzünde kullanılmıĢtır. Ön yüz ise, ion kymationu, anthemion dizisi, lesbos kymationu ve inci-payet dizisi ile bezenmiĢtir. Anta baĢlığının üst bölümü tahrip olmuĢtur. Altında ise ortada kapalı bir palmet bezemesinin iki yanında grifon figürleri yer alır. Grifonların ayakları kıvrık dal bezemesi üzerine basmaktadır. Her iki grifonda aynı Ģekilde baĢlarını geriye çevirmiĢtir. Grifonların etrafında ise kıvrık dal motifleri bulunmaktadır.

114