POZANTI-BELEMEDĠK ESĠR KAMPI’NDAKĠ ESĠRLERĠN VEFATLARI Pozantı-Belemedik'te vefat eden Fransız, Ġtalyan ve Rus savaĢ esir sayısı tam

olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, Pozantı-Belemedik'te 17 Ġngiliz olmak üzere Avustralyalı, Yeni Zelandalı esirler vefat etmiĢ ve bölgedeki Hristiyan mezarlığına Ruslar, Fransızlar, Ġtalyanlar, Almanlar ve Avusturyalılar ile birlikte gömülmüĢlerdir455

.

Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟nda Boatmatesve ile HMAS AE2 mürettebatlarından Charler Varcoe, Stephen John Gilbert456

, Albert Edward Knaggs ve Micheal Wright Williams hayatını kaybetmiĢtir457.

Osmanlı DıĢiĢleri Bakanlığı, 18 Mart 1916 tarihinde BaĢkomutanlık Vekâleti‟ne yazdığı yazıda, 4. Worcister ġirketi‟nden Ġngiliz esir Tomas Herad ve Pozantı-Belemedik‟te Fransız esir Josef Couler‟un 27 ġubat 1916 tarihinde vefat ettiklerini bildirmiĢtir. Vefat eden Fransız ve Ġngiliz askerlerin nereye gömülecekleri konusunda bilgi verilmesini rica etmiĢtir458

.

BaĢkomutan Vekili Enver PaĢa, 29 Temmuz 1916 tarihinde Afyonkarahisar Garnizon Komutanlığı‟na, Sivas Garnizon Komutanlığı‟na, Belemedik Esir Amele Taburu‟na, Ankara-Musul Garnizon Komutanlığı‟na yazdığı yazıda, 11 Mart 1916 tarihinde hasta olan savaĢ esirlerinden bazılarının vefat ettiğini belirtmiĢtir. Esirlerin ölüm belgelerinin kurallara uygun olarak düzenlenmediğini bundan dolayı ölüm belgelerinin tamamının düzenlenip tekrar geri gönderilmesi için Belemedik‟e iade edildiğini ifade etmiĢtir459

. Vefat eden esirlerin ölüm varakaları düzenlenip ilgili kurumlara gönderilmiĢtir. Ölüm varakasında yanlıĢlıkların olmamasına özen gösterilmiĢtir.

455

www.awm.gov.au. [EriĢim Tarihi 07-06-2015 (15:49)].

456

Mezarlık fotoğrafı için Bkz. EK-17. https://www.awm.gov.au. [EriĢim Tarihi 05-06-2016 (21:52)].

457

https://transcripts.sl.nsw.gov.au. [EriĢim Tarihi 07-03-2015 (19:03)].

458 _{BOA. HR. SYS., 2221/32.} 459

116

Pozantı-Belemedik‟teki 1. ĠnĢaat Tabur Komutanlığı, 30 Ekim 1916 tarihinde Toros Hattı ĠnĢaat Kıtaatı Komutanlığı‟na yazdığı yazıda, Pozantı-Belemedik‟te vefat eden esirlerinden 13 askere ait listeyi 3. ġube Müdüriyeti‟ne sevk ettiğini belirtmiĢtir460

.

Pozantı-Belemedik 1. ĠnĢaat ġube BaĢmühendisi Mavrokordato, 31 Ekim 1916 tarihinde Toros ĠnĢaat Kıtaatı Komutanlığı‟na yazdığı yazıda, Pozantı- Belemedik‟te Mösyö Ġmhofk‟un evinde yaĢayan Mösyö Tilenek‟in hizmetçisi Dimitri Gabil‟in kolera‟ya yakalanarak vefat ettiği bilgisini vermiĢtir461.

Bağdat Hattı ĠnĢaat Kıtaatı Komutanlığı, 17 Kasım 1916 tarihinde Bağdat Hattı Amanos Kısmı ĠnĢaat Komutanlığı‟na çektiği telgrafta, 13. ġube‟de çalıĢan esirlerden 2 Hint asıllı Ġngiliz ve 1 Rus esirin vefat ettiğini bildirmiĢtir462

.

13 Temmuz 1917 tarihinde hastanelerde bulunan esirlerin bazılarının vefat ettiği belirtilmiĢtir. Belemedik‟te 18, KuĢçular‟da 13, YarbaĢı‟nda 6, Bahçe‟de 20, Ayran‟da 1, Ġntelli‟de 1, Büyükcerci‟de 7, Küçükarada‟da 6, Büyükarada Hastanesi‟nde de 2 esir olmak üzere toplam 94 esirin vefat ettiği belirtilmiĢtir463

. Bağdat Demiryolu Hattı ĠnĢaat ġirketi‟nden Modest Golga adında Rus esirin 7 Ağustos 1917 tarihinde vefat ettiği bildirilmiĢtir. Vefat varakasına hem Osmanlıca hem de Almanca kayıt yapılmıĢtır464. Birinci Dünya SavaĢı‟nda Osmanlı Devleti‟nin müttefiki Almanya Devleti olunca belgelerin her iki devletin anlayacağı Ģekilde düzenlenmesine karar verilmiĢtir.

25 Temmuz 1917 tarihinde Ġvan Kazmonotiç Cihennes465 ve 25 Ağustos 1917 tarihinde de Abdulhalim Bayramkoff Lütfullah‟ın vefat ettiği anlaĢılmıĢtır466

. Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟nda sadece esirler değil Osmanlı vatandaĢları da çeĢitli salgın hastalıklardan ya da iĢ kazalarından vefat etmiĢtir. Osmanlı vatandaĢlarının da vefat haberi ilgili mercilere gönderilmiĢtir.

1917 Ağustos ayından 1918 Temmuz ayına kadar Pozantı-Belemedik Hastanesi‟nde hastalanan esirlerin çeĢitli hastalıklardan vefat ettiği anlaĢılmıĢtır. Sıtmadan 188, yüksek ateĢten 19, dizanteriden 82, tifüsten 18, tifodan 5, koleradan 5, 460 ATASE ArĢivi, BDH 860-904-1-63. 461 _{ATASE ArĢivi, BDH 829-800-5.} 462 Arslan, a. g. e., s. 115. 463 ATASE ArĢivi, BDH 859-901-1-138. 464

Rus esirin vefat varakası için Bkz. EK-14. Arslan, a. g. e., s. 116.

465 _{Vefat ihbar varakası için Bkz. EK-15, ATASE ArĢivi, BDH 859-901-1-165.} 466

117

çiçek hastalığından da 1 kiĢinin vefat ettiğini bilinmektedir467

. Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟nda 1917-1918 tarihleri arasında sıtma hastalığının yaygın olduğunu vefat sayılarından da anlaĢılmıĢtır. Özellikle yaz aylarında ortaya çıkan sıtma hastalığı esirlerin vefat etmesine neden olmuĢtur.

Mavrokordato, 30 Mayıs 1917 tarihinde Toros ĠnĢaat Kıtaatı Komutanlığı‟na gönderdiği telgrafta, Ġngiliz esirlerinden 5 kiĢinin 25 Mayıs saat 23:30 civarlarında bir nakliye treninin geçmesinden sonra yağmurdan korunmak için kimseye görünmeden lokomotif ambarına girdiklerini, baĢlarını bir ray demirine dayadıklarını o sırada ambara giren bir lokomotifin üstlerine gelmesiyle esirlerden Jeymis Bilacforfd‟un baĢından ağır bir Ģekilde yaralanıp 5 dakika sonra vefat ettiğini, durumun Kelebek‟teki Dar Hattı ĠĢletmesi 5 Numaralı Alman Müfreze Komutanlığı‟na bildirildiğini ifade etmiĢtir468

.

Fuad Ziya Bey, 22 Eylül 1917 tarihinde Bağdat Hattı ĠnĢaat Kıtaatı‟na mensup Pozantı-Belemedik Hastanesi‟nde 24 kiĢinin vefat ettiğini belirtmiĢtir469.

Harbiye Nazırı Kazım Bey, 16 Nisan 1918 tarihinde Osmanlı DıĢiĢleri Bakanlığı‟na çektiği telgrafta, E. 7 denizaltı mürettebatından Ġngiliz esir Frederick James Hubbard‟ın Ankara Merkez Hastanesi‟nde Jetere Grave hastalığından 11 Kasım 1916 tarihinde vefat ettiğini ifade etmiĢtir. E. 15 denizaltı mürettebatından Ġngiliz esir Ernest Henry Mitcehell‟in Pozantı-Belemedik‟te sıtma hastalığından 26 Ekim 1916 tarihinde vefat ettiğini dile getirmiĢtir470. Hastalıktan vefat etme durumu Pozantı-Belemedik Bölgesi‟ne ait bir durum değildir. Salgın hastalıklar Anadolu‟nun her yerinde olduğundan dolayı Osmanlı Devleti hastalıkların önüne geçmeye çalıĢmıĢtır.

14 Ekim 1918 tarihinde yazılan bir yazıda, Fransız sivil esir Mösyö Louis Amalbert‟in Halep‟ten Ġstanbul‟a dönüĢü sırasında Belemedik‟te hastalanmıĢ ve hastaneye yatırıldığını, BaĢhekim Doktor Ġsao Samalou‟dan alınan habere göre 15 Eylül‟de vefat ettiği bildirilmiĢtir. Louis Amalbert‟in ġahsi eĢyalarının (para, senet) Fransız Elçiliği‟ne gönderilmesi istenmiĢtir471

. 467 H. Özdemir, a. g. e., s. 148. 468 ATASE ArĢivi, BDH 829-800-52. 469 ATASE ArĢivi, BDH 859-901-1-196. 470 _{BOA. HR. SYS., 2229/90.} 471 BOA. HR. SYS., 2249/57.

118

Harbiye Nezareti, 13 Mayıs 1920 tarihinde Osmanlı DıĢiĢleri Bakanlığı‟na gönderdiği telgrafta, Denizaltı Makinisti olan OnbaĢı Dalbera‟nın 8 Mayıs 1917 tarihinde Pozantı-Belemedik‟te vefat ettiğini bildirmiĢtir472.

Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟nda bazı esirler hastalıktan bazı esirler de iĢ kazalarından dolayı vefat etmiĢtir. Osmanlı Devleti, salgın hastalıkların önüne geçmeye çalıĢmıĢ olsa da bunu tam anlamıyla baĢaramamıĢtır. Hastalıktan dolayı birçok esir hayatını kaybetmiĢtir. Sadece esirler değil Osmanlı vatandaĢları da bu konuda büyük sıkıntılar yaĢamıĢtır. Esirlerin vefat etmesinde iĢ kazalarının etkisi çok fazla olmamıĢtır. Osmanlı Devleti elinden geldiği kadarıyla esirleri tehlikeli bölgelerde çalıĢtırmamıĢtır. ĠĢ kazalarını en aza indirmek ve ölüm sayılarını azaltmak için esirlere bazı yasaklar dahi getirmiĢtir. Esirler vefat ettiği zaman vefat haberi ilgili birimlere bildirilmiĢtir. Esir vefat ettikten sonra vefat künyesi çıkartılmıĢtır. Bu künyede esirin nasıl vefat ettiği, yaĢının kaç olduğu, hangi millete mensup olduğu vb. bilgiler doldurulup ilgili mercilere gönderilmiĢtir.

472

119