POZANTI-BELEMEDĠK ESĠR KAMPI’NDAKĠ ESĠRLERĠN ĠBADET ÖZGÜRLÜĞÜ

Osmanlı Devleti, Esir Talimatnamesi‟nin 9. Maddesi449

gereğince esirlerin dini inançlarına son derece saygı göstermektedir. Esirlerin ibadet özgürlüğü için her türlü kolaylığı sağlamaktadır. SavaĢ esirlerinin dini vecibelerini yerine getirebilmeleri için her esir kampına bir rahip atanmıĢ ve esirlerin dini ayinlerini yerine getirebilmesi için mutlaka bir oda ayrılmıĢtır. Ġngiltere, Osmanlı Devleti‟nden Birinci Dünya SavaĢı‟nda esir düĢen rahiplerin iadelerini istemiĢse de esirlerin dini vazifelerini yerine getirmeleri Osmanlı Devleti için önemli görüldüğünden dolayı esir rahiplerin memleketlerine iade edilmesine müsaade edilmemiĢtir. Bu yaklaĢım

449 _{“Ciheti askeriyece ve hükümet-i mahalliyece emr olunacak tedabir asayişi perveraneye tevfik harekat şartıyla} üsera din ve mezheplerine ait muamelatta hazır bulunmak dahil olmak üzere ayin-i mezheplerinin icrasında serbestiyi tammeye müzahher olurlar. İcabat-ı ahvale göre derece-i serbesti garnizon kumandanlığınca tahdid olunabilir.” Alaattin Uca, “1915 Yılında Yayımlanan Bir Üsera Talimatnamesi ve DüĢündürdükleri, The Salves

Of Regulations Book That Was Published In 1915 Years And Ġt‟s Ġmpact”, Atatürk Üniversitesi Atatürk Ġlkeleri ve Ġnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü, Atatürk Dergisi, C. 3, S. 3, Ocak, 2003, s. 172.

113

bizzat BaĢkomutan Vekili Enver PaĢa imzalı bir yazı ile Osmanlı DıĢiĢleri Bakanlığı‟na bildirilmiĢtir”450

.

Osmanlı Devleti, esirlerin ibadet konularına da özen göstererek gerektiği zaman esirlerin günah çıkarmaları için rahipler göndermiĢtir.

Genel Karargâh Haber Alma ġube Müdürlüğü, Genel Menzil MüfettiĢliği‟ne çektiği telgrafta, Beyrut‟ta ikamet eden Avusturya Rahibi Sekuvory ile Ġstanbul‟da ikamet eden Avusturya Rahibi Kar Popmayer‟in, Ġstanbul Vekili‟ne bağlı Sekuvory Amanos‟taki Sırp esirlerine, diğer rahip Kar Popmayer ise Samatya‟daki Sırp esirlerine günah çıkarmaları için gönderildiğini ifade etmiĢtir. Önceki alınan karara bağlı olmak Ģartıyla bu konuyu Haber Alma ġubesi‟nin uygun gördüğünü belirtmiĢtir451

.

Osmanlı Devleti‟nde bulunan bazı rahipler esir garnizonlarında gönüllü olarak çalıĢmaktadır. Bunlardan biri olan Anglikan rahiplerinden Doktor Wigram, Ġngiliz savaĢ esirlerine dini hizmet vermek üzere 27 Kasım 1915 tarihinde Afyonkarahisar‟a yahut Çankırı‟ya gitmek istemiĢ fakat orada rahip bulunduğundan bu isteği kabul edilmemiĢtir. Amerikan Elçiliği aynı din adamı için 9 ġubat 1916 yılında Osmanlı DıĢiĢleri Bakanlığı aracılığıyla Çankırı‟da ya da Pozantı- Belemedik‟teki esirlerin serbest bırakacakları güne kadar aralarında beraber bulunmak üzere müsaade edilmesini talep etmiĢtir. Ayrıca Doktor Wigram‟ın Türkçeyi de bildiğinden esirlerle daha rahat anlaĢabileceğini dile getirmiĢtir. Doktor Wigram‟ın rahip olarak Pozantı-Belemedik‟e gitme isteği reddedilmiĢtir. Bu da Pozantı civarındaki savaĢ esirlerinin gruplar halinde olmalarından ve askeri sebeplerden dolayı herkes tarafından gezilmesi uygun olmayan bir bölgede bulunmasından kaynaklanmıĢtır452

. Osmanlı Devleti savaĢ sebebiyle bazı esir kamplarının ziyaret edilmesini yasaklamıĢtır. Bunların arasında Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟da vardı. Kampın ziyaretine izin verilmemesine ilaveten gerektiği yerde rahiplerin de istekleri reddedilmiĢtir.

Kerr 8 Mayıs 1916 tarihindeki günlüğünde; “Len New‟in cenazesinde bulunmak üzere tünellerden büyük bir grup geldi. Herkes kaza yüzünden derinden etkilenmiş gibi görünüyor. Zamanında birçok acı manzarayla karşılaşmış olan bu kadar askerin yalnızca

450 Özçelik, a. g. e., ss. 74-75. 451 _{ATASE ArĢivi, BDH 861-909-001-08.} 452 Özçelik, a. g. e., ss 76-77.

114

bir adamın ölümüyle sonuçlanan bir kaza yüzünden bu kadar etkilenmeleri gerçekten çok ilginç. Bir ölüye en son baktıkları andan bu yana çok uzun zaman geçti ve bu arada da neredeyse tamamen eski duyarlı hallerine döndüler, bu yüzden de kazayla ya da hastalıkla da olsa, bir insanın ölmesi bu insanlara çok ağır gelmiş olmalı. B tünelinde çalışan Fransızların neredeyse hepsi cenazeye geldi ancak İngilizlerin arkadaşlarının cenazesine katılımı çok azdı. Len, Türk defin alanında bulunduğu yerin üzerindeki tepeye gömüldü. Burada yaklaşık 200 mezar bulunuyordu ve neredeyse hepsinin başında haç vardı. Aralarında Rusların büyük iki taraflı haçlarından, Fransızların iki sopayı bir araya getirilip çivilenerek oluşturulan düz siyah tahta haçlarına kadar her türlü haç vardı. Cenaze törenine Bill Bennet önderlik etti. Tören ölü için okunan ayinle başladı, bunu ilahi ve dua izledi. Sonra da tabut gömüldü. Başka bir ilahi daha okundu ve kalabalık yavaş yavaş dağılmaya başladı. Bill töreni çok iyi idare etti ancak yapmacık bir ses tonu kullanmak gibi büyük bir hata yaptı. Vaaz verirken doğal bir ses tonuyla konuşamazdı tabii ancak sesinin tonunu öyle bir ayarladı ki sanki her an hıçkırıklarla ağlayacak gibiydi. Cenaze töreni boyunca Türkler ve birkaç Ermeni şapkalarını ellerinde tuttular. Tabut çok sadeydi, yalnızca tahtadan bir kutu şeklindeydi. Mac‟a tabutu yapması istendiğinde “Eğer parası verilirse tabii ki yaparım” demişti. Sims de Mac‟ın bu lafına itiraz edip ücreti kendisinin ödeyeceğini söyleyerek rahatsızlığını belli etmişti.” demiĢtir453

. Esirler vefat ettiği zaman defin iĢlemleri dini törenlere göre yapılmıĢtır. Ayrıca esirler tabut yapma iĢleriyle de uğraĢmıĢlardır.

Kerr 15 Haziran 1916 tarihindeki günlüğünde “Birkaç gece önce bir grup

İngiliz‟i, mezarlıktan bir haç taşıyarak çıkarken gördüm. Daha sonra da bunun Len New‟in mezarına ait olduğunu öğrendim. Alt kısmından kırılmış ve parçaları yuvasından sökülmüş. Mezarlardaki diğer haçlar daha da kötü halde. Yunan‟a mı, İngiliz‟e mi, Fransız‟a mı ya da Rus‟a mı ait olduğu gözetilmeden hepsi kırılmış ya da yerinden çıkartılmış.” Ģeklinde durumu tasvir etmiĢtir454

.

Osmanlı Devleti savaĢ boyunca esir aldığı kiĢilerin inançlarına saygısızlık yapmamıĢtır. Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟nda esirlerin dini inançları sorgulanmamıĢ ve ibadet etmelerine karıĢılmamıĢtır. Bu konuda esirlerin günah çıkarmaları için esir kampına papazlar getirilmiĢtir. Esirlere din konusunda baskı yapılmamıĢtır ve esirler özgürce ibadetlerini yerine getirmiĢlerdir. Pozantı- Belemedik Esir Kampı‟ndaki esirler esaret hayatı içerisinde olsalar bile içkilerini içmiĢler, mabetlere gidip ibadetlerini etmiĢler ve papazlar gelince de günahlarına

453 _{Kerr, a. g. e., ss. 326-327.} 454

115

çıkarmıĢlardır. Pozantı-Belemedik Esir Kampı‟ndaki esirler vefat edince dini geleneklerine göre defnedilmiĢlerdir. Esirler vefat eden arkadaĢlarının mezarlarına haç dikmiĢlerdir. Vefat eden esir için dualar etmiĢler ve din konusunda hiçbir kısıtlama ya da baskıya maruz kalmamıĢlardır.

7) POZANTI-BELEMEDĠK ESĠR KAMPI’NDAKĠ ESĠRLERĠN VEFATLARI