Politik ve Ekonomik İstikrar

Politik ve ekonomik istikrar, bir finans merkezinin uluslararası nitelik kazanması açısından en önemli unsurlardan birisidir. Politik ve ekonomik istikrarın olmadığı bir ülkede herhangi bir ekonomik faaliyet veya fon alışverişinin güvenli bir şekilde yapılması ve yabancı sermaye açısından bir çekim merkezi olması mümkün değildir (Sönmez, 2014: 35). Çünkü politik ve ekonomik istikrar ülkenin risk primi ve yatırım ortamını etkileyen kriterlerin başında gelmektedir (Karagöl vd., 2017: 58). Bunun en önemli nedeni, ülkede var olan ekonomik istikrarsızlıkların, ekonomik karar birimlerinin bilgi edinimi ve uygulamasını engelleyen belirsizlik ve riskin yüksek olduğu güvensizliğin bulunduğu bir yapıyı oluşturarak ülkeyi riskli bir konuma getirmesidir (Karaçor, 2012: 128).

Ekonomi politikalarının başarısı için politik ve ekonomik istikrar bir bütün olarak ele alınmalıdır. Politik istikrar, risk ve belirsizliği azaltmakta, güven ortamı sağlamaktadır. Bu nedenle ekonomi politikalarının başarısı için istikrarlı bir ortamın sağlanması son derece önemlidir.

Türkiye ekonomisinde 1990’lı yıllarda yaşanan siyasi belirsizlikler başta ekonomi olmak üzere birçok alanı olumsuz etkilemiştir. Bu dönemde ekonomi yüksek enflasyon, dış borç, yüksek bütçe açığı, cari açık nedeniyle hassas bir yapıya bürünmüştür. Ayrıca, kamu açıklarının artması, bankacılık sektöründe öngörülen reformların yapılamaması, döviz kurunun aşırı değerlenmesi ve düzeltici devalüasyonun yapılamaması sonucu yüksek bir cari açık meydana gelmiştir. Koalisyon hükümetleri, bu sorunlara karşı gerekli önlemleri alamamıştır. Bunun sonucunda, Türkiye tarihinin en ağır krizlerinden biri olan 2001 krizi ile karşı karşıya kalmıştır (Karagöl, 2013: 21).

Uzun yıllar boyunca siyasi başarısızlıklar nedeniyle sahip olduğu potansiyelinin altında bir performans sergilemiş (Karagöl, 2013: 21) olan Türkiye

ekonomisi 2001 yılında yaşanan krizden çıkış amacıyla oluşturulan “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı” nın uygulanmaya çalışılması ve siyasi istikrarın sağlanması ile birlikte 2002 yılından sonra önemli bir ivme kazanmıştır (Karaçor, 2012: 148-149).

2002 yılı itibarıyla ülke siyasetinde koalisyonlar döneminin sona ermesi ve 2001 yılından itibaren yürütülen ‘‘Güçlü Ekonomiye Geçiş’’ programı sayesinde politik ve ekonomik istikrar açısından önemli iyileşmeler kaydedilmiştir. Makroekonomik göstergeler üzerinde önemli iyileşmeler sağlanmış, enflasyon tek haneli rakamlara inmiş, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında önemli gelişmeler kaydedilmiş ve iyi düzeyde bir büyüme hızı yakalanmıştır (Apak ve Elverici, 2008: 15).

2008 yılında ABD’de başlayan küresel kriz kısa sürede başta Avrupa olmak üzere tüm dünya ekonomileri üzerinde etkili olmuştur. Fakat bu süreçte Türkiye 2002 sonrasında yakaladığı sağlam makroekonomik göstergeler sayesinde küresel krizi kısa sürede bertaraf etmeyi başarmıştır (Karagöl vd., 2017: 15). Türkiye’de özellikle 2002 yılından sonra doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında ciddi bir artış yaşanmıştır. Bu artışta ekonomide gerçekleştirilen yapısal reformlarla istikrarlı bir görünümün kazanılması ve bu görünümün sürdürülmesi etkili olmuştur. Türkiye ekonomisinin yüksek büyüme performansı, başarılı bütçe rakamları ekonominin küresel piyasalara olan uyumunu güçlendirerek rekabet gücünü artırmıştır. Bu gelişmeler Türkiye’yi bölgesel bir aktör haline getirerek yabancı yatırımların odak noktası haline getirmiştir. Türkiye’de özellikle Avrupa Birliğine üyelik sürecinde yapılan reformlar ekonomi ve finans sektöründe köklü yenilikler yapılmasını sağlamıştır. Bu yeniliklerle devletin ekonomi içerisindeki yükü azaltılarak hantal yapısından kurtarılmış, ayrıca finans sektöründe verimlilik artışı sağlanmıştır (Karagöl, 2013: 68-69).

Ekonomi ve finans sektöründe elde edilen performansın en önemli unsuru elde edilen performansın sürdürülebilmesidir. Bu açıdan bakıldığında İstanbul’un finans merkezi haline gelmesi finans sektöründe elde edilen performansın sürdürülebilmesi noktasında kritik bir öneme sahiptir (Karagöl, 2013: 69).

Bir ülkenin yabancı yatırım çekmesinde kredi derecelendirme kuruluşlarından aldığı notlar kritik bir öneme sahiptir. Türkiye politik ve ekonomik istikrarsızlıklar nedeniyle uzun yıllar boyunca kredi derecelendirme kuruluşlarından olumlu bir not alamamıştır. Fitch derecelendirme kuruluşu Kasım 2012’de 1994 yılından bu yana ilk defa Türkiye’nin kredi notunu ‘‘BBB-’’ ile ‘‘yatırım yapılabilir seviyeye’’ yükseltmiştir (Karagöl, 2013: 71). Fitch durağan görünüm kararını Ağustos 2016 tarihinde durağandan negatife çevirmiştir. Ocak 2017’de ise Türkiye’nin kredi notunu ‘‘BB+’’ seviyesine indirerek yatırım yapılabilir ülke notunu geri almıştır. Moody’s ise Mayıs 1992 tarihinde ilk defa Türkiye’ye verdiği ‘‘Baa3’’ ile yatırım yapılabilir ülke notunu 1994 yılında ‘‘Ba3’’ ile yatırım yapılamaz olarak değiştirmiştir. Mayıs 2013 yılında ise Türkiye’ye ‘‘Baa3’’ ve durağan görünüm ile tekrar yatırım yapılabilir notu vermiştir. Fakat Eylül 2016 tarihinde ‘‘Ba1’’ ile yatırım yapılabilir ülke notunu geri almıştır. Standards and Poor’s ise Türkiye’yi ilk ve son olarak Mayıs 1992’de ‘‘BBB’’ notu ile yatırım yapılabilir ülke olarak tanımış ve bir daha da yatırım yapılabilir ülke notu vermemiştir. Kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye verdikleri Ocak 2017 notlarına ve görünümüne bakıldığında; Fitch ‘‘BB+’’ durağan, Moody’s ‘‘Ba1’’ durağan, Standards and Poor’s ‘‘BB’’ negatif ile yatırım yapılamaz ülke notu verilmesinde özellikle siyasi istikrarı etkileyen darbe girişiminin etkili olduğu görülmektedir.

Türkiye’nin ekonomik göstergeleri birçok ülkeden iyi olmasına rağmen, Uluslararası Kredi Derecelendirme Kuruluşları tarafından uzun yıllardır kredi notu yatırım yapılamaz seviyesinde tutulmaktadır. Türkiye’nin uluslararası sermaye akışı üzerinde en önemli engellerden biri olarak görülen bu durum ekonomide gerçekleştirilen sürdürülebilir performans açısından son derece önemlidir (Karagöl ve Mıhçıokur, 2012: 5-6).

Dolayısıyla İstanbul Finans merkezi sayesinde finansal enstrümanların çeşitlenmesi sonucu bu enstrümanlara kredi notu derecelendirilmesinin getirilmesi zorunlu hale gelerek, alternatif derecelendirme kuruluşlarına ihtiyaç doğurmuştur. Bu durum hem ulusal kuruluşların güçlenmesini hem de mevcut uluslararası

derecelendirme kuruluşlarına olan bağımlılığın azalmasını sağlayacaktır (Karagöl ve Mıhçıokur, 2012: 5-6).

Bütün bu değerlendirmeler göstermektedir ki, Türkiye’de ekonomik istikrar sürekli olarak gelişmekle birlikte politik istikrarında sağlanması hem ülke ekonomisinin gelişmesini hem de İstanbul’un uluslararası finans merkezi konumuna gelebilmesini sağlayacaktır.