3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.1 Materyal
3.1.2 Pnömatik süspansiyonlu koltuklar
3.1.1.3 Yatay tip mekanik süspansiyonlu koltuklar
Yatay süspansiyonlu mekanik koltuklarda, titreşim yalıtım sistemi koltuk oturma yüzeyinin altına yatay olarak yerleştirilmiştir. Yalıtım sistemi, diğer tiplerde olduğu gibi helezon yaylar ve amortisörden oluşmaktadır. Koltuk, makaslar üzerinde askıda durmaktadır. Titreşim ortamında, bu makaslar üzerinde salınım hareketi başlar.
Helezon yaylar, makaslar arasına yatay olarak yerleştirilmiş olup, arka tarafta makaslara bağlı bulunan bir lama üzerindeki yuvalara; ön tarafta ise, helezon yay gerdirme lamasına bağlanmıştır. Helezon yay gerdirme lamasının ortasından sürücü kütlesi ayar vidası geçmektedir. Koltuk üzerindeki sürücü, vidanın ucuna bağlı bulunan bir kolu çevirmek suretiyle helezon yayları gerdirir yada gevşetir. Böylece makasların salınım hareketi koltuk üzerindeki sürücünün kütlesine uygun hale getirilir. Helezon yaylar, aynı zamanda sistemden enerji alarak sönümleme işlevini de yerine getirirler.
Şok titreşimlerde ve rezonans koşullarında oluşabilecek yüksek genlikli titreşim hareketini sönümlemede helezon yaylar yetersiz kalmaktadır. Bu amaçla sisteme bir hidrolik amortisör eklenmiştir. Amortisör, ön ve arka tarafta makasları birleştiren millere yataklandırılmış olup, helezon yayların arasına yerleştirilmiştir. Amortisör, makasların salınım hareketiyle çalışır. Amortisörün vazifesi, titreşim sisteminden enerji alarak, hareketi sönümlemektir.
Yatay süspansiyonlu koltuklar, L tipi mekanik süspansiyonlu koltuklar ve düşey süspansiyonlu mekanik koltuklardan sonraki ileri bir aşamayı göstermektedir. Bu koltukların yapısı diğerlerinden daha karmaşıktır. Dolayısıyla maliyetleri de yüksektir.
koltuk üzerindeki sürücünün kütlesine uygun hale getirilmeye çalışılır. Hava rezervuarı aynı zamanda sönümleyici işlevini de yerine getirmektedir. Şok titreşimlerde ve rezonans koşullarında oluşabilecek yüksek genlikli titreşimlerin sönümlenmesi için, yalıtım sistemine bir de hidrolik amortisör eklenmiştir.
Bu çalışmada materyal olarak kullanılan pnömatik süspansiyonlu koltuklar, otomatik sürücü kütle ayarlı koltuklar ve kütle ayarı elle yapılan koltuklar olmak üzere iki sınıf altında incelenmiştir. Otomatik sürücü kütle ayarlı koltuklarda, koltuk sürücü ile yüklü durumda iken, sürücü kütlesi ayar şalterine basılarak kompresör çalıştırılır. Kompresör, makaslardan birine bağlı durumdaki bir devre kesici milin hareketine uygun olarak rezervuara hava basar. Bu sırada makaslar yükselir. Koltuk üzerindeki kütle için uygun makas sertliği sağlandığında, devre kesici mil devreye girerek elektrik akımını keser ve kompresörü durdurur.
Sürücü kütle ayarı elle yapılan tip pnömatik koltuklarda ise, devre kesici mil bulunmamaktadır. Bu yüzden sürücü kütle ayarı, makaslardan birine bağlı durumdaki bir göstergeye göre yapılır. Gösterge, iki renkten oluşmaktadır. Beyaz renk, koltuğun üzerindeki sürücü için uygun kütle ayar konumunda olmadığını gösterir. Bu durumda iken sürücü kütle ayar şalterine basarak kompresörü çalıştırır. Gösterge mavi renge dönene kadar, elini şalter üzerinde basılı tutarak, rezervuara hava basar. Gösterge mavi renge döndüğünde, sürücü kütlesine uygun makas yüksekliği ve sertliği sağlanmış olduğundan, elini şalterden çekerek kompresörü durdurur.
Pnömatik süspansiyonlu koltuklar, pasif titreşim yalıtım sistemleri içerisinde en gelişmiş tipi temsil etmektedirler. Yapıları karmaşık olup, imalat maliyetleri yüksektir.
Bu da bu koltukların fiyatlarını artırıcı bir unsur olarak ortaya çıkar.
Bu çalışmada araştırma materyalini teşkil eden koltuklar ve bunların titreşim yalıtım sistemleri Şekil 3.2’den Şekil 3.19’a kadar görülebilmektedir. Çizelge 3.4’de bu çalışmada kullanılan mekanik süspansiyonlu traktör sürücü koltukları ve Çizelge 3.5’de pnömatik süspansiyonlu traktör sürücü koltuklarının titreşim yalıtım sistemlerinde kullanılan elemanların özellikleri verilmiştir.
Şekil 3.2 MLS01 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.3 MLS02 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.4 MLS03 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.5 MLS04 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.6 MLS05 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.7 MLS06 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.8 MLS07 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.9 MDS01 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.10 MDS02 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.11 MYS01 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.12 MYS02 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.13 MYS03 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.14 MYS04 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.15 POA01 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.16 POA02 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.17 POA03 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.18 POA04 traktör sürücü koltuğu
Şekil 3.19 PMA01 traktör sürücü koltuğu
Çizelge 3.4 Araştırmada kullanılan mekanik süspansiyonlu koltukların titreşim yalıtım sistemi elemanları
L Tipi Mekanik Süspansiyonlu Traktör Sürücü Koltukları
Helezon Yay Amortisör Minder
Boyutları Koltuk
Tipi Sayısı Çalışma Şekli
Çalışma Konumu
Yay Boyu (mm)
Helis Çapı (mm)
Helis Sayısı
Tel Çapı (mm)
Sayısı Açık (mm)
Kapalı (mm)
Çap (mm)
Çalışma
Konumu Malzeme Kaplama
Malzemesi
Kalınlık (mm)
MLS01 2 Çeki 800 düşey 96,6 39,4 23 4,2 1 293 183 35 800 düşey Sentetik
sünger Kadife kumaş 55
MLS02 2 Çeki 770 düşey 145,6 42 22 4,6 1 293 183 35 770 düşey Sentetik
sünger Vinleks 54
MLS03 2 Çeki 770 düşey 145,6 42 22 4,6 1 293 183 35 770 düşey Sentetik
sünger Vinleks 54
MLS04 2 Çeki 830 düşey 112 40,5 25 4,5 1 293 183 35 830 düşey Sentetik
sünger Vinleks 43,8
MLS05 2 Çeki 740 düşey 112 40,5 25 4,5 1 293 183 35 740 düşey Sentetik
sünger Vinleks 34
MLS06 2 Çeki 820 düşey 105,6 37,4 24 4,4 1 293 183 35 820 düşey Sentetik
sünger Kadife kumaş 40
MLS07 2 Çeki 820 düşey 105,6 37,4 24 4,4 1 293 183 35 820 düşey Sentetik
sünger Vinleks 40
Düşey Tip Mekanik Süspansiyonlu Traktör Sürücü Koltukları
Helezon Yay Amortisör Minder
Boyutları Koltuk
Tipi Sayısı Çalışma Şekli
Çalışma Konumu
Yay Boyu (mm)
Helis Çapı (mm)
Helis Sayısı
Tel Çapı (mm)
Sayısı Açık
(mm) Kapalı (mm)
Çap (mm)
Çalışma
Konumu Malzeme Kaplama
Malzemesi
Kalınlık (mm)
MDS01 2 Çeki 730 düşey 97,75 40 23 4,25 1 306 200 35 730 düşey Sentetik
sünger Vinleks 63
MDS02 2 Çeki 820 düşey 92,4 39 22 4,20 1 219,5 129,5 24 820 düşey Sentetik
sünger Vinleks 68
Yatay Tip Mekanik Süspansiyonlu Traktör Sürücü Koltukları
Helezon Yay Amortisör Minder
Boyutları Koltuk
Tipi Sayısı Çalışma Şekli
Çalışma Konumu
Yay Boyu (mm)
Helis Çapı (mm)
Helis Sayısı
Tel Çapı (mm)
Sayısı Açık (mm)
Kapalı (mm)
Çap (mm)
Çalışma
Konumu Malzeme Kaplama
Malzemesi
Kalınlık (mm)
MYS01 4 Çeki Yatay 160 27 32 5 1 220 153 42 330 yatay Sentetik
sünger Vinleks 74
MYS02 4 Çeki Yatay 160 27 32 5 1 220 153 42 330 yatay Sentetik
sünger Vinleks 54
MYS03 2 Çeki Yatay 104 37 13 8 1 220 153 42 350 yatay Sentetik
sünger Vinleks 79
MYS04 2 Çeki Yatay 104 37 13 8 1 220 153 42 350 yatay Sentetik
sünger Vinleks 86
Çizelge 3.5 Araştırmada kullanılan pnömatik süspansiyonlu traktör sürücü koltuklarının titreşim yalıtım sistemi elemanları
Otomatik Sürücü Kütle Ayarlı Pnömatik Süspansiyonlu Traktör Sürücü Koltukları Hava Rezervuarı
Çalışma Basıncı Amortisör Minder
Süspansiyon İşlevi Kaldırma İşlevi Boyutları
Koltuk
Tipi Sayısı Taşıma Kuvveti
Minimum (Bar)
Maksimum (Bar)
Minimum (Bar)
Maksimum (Bar)
Körük Hacmi
Sayısı Açık (mm)
Kapalı (mm)
Çap (mm)
Çalışma
Konumu Malzeme Kaplama Malzemesi
Kalınlık (mm)
POA01 1
7 Bar basınçta 4,80 kN
1 7 1 7
5 Bar basınçta 103 cm3
1 220 153 41,50 490 yatay Sentetik
sünger Vinleks 86 mm
POA02 1 7 Bar
basınçta 4,80 kN
1 7 1 7 5 Bar
basınçta 103 cm3
1 220 153 41,50 490 yatay Sentetik
sünger Vinleks 86 mm
POA03 1
7 Bar basınçta 4,80 kN
1 7 1 7
5 Bar basınçta 103 cm3
1 220 153 41,50 490 yatay Sentetik
sünger Vinleks 79 mm
POA04 1
7 Bar basınçta 4,80 kN
1 7 1 7
5 Bar basınçta 103 cm3
1 220 153 41,50 490 yatay Sentetik
sünger Vinleks 79 mm Manivel Sürücü Kütle Ayarlı Pnömatik Süspansiyonlu Traktör Sürücü Koltukları
Hava Rezervuarı
Çalışma Basıncı Amortisör Minder
Süspansiyon İşlevi Kaldırma İşlevi Boyutları
Koltuk
Tipi Sayısı Taşıma Kuvveti
Minimum (Bar)
Maksimum (Bar)
Minimum (Bar)
Maksimum (Bar)
Körük Hacmi
Sayısı Açık (mm)
Kapalı (mm)
Çap (mm)
Çalışma
Konumu Malzeme Kaplama Malzemesi
Kalınlık (mm)
PMA01 1
7 Bar basınçta 4,80 kN
1 7 1 7
5 Bar basınçta 103 cm3
1 219,5 129,5 24 270 yatay Sentetik
sünger Vinleks 54 mm