Planlı Dönem (1960 – 1980)

Bu dönemde, bankacılık sektörünün genişlemesinden ve yeni bankaların açılmasından ziyade istenen mevcut kaynakları daha etkin, daha verimli kullanabilecek, ekonominin ihtiyaçlarına daha iyi karşılık verebilecek ekonomik bir yapının oluşturulmasıydı. Bu dönemde bankacılık alanlarındaki en dikkat çekici gelişme Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankasının (DESİYAP) kurulmasıdır. Banka, yurtiçi ve dışı tasarrufların yurt içinde yatırımlara aktarılmasına dönük olarak yatırım bankacılığı yapmak üzere kurulmuştur.”86

1970 yılından itibaren bankaların yönetimi ve denetimi büyük holdinglerin eline geçmesiyle Türk Bankacılık tarihinde "Holding Bankacılığı" dönemi

84

TBB, a.g.e., s. 7. 85

Parasız İlker, “Para Banka Ve Finansal Piyasalar”, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları, 2000., s. 111. 86 _{Semih BÜKER, Rıza AŞIKOĞLU, Finansal Yönetim, Eskişehir, 1993, s.366.}

başlamıştır. Bu gelişmelerin etkisiyle Türk Banka Sistemi az sayıda büyük bankanın hakim olduğu bir yapıya dönüşmüştür.

2.4.2.5. 1980 Sonrası Bankacılık

Bu yıllar Türk Bankacılığı yönünde oldukça farklı gelişmelerin ve değişikliklerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu gelişmeler ve değişiklikler ise;

- Sermaye Piyasası Yasasının çıkartılmasıyla canlanan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nın etkisiyle, finansman bonosu, tahvil alım-satımı, repo gibi finansal araçların gelişmesi bankaların düşük maliyetlerle sağladıkları fon olanaklarının ortadan kalkmasına neden olmuştur.

- Elektronik ve bilgisayar alanında yaşanan hızlı teknolojik gelişmeler, bankaların bu olanaklardan faydalanmak amacıyla bünyelerinde çeşitli düzenlemeler yapmalarına neden olmuştur.

- Az şubeli toptancı bankacılık yapan banka sayısında artış olmuştur. - Bankalar sermaye piyasasına yönelik faaliyetlerini arttırmışlar ve bünyelerinde yatırım fonları kurmuşlardır.

- 1980'li yıllarda yükselen faiz oranlarına paralel olarak mevduatların maliyetleri yükselmesi bankaları, etkin çalışma yollarını araştırmıştır. Bankalar bu maliyet artışını dengelemek için daha etkin çalışma yolları araştırmaya başlamışlar ve personel ve diğer işletme giderlerini düşürmeye çalışmışlardır.

- Teknolojik gelişmelerin yanı sıra bireysel bankacılık alanındaki kâr potansiyeli ATM, tüketici kredileri ve kredi kartları gibi yeni ürün ve hizmetler tüketici piyasasına sunulmaya başlamıştır.

1980’li yıllarda Türk banka sistemi, dışa açılmaya paralel olarak ülkemizde şube açan yabancı bankaların hizmet alanında yoğun rekabetiyle karşılaşmıştır. Bu rekabet Türk banka sisteminin etkinliğini arttırmış ve bu dönemde Türk bankaları yabancı ülkelerde şube açmaya başlamışlardır”.87

2.4.2.6. 1980 – 1990 Yapısal değişim Dönemi

1980’li yıllarda Türk Bankacılığı daha önceki yıllarla karşılaştırıldığında çok farklı koşullarda çalıştığı gözler önündedir. 1980’li yıllarda iç pazara yönelik üretimin yapıldığı ithal ikameci strateji terk edilmiştir. Yerine piyasa ekonomisine dayanan ve ihracata yönelik üretimle dışa açılmayı temel olan bir kalkınma politikası benimsenmiştir. 1 Temmuz 1980’den itibaren faiz oranları serbest bırakılmış ve bunun neticesinde mevduat ve kredi faizleri hızla yükselmeye başlamıştır. Banker kuruluşlar bu dönemde hızla artmış bankalar da bankerlerin “kendilerine para yatıranlara yüksek gelir sağlayacakları” iddialarına ayak uydurmuşlardır.

1980 – 1990 yılları arasında yapılan çalışmaları maddeler halinde belirtecek olursak:

1. İnterbank piyasası kurulmuştur.

2. Türkiye’de yerleşik kişilere döviz tutma ve döviz mevduatı açma izni verilmiştir.

3. Merkez Bankası 1987 yılında açık piyasa işlemlerine başlamıştır. 4. 1988 yılında döviz piyasası kurulmuştur.

5. 1989 yılında döviz işlemleri ve sermaye hareketleri serbest bırakılmıştır. 6. 1982 yılında çıkartılan Sermaye Piyasası Kanunu ile Sermaye Piyasası araçlarının kullanımı için gerekli kurumsal ve yasal yapı kurulmuştur.

7. 1986 yılında İMKB faaliyete geçmiştir.”88

8. 1986’da Bankalar arası Para Piyasası kurulmuştur. Bankalar piyasası sistem elinde kullanılmamış nakit fazlası olan bankalardan nakit gereksinimi olan bankalara borç vererek kendilerine gelir sağlamaları olanağını vermektedir.”89

“Az şubeli toptancı bankacılık yapan banka sayısında artış olmuştur. Bunda özellikle yabancı bankaların ve yeni kurulan şube ağı olmayan bankaların rolü

88

TBB, a.g.e.,sy. 12.

büyük olmuştur. Ayrıca para piyasasındaki gelişmeler de toptancı bankacılığın gelişmesine katkıda bulunmuştur.

1980’li yıllarda Türk Banka Sistemi, dışa açılmasıyla ülkemizde şube açmış yabancı bankaların rekabetiyle karşılaşmıştır. Bu rekabet Türk Banka Sisteminde etkinliği artırmıştır. Fakat bu dönemde Türk Bankaları yabancı ülkelerde şube açmaya başlamışlardır.

2.4.2.7. 1990 – 2000’li Yıllarda Türk Bankacılığı

Merkez Bankası yatırım bankaları da dahil olmak üzere uzun bir dönem boyuncu 44 olan banka sayısı 2000’li yıllara doğru 77’ye çıkmıştır. 1990’lı yıllarda 70’in üzerine çıkmıştır. Bu durum bankalar arasındaki rekabeti artırıcı bir durum yaratmış ve dolayısıyla 1990’lı yılların başında banka sayısı artmaya başlamıştır. Ancak aynı zamanda bankaların özelleştirilmesi de gündeme gelince Sümerbank 1993 yılında bankacılık faaliyetini durdurmuştur.

2.4.3. 2004 Yılında Türk Bankacılık Sistemi

Türk bankacılık sistemi 2004 yılında finansal sektöre ve bankalara duyulan güvenin artmasıyla başarılı bir performans göstermiştir. Bankaların uluslar arası kredi değerliliği yükselmiştir.

Para piyasalarında sağlanan istikrar, ekonomik aktivitenin büyümesi, mali durumu bozulan bankaların sistem dışına çıkarılması nedeniyle rekabet koşullarındaki iyileşme, faaliyetini sürdüren bankaların bilanço yapılarını ve özkaynaklarını güçlendirme çabalarına bağlı olarak, finansal kurumlar faaliyetlerini daha sağlıklı bir ortamda sürdürmüşlerdir. Kamunun finansal piyasalar üzerindeki baskısının göreli azalmasına bağlı olarak hem kurumsal hem de bireysel kredi talebi artmaya devam etmiştir. Bunun sonucunda kurumsal müşterilerin üretim ve yatırım amaçlı, bireysel müşterilerin ise tüketim amaçlı kredi talepleri artmıştır. Yoğun rekabetin etkisiyle mevduat ve kredi faiz oranları düşmüştür.

Bankacılık sistemi açısından 2004 yılında alınan en önemli kararlardan bir tanesi mevduata sağlanan tam güvencenin kaldırılması ve sigorta kapsamının 50.000 YTL. ile sınırlandırılması olmuştur. Aracılık maliyetinin azaltılmasına

yönelik olarak, yurtiçi ve yurtdışı kredi kullanımları ve döviz kazandırıcı işlemlerden damga vergisi ve harçlar kaldırılmıştır.

Özel bir kanunla hisseleri ve yönetimi TMSF’ ye devredilen Pamukbank T:A:Ş kamu sermayeli banka olan T:Halk Bankası A:Ş ile birleştirilmiştir. Faaliyet izni kaldırılan veya kapatılan bankalardan kaynaklanan alacakların tahsilinin hızlanması amacıyla BDKK bünyesinde bulunan Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu İdaresi ve sorunlu aktiflerin yönetimi yeni oluşturulan TMSF’ ye devredilmiştir. 5

5033 Sayılı Kanun çerçevesindeki sicil affı düzenlenmesi ile Merkez Bankası’ nda tutulan negatif nitelikli borç kayıtlarının en geç Kanun’ un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde ödenmesi durumunda silinmesi kararı alınmıştır.

PTT’ ye mevduat toplamamak şartıyla, banka ismi kullanma izni verilmiştir. 2004 sonu itibariyle Türkiye’de faaliyet gösteren ticaret bankaları (mevduat kabul eden) ile mevduat kabul etmeyen bankaların sayısı 48 olmuştur. Yabancı yatırımcıların ilgisi 2004 yılı itibariyle artış göstermiştir. İtalyan sermayeli UniCredito Italiano SPA Bankası’nın Koçbank A:Ş’ nin ana ortağı olan Koç Finansal Hizmetler hisselerinin yüzde 50’sini alması, Fransız sermayeli BNP, Türk Ekonomi Bankası A:Ş’ nin ana ortağı olan TEB Mali Hizmetler A:Ş’ nin hisselerinin halka açık olmayan kısmının yüzde 50’sini satın almıştır.

BANKA/GRUP ADI BANKA SAYISI YURTİÇİ ŞUBE* YURTDIŞI ŞUBE*

Tüm Bankalar 48 5978 50

Ticaret Bankaları 35 5960 49

Kamusal Sermayeli Ticaret Bankaları 3 2025 13

Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş. - 1137 9

Türkiye Halk Bankası A.Ş. - 592 3

Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. - 296 1

Özel Sermayeli Ticaret Bankaları 19 3730 32

Adabank A.Ş. - 5 0

Ak Uluslararası Bankası A.Ş. - 1 0

Alternatif Bank A.Ş. - 24 0

Anadolubank A.Ş. - 52 0

Denizbank A.Ş. - 196 1

Finans Bank A.Ş. - 183 1

Koçbank A.Ş. - 169 1

MNG Bank A.Ş. - 8 0

Oyak Bank A.Ş. - 294 6

Şekerbank T.A.Ş. - 201 0

Tekfenbank A.Ş. - 29 0

Tekstil Bankası A.Ş. - 38 0

Turkish Bank A.Ş. - 14 0

Türk Dış Ticaret Bankası A.Ş. - 172 1

Türk Ekonomi Bankası A.Ş. - 90 1

Türkiye Garanti Bankası A.Ş. - 356 4

Türkiye İş Bankası A.Ş. - 856 8

Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. - 404 1

Tasarruf Mevduatı Sig. Fon. Devr. B. 1 1 0

Bayındırbank A.Ş. - 1 0

Yabancı Bankalar 12 204 4

Türkiye´de Kurulmuş Yabancı Bankalar 5 195 4

Arap Türk Bankası A.Ş. - 3 0

BankEuropa Bankası A.Ş. - 12 0

Citibank A.Ş. - 24 0

Deutsche Bank A.Ş. - 1 0

HSBC Bank A.Ş. - 155 4

Türkiye´de Şube Açan Yabancı Bankalar 7 9 0

ABN AMRO Bank N.V. - 1 0

Banca di Roma S.P.A. - 1 0

Bank Mellat - 3 0

Habib Bank Limited - 1 0

Société Générale (SA) - 1 0

WestLB AG - 1 0

Mevduat Kabul Etmeyen Bankalar 13 18 1

Kamusal Sermayeli Mevduat Kabul 3 4 0

İller Bankası - 1 0

Türk Eximbank - 2 0

Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. - 1 0

Özel Sermayeli Mevduat Kabul Etmeyen 8 12 1

C Kredi ve Kalkınma Bankası A.Ş. - 3 0

Çalık Yatırım Bankası A.Ş. - 1 0

Diler Yatırım Bankası A.Ş. - 1 0

GSD Yatırım Bankası A.Ş. - 1 0

İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. - 1 0

Nurol Yatırım Bankası A.Ş. - 3 0

Tat Yatırım Bankası A.Ş. - 1 0

Türkiye Sınai Kalkınma Bankası A.Ş. - 1 1

Yabancı Sermayeli Mevduat Kabul Etmeyen 2 2 0

Calyon Bank Türk A.Ş. - 1 0

Taib Yatırım Bank A.Ş. - 1 0

Tablo. 2.1. Türkiyedeki Bankalar ve Şube Sayıları