Pişirim ve Sırlama

III.3. Pişirim ve Sırlama

Çalışmalardan elde edilen gövdeler üç pişirimde, parçalar ise iki pişirimde gerçekleştirildi. Çalışmaların tümünün fırınlanmadan önce renk denemeleri ve çamur pişirim dereceleri kontrol edildi. Çalışmalar sonuçlara bağlı kalınarak yapıldı.

Şekillendirme aşaması bitip kurumaya bırakılan formların kurumadaki küçülme payı dikkate alınarak çalışıldı. Son aşamalar kontrol edildikten sonra bisküvi pişirimi için 950 °C de elektrikli kamara fırını kullanıldı. Bisküvi pişiriminin ardından çalışmaların gövde kısımları kırmızı demir, bakır oksit ve opak karışımlı oksitle renklendirildi. Oksidin renklendirme gücü çok fazla olduğu için sadece bünyenin derinliklerinde kalan oksitten fazlası ıslak süngerle temizlendi. Aynı işlem üst bağlantıyı sağlayan ağaç formlarında da uygulandı.

Resim 78: İlk pişirimden sonra oksitleme aşaması

Oksitlenen bu çalışmalar 1100 °C de fırınlandı. Küçük parçalar kısım-kısım daldırma yapılarak sadece şeffaf ( transparan ) sırla sırlandı ve gövdelerin ikinci pişirimden çıkması beklendi. Gövdelerin üçüncü fırınlaması, parçaların ise ikinci fırınlaması Raku fırınında gerçekleştirildi.

Pişirme tekniği olarak elektrikli fırınlara göre farklı bir yöntem olan raku fırınından işler kor halinde iken maşalar yardımı ile çıkartılıp islemeye bırakıldı. Çatalhöyük dönemini hissettirmek ve o dönemin etkinliğini ortaya çıkarmak için fırınlamada doğal çatlamalara yol verildi.

BÖLÜM IV

YAPILAN UYGULAMALARLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR IV.1. Yorumlama 1

Boyutları : 52 X 59 X 5 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, beyaz döküm çamuru, kırmızı astar, beyaz astar, kırmızı demir- bakır-opak karışımlı oksit, şeffaf sır.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi, yaş şekillendirme ve elle şekillendirme. Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Form, neolitik dönem Çatalhöyük evlerindeki ayin ve tapınma için ayrılmış kutsal yerlerde bulunan boğa ve öküz başlarından esinlenilerek yapıldı. Eklentilerdeki kemik figürleri ile formda hareketli bir yüzey oluşturuldu. Kompozisyon fırça ile gövde üzerine çizilerek yapıldı. Oksitleme ile ilkel dönemin görüntüsü sağlanmaya çalışıldı.

Son pişirimde isleme yapılarak Çatalhöyük dönemi vurgulandı.

IV.2. Yorumlama 2

Boyutları : 71 X 42 X 5 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, beyaz döküm çamuru, kırmızı kil, beyaz kil, kırmızı astar, beyaz astar, demir- bakır-opak karışımlı oksit, şeffaf sır.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi, yaş şekillendirme ve elle şekillendirme. Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Form neolitik dönemde Çatalhöyük evlerindeki ayin ve tapınma için ayrılmış kutsal yerlerde bulunan boğa ve öküz başlarından esinlenilerek yapıldı. Eklentilerdeki kemik figürleri ile formda hareketli bir yüzey oluşturuldu. Bu gövde üzerindeki kutucuklara Çatalhöyük ev planına atıfta bulunularak yer verildi. Gövde üzerindeki kompozisyon fırça ile kırmızı ve beyaz astar sürülerek yapıldı. Oksitleme ile ilkel dönemin görüntüsü sağlanmaya çalışıldı. Son pişirimde isleme yapılarak Çatalhöyük dönemi vurgulandı.

IV.3. Yorumlama 3

Boyutları : 70 X 54 X 5 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, beyaz döküm çamuru, beyaz kil, kırmızı astar, beyaz astar, demir- bakır-opak karışımlı oksit, şeffaf sır.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi, yaş şekillendirme ve elle şekillendirme. Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Form neolitik dönemde Çatalhöyük evlerindeki ayin ve tapınma için ayrılmış kutsal yerlerde bulunan boğa ve öküz başlarından esinlenilerek yapıldı. Eklentilerdeki kemik formu üsten bakıldığında bir cesedin kaburgalarının dağılmış halini, bir bütün olarak bakıldığında ise öküz başının yorumlanmış şekliyle ortaya çıkar. Gövde üzerindeki kompozisyon fırça ile kırmızı ve beyaz astar sürülerek yapıldı. Oksitleme ile ilkel dönemin görüntüsü sağlanmaya çalışıldı. Son pişirimde isleme yapılarak Çatalhöyük dönemi vurgulandı.

IV.4. Yorumlama 4

Boyutları : 58 X 36 X 6 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, kırmızı astar, beyaz astar, kırmızı demir-bakır-opak karışımlı oksit.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi ve elle şekillendirme.

Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Form neolitik dönemde Çatalhöyük evlerindeki ayin ve tapınma için ayrılmış kutsal yerlerde bulunan boğa ve öküz başlarından esinlenilerek yapıldı. Gövdenin üst kısmı elle şekillendirilerek gövdeyle bütünleşen ve iki yana monte edilen boynuzlar tasarlandı. Gövde üzerindeki kompozisyon fırça ile kırmızı ve beyaz astar sürülerek yapıldı. Oksitleme ile ilkel dönemin görüntüsü sağlanmaya çalışıldı. Son pişirimde isleme yapılarak Çatalhöyük dönemi vurgulandı.

IV.5. Yorumlama 5

Boyutları : 66 X 37 X 10 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, beyaz döküm çamuru, kırmızı kil, beyaz kil, kırmızı astar, beyaz astar, demir- bakır-opak karışımlı oksit, şeffaf sır.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi, yaş şekillendirme ve elle şekillendirme. Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Form neolitik dönemde Çatalhöyük evlerindeki ayin ve tapınma için ayrılmış kutsal yerlerde bulunan boğa ve öküz başlarından esinlenilerek yapıldı. Gövdenin üst kısmından ayrılan iki boynuz arasına çatallaşmış bir ağaç dalı bağlantı olarak kullanıldı. Bu ağaç formunun üzerine Çatalhöyük evlerinde yola çıkılarak kutucuklar tasarlandı ve yine kutucukların üzerine kemik formları monte edildi. Gövde üzerindeki kompozisyon fırça ile kırmızı ve beyaz astar sürülerek yapıldı. Kültür unsuru olarak kompozisyonda kilim motifi kullanıldı Oksitleme ile ilkel dönemin görüntüsü sağlanmaya çalışıldı. Son pişirimde isleme yapılarak Çatalhöyük dönemi vurgulandı.

IV.6. Yorumlama 6

Boyutları : 68 X 52 X 5 cm’dir

Kullanılan malzeme : Şamot çamuru, kırmızı astar, beyaz astar, kırmızı demir-bakır-opak karışımlı oksit.

Şekillendirme yöntemi : Plaka yöntemi ve elle şekillendirme.

Pişirim : Bisküvi pişirimi 950 °C ; dekor pişirimi 1100 °C.

Yorum : Boğa başı farklı bir şekilde yorumlanarak tasarlandı. Farklı çamurların birleşmesiyle alacalı bir görüntü elde edildi. Gövdenin üst kısmına yüksekliği fazla olan çubuklar çalışıldı. Bu çubukların üzerine farklı boyutlarda ağaç dalları tasarlandı. Çalışılan formların uçları pişme rengi kırmızı olan astarla boyandı. Gövde üzerindeki kompozisyonun içeriği Çatalhöyük ev planı olarak tercih edildi. Son aşamada eski bir görüntü oluşturmak için oksitleme ve isleme yapıldı.

SONUÇ

“ İnsanoğlunun yaşamında neolitik çağdan bu yana işlevi ve geleneği ile vazgeçilmez bir yere sahip olan seramiğin günümüzde de kendini ifade edebileceği sanatsal bir unsura dönüştüğü söylenebilir” ( Sönmez, 2007: 112 ). Resim ve heykeli de bünyesinde barındıran seramik sanatı heykelde biçim, resimde ise yüzey öğelerini taşıyabilir. Seramik bir insanın kendini ifade etmesine, görüşünü ve duruşunu anlatmasına olanak sağlar.

Yaptığımız çalışmada Çağdaş Türk seramik sanatının da ilgisini çeken Neolitik dönem buluntuları incelenerek ağırlıklı olarak kültürel yönleri ele alınıp günümüz yorumlamalarıyla desteklenip sanatsal içeriklere sahip önemli formlar ortaya konulmuştur. Seramik sanatında görülen bu ve bu tür diğer formlar, mutlaka bu yaratıcılığı ortaya çıkaran sanatçının Çatalhöyük gibi önemli Neolitik bir dönemi ele almasına ve seramik malzemelerle dolu olan bu kazı alanından etkilenip çalışmalar yapmasına neden olmuştur. Bir seramik sanatçısının en önemli birikimi öncelikle kendi alanıyla tüm tarihi ve kültürel etkinlikleri taraması ile oluşur. Neolitik dönem insanının hangi şartlarda ve düşüncelerle bu sanatsal işleri yaptıkları araştırılarak Türk seramik sanatına göndermeler yapılmıştır.

Sanatın temel konularından birisini oluşturan hayvan ve insan figürleri biçim olarak çekiciliğini çağlar boyu korumuştur. İlk seramik figüratif buluntular sıkıştırılmış kil ile yapılmış hayvan ve insan figürleridir. Bu figürler eski toplumlarda da seremoni ve ritüeller için yapılmıştır veya günlük hayatın dökümünü içerir. “İnsanoğlu zaten üretimini bugüne dek ihtiyaçları doğrultusunda gerçekleştirmiştir. Neolitik çağda kilden yapılan kap kacaklar Çatalhöyük’te çıkarılan kazılarda ortaya çıkarılan buluntular seramik üretiminin neolitik dönemde başladığını gösteren ilk kanıttır” (Çizer, 2005: 104). Bazıları mezar hediyesi olarak, bazıları ise inanç unsurlarını barındırır.

Çağdaş seramik sanatında neolitik dönemin etkisi altında çalışılan formlar genellikle insan ve hayvan figürlerinin ilkel yansımaları ya da soyutlanmış halleridir. O dönemde ele geçirilen buluntular figür içinde yaşanılan zamanın ve sanatçının anlayışına göre kimi zaman gerçekçi, kimi zaman stilize edilerek, kimi zaman da soyutlanarak biçimlendirilmiştir.

Birçok sanatçıya o dönemin bu yaratıcı imgeleri haz kaynağı olup bu kültür birikimi gelecek nesillere taşınmak için yol almıştır. Toprağın altından çıkan her ürün ataların bir mirası geçmişimizin birer belgesidir. Toprakla kaynaşan bu ürünler kendini yakın hisseden her

sanatındaki bu etkileşimler insanın kendi kültürünü araştırma, geçmişine ışık tutma, gururlanma, ders alma yetilerini kuvvetlendirmekte, ulusal bir bağlılık ortaya koymaktadır.

Araştırdığımız konuda Çatalhöyük’ü seçmekteki amacımız Neolitik dönemin önemli bir merkezi olan bu kazı alanının seramikçi açısından nasıl değerlendirilebildiği ve ortaya konulan eserin ilgili kitleye nasıl mesajlar vereceğidir. Bu tez kapsamında yapılan çalışmalarla Çatalhöyük’te bulunan kültür unsurlarının araştırılıp bu araştırma neticesinde seramiğe uygun olan taraflarının tasarlanması ile o dönemin yaşam koşullarını, adetlerini, inanç olgularını günümüz çağdaş seramik sanatıyla bağdaştırmaya çalıştır. Türk seramik sanatında önemli yerleri olan bazı sanatçıların çalışmalarından örnekler sunulmuştur. Görülen o ki bu etkileşim onların sanatlarına yansımış ve bu yansımayı ilgili kesime aktara bilmişlerdir.

Sonuç olarak şunu diyebiliriz ki geçmişine sahip çıkan ve geleceğini doğru adımlarla yönlendiren sanatçılar, onun peşinden giden tüm izleyici kitlesine kendi mesajını bu yolla verecektir.

KAYNAKÇA

AKURGAL, Ekrem (2002). Anadolu Kültür Tarihi. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları İstanbul. ARCASOY, Ateş (1983). Seramik Teknolojisi. Marmara Üniversitesi yayınları no 457. Güzel Sanatlar Fakültesi yayını no 2. İstanbul

BAŞGELEN, Nezih (ocak-şubat 2006). “Seramiğin Bulunup Geliştiği Anadolu’nun Benzersiz Dönemi Neolitik Çağ”. Seramik Türkiye Dergisi. sayı. 13, sayfa.114

CAMPBELL, Joseph (1995). İlkel mitoloji. İmge Kitabevi. 2.basım, Kızılay Ankara.

CLARK, Garth (1999). Alev Ebüzziya Siesbye. Kale Seramik Sanat Yayınları.Mas Matbaacılık.Çanakkale.

ÇİZER, Sevim (kasım-aralık 2005). “;Tarih Öncesi Çömlekçiliğin Hala Yaşadığı Bir Mekan, Gökeyüp”. Seramik Türkiye Dergisi. sayı 12. sayfa 104

ÇOBANLI, Zehra (mayıs 2003). “Çağdaş Türk Seramiğinde 80 yıl”. Seramik Türkiye Dergisi. EYÜPOĞLU, İ.Z (1997). Anadolu Uygarlığı. Der yayınları.3.basım, İstanbul Topkapı.

İNDİRKAŞ, Zühre (2001). Ana tanrıçalar, Kybele ve Çağdaş Türk Resmindeki İzdüşümleri. Ankara Kültür Bakanlığı.

KİBAROĞLU, S (1992). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. Yem Yayın Yapı Endüstri Merkezi Yayınları I cilt. Hürriyet Ofset İstanbul.

LLOYD, Seton (2006 ). Türkiye Tarihi.

MELLAART, James (2002). Çatalhöyük Anadolu’da Neolitik Bir Kent. Yapı Kredi Yayınları. 1.baskı, İstanbul.

MEMİŞ, Ekrem (2006). Eski Çağ Medeniyetleri Tarihi. Ekin Kitabevi. 1.baskı, Baran Matbaacılık, Ankara.

ÖZSEZGİN, Kaya (1994). Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedik Sözlük. 2.baskı. Yapı Kredi Yayınları İstanbul.

ÖZPARLAK, Fahri (kasım 2007). “Çatalhöyük’ten Günümüze Ticaret ve Konya Ticaret Odasının 125. Kuruluş Yılı”. İpek Yolu Dergisi. sayı 237. sayfa 58

PARLAR, Gülsün (2006). “Başlangıcından Günümüze Türklerde Keramik Sanatı ve Makedonya’da Bulunan Örnekleri Üzerine”. Sanat Sokağı, 3 aylık Kültür, Bilim ve Sanat Dergisi.

SEVİN, Veli (2003). Anadolu arkeolojisi. Der yayınları. 36 basım, Cağaloğlu İstanbul. SÖNMEZ, Nazan (ocak-şubat 2007).“Çağdaş Seramik Sanatında Figür Eğilimi”.Seramik Türkiye dergisi. sayı 19. sayfa 112–113

TÜRKCAN, A.U (2006). Topraktan Sonsuzluğa Çatalhöyük. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Ankara. ULUEREN, Ş.Deniz (mart-nisan 2006). Seramik Türkiye Dergisi. sayı 14. sayfa 98

ÜLKEKUL, Cevat (1999). 8200 Yıllık Bir harita Çatalhöyük Şehir Planı. Dönence Basım ve Yayım Hizmetleri İstanbul.