Performans ve performans yönetimi kavramları; performans kavramı, performans yönetimi kavramı, performans yönetiminin amaçları, performans değerlendirme kavramı ve performans değerlendirmenin önemi başlıkları altında incelenecektir.
2.1.1. Performans Kavramı
Performans nicel ve nitel kavramlar olarak karşımıza çıkarken bir amaç ve plana göre sonuca yönelik hareket etmelidir. Performansı üretimde verimlilik ve tutumluluk pozitif etkilerken hizmette etkinlik bağdaştırıcısı olabilir. Yani performans kişinin, grubun veya kurumun yaptığı işle önceden belirlenen amacın uyuşup uyuşmadığını nicel veya nitel olarak ortaya konulması olabilir. Bir işte gösterilen başarı seviyesidir de denilebilir. Bir kurumun gelecekle ilgili beklentilerini ve hedeflerini gerçekleştirmesi kurum içindeki çalışanların motivasyonlarını ne kadar artırdığıyla da ilgilidir. Elde edilen sonuçlar önceden belirlenen standartlarla örtüşmeli genel başarının tespitinde performansla ilgili süreç ve teknikler takip edilmelidir43.
Kuruluş yönetiminde kullanılan performans kavramı önceden belirlenen standartlara bağlı olarak kurumdaki bireylerin başarısını ölçmek işle ilgili hareketleri gözlemlemek ölçme ve değerlendirme yapmak için kullanılabilir. Kurum gerekli kriterlerin tespiti için performans bilgisinden yararlanabilir. Performans bilgisi hedefe ulaşılıp ulaşılmadığı, ne kadar yol alındığı, gidilen yolun doğru olup olmadığı, kaynakların doğru kullanılıp kullanılmadığı hakkında bilgi sağlayabilir. Sonuçlara bakıldığında ise öncelikle amacın ne ölçüde gerçekleştiği, elde edilen ürününün kalitesini ve hizmetten yararlananların memnuniyet derecesini ortaya koyan da yine performans kavramıdır44.
43 Derya Kubalı, “Performans Denetimi”, Amme İdaresi Dergisi, 1999, Cilt: 32, Sayı: 1, 1-29,
ss. 4-5.
14 2.1.2. Performans Yönetimi Kavramı
Kurum içindeki kişi ve grupların kendi kapasitelerini fark edebilmesi, belirlenen amaçlara ulaşılmasının değerlendirilmesi veya geri bildirim, ödüllendirme aşamalarını sistematik olarak ortaya koyan kavram karşımıza performans yönetimi adıyla çıkabilir. Performans yönetiminin asıl amacı olan kurumun bulunduğu durumu ortaya koyup çalışanlardan ne beklendiğini tespit etmesi ve amaca gitmek için nasıl bir yolun takip edileceğini sağlarken ihtiyaçların belirlenip üs-alt ilişkilerini sağlıklı hale getirmeye çalışmaktır. Kurum çalışanlarının objektif ve kendilerini geliştirmeye yatkın hale getirmesi, çalışanların hedefleriyle kurum hedeflerini örtüştürmesi yönetici açısından önemli özelliklerindendir45.
Kurum içindeki kişi ve grupların daha verimli hale gelmesini amaçlarken kurumun da daha verimli olmasını sağlayan performans yönetimi yeterlilik, bilgi, birikim, yetenek, yapılan çalışmaların geliştirilmesini inceler. Bulunulan şartlara belirlenen hedeflere, planları göz önüne alarak performansı sürekli olarak gözlemler. Yöneticiler ile takım üyelerini standart bir etkileşimin parçaları olarak değerlendirirken üs-alt ilişkisini önemsemeyip tüm kurum üyelerini takım arkadaşı olarak kabul eder. Kişilerin performansının yanı sıra takımların performansını da değerlendirir. Senede bir kez yapılan değerlendirmeler yetersiz olduğu için eksiklerin tamamlanmasını hedefleyerek uygulanır gerçek potansiyelin tespiti hedeflenir46.
2.1.3. Performans Yönetiminin Amaçları
Kurum içindeki kişi ve takımların kendi yetenekleri ve getirilerini iyileştirmeye çalışıp sorumlulukları sürekli hale getirmeye çalışarak bir kültür oluşturma isteği performans yönetiminin genel amacı olabilir47.
Performans yönetimi amaçlarının oluşturmaya çalıştığı kültür içinde kalite verim ve sağlıklı insan ilişkileri barındırır. Çalışanların başarı ve değerlerini belirlemek, eksik yönlerini ortaya koyup tamamlanması için yol göstermek, bireylere çalışma ortamı ve işler hakkında fikirlerini ifade edecekleri özgür bir ortam
45 Mehmet Aktif Helvacı, ‘’Performans Yönetimi Sürecinde Performans Değerlendirmenin
Önemi’’, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2002, Cilt: 35, Sayı: 1, 155-169, s. 155.
46 Şener Uysal, ‘’Performans Yönetimi Sisteminin Tanımı, Tarihçesi, Amaç Ve Temel
Unsurlarına Genel Bir Bakış’’, Electronic Journal of Vocational Colleges, 2015, 32-39, s. 33.
15
sağlamak, idarecilerin tutarlı kararlar vermelerini kolaylaştırmak performans yönetiminin amaçları olabilir.
2.1.4. Performans Değerlendirme Kavramı
Bireyin belirlenen noktadaki performans seviyesini ölçmeye çalışan analiz çalışanların başarılı veya başarısızlığı hakkında yargıya varma için belirlenen şartların temin edilip edilmediğinin belirlenmesine performans değerlendire denilebilir48.
Performans değerlendirme kişinin belirlenen noktadan itibaren iş yapma hız, yaptığı işin kalitesi, istenilen şartlara uygun olup olmadığını belirlenmektedir. Performans değerlendirmeye bir süreç olarak bakılması gerekmektedir. Süreç içinde yapılan işin kalitesini kişinin veya durumun performansını göstermektedir49.
Çalışanların belirlenen yerden performans seviyesini ölçmeye çalışan analiz verilerinin başarılı mı yoksa başarısız mı olduklarının belirlenmeye çalışıldığı gereken şartların uygulandığı zaman dilimine performans değerlendirme denilebilir50.
2.1.5. Performans Değerlendirmenin Önemi
Bir teşebbüsün değerlendirme ile kuvvetli tarafların belirlenerek, vurgulanması eksikliklerin ortaya konulup en aza indirilmesi veya bitirmesine denilebilir. Kurumların geliştirilmesinde değerlendirme son derece önemlidir. Değerlendirme giderilmesi gereken eksikliklerin tespit edilmesinde mühim olan karşımıza çıkmaktadır51.
Bir işin veya kurumdaki departmanların güçlü veya zayıf taraflarını, eksik ya da tam olduğu değerlendirme yöntemiyle ortaya konulabilir. Kurumların eksiklerini
48 Samet Bayraktaroğlu, İnsan Kaynakları Yönetimi, Sakarya Kitabevi, Sakarya, 2003, s. 18. 49Akif Özer, “Performans Yönetimi Uygulamalarında Performansın Ölçümü Ve
Değerlendirilmesi”, Sayıştay Dergisi, 2009, 3-29, s. 25.
50 Şule Akalın ve Nizamettin Koç, “Satış Personeline Yönelik Performans Değerlendirme
Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi”, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2014, Cilt:4, Sayı:2, 227-241, s. 235.
16
belirleyip neleri düzenleyip yollarına devam edeceklerinin tespiti ve işin daha kaliteli olarak yapılmasını sağlamaktadır52.
Gelişmelerin değerlendirme ile kuvvetli tarafların belirgin olarak vurgulanması, kusurların ortaya konulup asgariye indirilmesi ya da düzeltilmesine denilebilir. Kurumların eksiklerini belirlemede kullandıkları bu metot kalitesini de yükseltebilir53.