3.1. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin sosyodemografik ve mesleki özellikleri
AraĢtırmaya katılan 169 hemĢireye ait sosyodemografik ve mesleki bulgular Çizelge 3.1‟de yer almaktadır. Çizelge 3.1‟e göre pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin yaĢ ortalamalarının 30,40±6,21 ve yaĢ gruplarının %14,8‟inin 18-24 yaĢ grubunda, %41,4‟ünün 25-30 yaĢ grubunda, %24,9‟unun 31-36 yaĢ grubunda, %18,9‟unun 37 ve üzeri yaĢ grubunda olduğu, %87‟sinin kadın, %13‟ünün erkek olduğu, %71‟inin evli, %29‟unun bekar olduğu bulundu. HemĢirelerinöğrenim durumu incelendiğinde %16‟sının sağlık meslek lisesi, %29,6‟sının önlisans, %54,4‟ünün lisans mezunu olduğu belirlendi. HemĢirelerin çalıĢma yılı incelendiğinde, %37,2‟sinin 0-5 yıl, %31,4‟ünün 6-10 yıl, %31,4‟ünün 11 yıl ve daha fazla çalıĢtığı, çalıĢma yılı ortalamalarının 9,04±6,46 ve bu çalıĢma süresinin %71,6‟sı 0-5 yıl, %19,5‟i 6-11 yıl, %8,9‟u 11 yıl ve daha fazla pediatri kliniklerinde çalıĢtığı ve pediatri kliniklerinde çalıĢma ortalaması 4,68±4,16 saptandı. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin haftalık çalıĢma saatine bakıldığında % 57,4‟ü 0- 40 saat, %17,8‟i 41-45 saat, %17,8‟i 48 saat, %13,6‟sı 50 saat ve daha fazla çalıĢtığı ve ortalama çalıĢma saati 43,28±7,65 olduğu, çalıĢma biçimine bakıldığında %21,3‟ü gündüz, %22,5‟i vardiya, %56,2‟si nöbet usulü çalıĢtığı bulundu. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢtığı birim incelendiğinde %53,8‟i klinik, %33,2‟si yoğun bakım, %13‟ü acilde çalıĢtığı belirlendi. HemĢirelerin bakım
28
verdikleri hasta sayısına bakıldığında nöbette ortalama hasta sayısı 21,95±10,58 ve %69,9‟u 1-20 arası, %18,9‟u 21-40 arası, %11,2‟si 41 ve üzeri hastaya bakım verdiği, gündüz ortalama hasta sayısı 9,58±7,82 ve %81,6‟sı 1-10 arası, %10,7‟i 11- 20 arası, %7,7‟si 21 ve üzeri hastaya bakım verdiği belirlendi (Çizelge 3.1).
Çizelge 3.1.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerinin sosyodemografik ve mesleki özellikleri (n=169). Özellikler Sayı % YaĢ grupları (30,40±6,21) 18-24 25 14,8 25-30 70 41,4 31-36 42 24,9 37 ve üzeri 32 18,9 Cinsiyet Kadın 147 87,0 Erkek 22 13,0 Medeni durum Evli 120 71,0 Bekar 49 29,0 Öğrenim durumu Lise 27 16,0 Önlisans 50 29,6 Lisans 92 54,4 ÇalıĢma yılı (9,04±6,46) 0-5 yıl 63 37,2 6-10 yıl 53 31,4 11 yıl ve üzeri 53 31,4
Pediatri kliniklerinde çalıĢma yılı (4,68±4,16)
0-5 yıl 121 71,6
6-10 yıl 33 19,5
11 yıl ve üzeri 15 8,9
Haftalık çalıĢma saati (43,28±7,65)
0-40 saat 97 57,4 41-45 saat 19 11,2 48 saat 30 17,8 50 saat ve üzeri 23 13,6 ÇalıĢma biçimi Gündüz 36 21,3 Vardiya 38 22,5 Nöbet usulü 95 56,2 ÇalıĢılan birim Klinik/servis 91 53,8 Yoğun bakım 56 33,2 Acil 22 13,0
29
Çizelge 3.1.(Devam) Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerinin sosyodemografik ve mesleki özellikleri (n=169).
Özellikler Sayı %
Nöbette bakım verilen hasta sayısı (21,95±26,26)
1-20 arası 118 69,9
21-40 arası 32 18,9
41 ve üzeri 19 11,2
Gündüz bakım verilen hasta sayısı (9,58±7,82)
1-10 arası 138 81,6
11-20 arası 18 10,7
21 ve üzeri 13 7,7
3.2. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢleri
Çizelge 3.2‟de pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢleri yer almaktadır. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin %88,2‟si çalıĢan güvenliği hakkında bilgi aldığını, %11,8‟i bilgi almadığını, bilgi alan hemĢirelerin %66,4‟ü hizmet içi eğitimle, %17,4‟ü oryantasyon eğitiminde, %10,2‟siseminer/kurs/kongre/sempozyum vb., %6‟sı okul hayatındabu bilgiye eriĢtiği belirlendi. ÇalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbir alınması incelendiğinde hemĢirelerin %36,7‟si evet, %63,3‟ü hayır, çalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbirler sizce yeterli mi diye sorulduğunda hemĢirelerin %9,5 evet, %42,6‟sı hayır, %47,9‟u kısmen yeterli olduğunu belirtti. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelere çalıĢan güvenliği alanları ile ilgili sorun yaĢandıklarında raporlama yapıyor musunuz diye sorulduğunda %63,3‟ü evet, %36,7‟si hayır Ģeklinde cevap verdi. HemĢirelerin mesleğe bağlı olarak %48,6‟sı varis, %18,9‟u bel fıtığı, %5,4‟ü boyun fıtığı, %27,1‟i disk hernisi, kızamık, fibromiyalji, vertigo, migren, bronĢit, rota virüs enteriti, hepatit A, karpal tünel sendromu, faranjit, depresyontanısı aldığı saptandı.
30
Çizelge 3.2.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢleri (n=169).
Özellikler Sayı %
ÇalıĢan güvenliği hakkında bilgi aldınız mı?
Evet 149 88,2
Hayır 20 11,8
Yukardaki soruya cevabınız evet ise bu bilgiyi nereden aldınız? (n=149)
Hizmet içi eğitimde 99 66,4
Oryantasyon eğitiminde 26 17,4
Seminer, kurs, kongre, sempozyum vb. 15 10,2
Okul hayatında 9 6,0
ÇalıĢtığınız birimde çalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbirler alınıyor mu?
Evet 62 36,7
Hayır 107 63,3
ÇalıĢtığınız birimde çalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbirler sizce yeterli mi?
Evet 16 9,5
Hayır 72 42,6
Kısmen 81 47,9
ÇalıĢtığınız birimde çalıĢan güvenliği alanları ile ilgili sorun yaĢadığınızda raporlama yapıyor musunuz?
Evet 107 63,3
Hayır 62 36,7
Mesleğe bağlı olarak herhangi bir tıbbi tanı aldınız mı? (n=38)
Varis 18 48,6
Bel fıtığı 7 18,9
Boyun fıtığı 2 5,4
Diğer 11 27,1
3.3. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği alanlarına iliĢkin görüĢleri, risk algı puanları ve iliĢkili faktörlere yönelik bulgular
3.3.1.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği alanlarına iliĢkin görüĢleri
Bu bölümde; araĢtırma katılan pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine ait, beĢ alana (fiziksel güvenlik, biyolojik güvenlik, kimyasal güvenlik, ergonomik güvenlik, psiko-sosyal güvenlik) iliĢkin görüĢleri sırasıyla incelendi.
31 Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerinin fiziksel güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin fiziksel güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri incelendiğinde; hemĢirelerde en fazla riskin; “çalıĢma ortamında gürültüye maruz kalınması” (%95,3), “çalıĢma ortamının yetersiz havalandırılması” (%74), “çalıĢma ortamının yetersiz aydınlatılması” (%58), “en az riskin ise; “kliniklerde uyarıcı levhaların (kaygan zemin, alçak tavan vb.) kullanılmaması” (%28,4), “asansörde yardım çağrı sistemi (telefon, çağrı zili vs.) eksikliği” (%29,6) olduğu saptandı (Çizelge 3.3).
Çizelge 3.3.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin fiziksel güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri (n=169).
Fiziksel güvenlik alanı Var Yok
Sayı % Sayı %
1.ÇalıĢma ortamında gürültüye maruziyet 161 95,3 8 4,7 2.ÇalıĢma ortamının yetersiz havalandırılması 125 74,0 44 26,0 3.ÇalıĢma ortamının yetersiz aydınlatılması 98 58,0 71 42,0 4.ÇalıĢma ortamında aĢırı sıcağa maruziyet 88 52,1 81 47,9 5.ÇalıĢma ortamında aĢırı soğuğa maruziyet 85 50,3 84 49,7 6.ÇalıĢma ortamında radyasyona maruziyet 78 46,2 91 53,8 7.ÇalıĢma ortamda kullanılan zemin
döĢemesinin kaygan olması
72 42,6 97 57,4
8.Hastanede su, elektrik ve medikal gazlarda sıklıkla kesinti olması
57 33,7 112 66,3
9.Hastanede su, elektrik ve medikal gazların kesinti olması halinde alternatiflerinin bulunmaması
55 32,5 114 67,5
10.ÇalıĢma ortamının aĢırı nemli olması 52 30,8 117 69,2 11.Asansörde yardım çağrı sistemi (telefon,
çağrı zili vs.) eksikliği
50 29,6 119 70,4
10.Kliniklerde uyarıcı levhaların (kaygan zemin, alçak tavan vb.) kullanılmaması
32 Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin kimyasal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin kimyasal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri incelendiğinde; hemĢirelerde en fazla riskin; “dezenfektan maddeler ile maruziyet yaĢanması” (%68,6), “antiseptik maddeler ile maruziyet yaĢanması” (%65,7), “Kimyasal maddelerin uygun olmayan ortamda muhafaza edilmesi”(%26) en az riskin ise; “Kemoterapi ilaçlar ile maruziyet” (%15,4) “kimyasal maddelerin açık kutu içinde muhafaza edilmesi” (%16,6) olduğu saptandı (Çizelge3.4).
Çizelge 3.4.Pediatri kliniklerinde çalıĢanhemĢirelerin kimyasal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri (n=169).
Kimyasal güvenlik alanı Var Yok
Sayı % Sayı %
1.Dezenfektan maddeler ile maruziyet 116 68,6 53 31,4 2.Antiseptik maddeler ile maruziyet 111 65,7 58 34,3 3.Kimyasal maddelerin uygun olmayan
ortamda muhafaza edilmesi
44 26,0 125 74,0
4.Kimyasal maddeler uygun olmayan ortamda hazırlanması
41 24,3 128 75,7
5.Kimyasal maddelerin üzerinde tanımlayıcı etiket bulunmaması
38 22,5 131 77,5
6.Kimyasal maddelerin açık kutu içinde muhafaza edilmesi
28 16,6 141 83,4
33 Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin biyolojik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin biyolojik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri incelendiğinde; hemĢirelerde en fazla riskin; “son bir yılda kan-vücut sıvıları ile maruziyet yaĢanması” (%69,2), “biyolojik ajanlara (virüs, mantar, bakteri) maruz kalınması” (%67,5), “Son bir yılda kesici-delici aletlerle yaralanma” (%61,5) en az riskin ise; “Hasta veya hasta çevresine temas sonrasında el hijyeninin sağlanmaması” (%27,2), “Ġzolasyon odasının giriĢ kapısında uygulanan izolasyon yöntemini gösteren tanımlayıcı bulunmaması” (%33,7) olduğu saptandı (Çizelge 3.5).
Çizelge 3.5.Pediatri kliniklerinde çalıĢanhemĢirelerin biyolojik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri (n=169).
Biyolojik güvenlik alanı Var Yok
Sayı % Sayı % 1.Son bir yılda kan-vücut sıvıları ile maruziyet 117 69,2 52 30,8 2. Biyolojik ajanlara (virüs, mantar, bakteri)
maruziyet
114 67,5 55 32,5 3.Son bir yılda kesici-delici aletlerle yaralanma 104 61,5 65 38,5 4.Kan ya da vücut sıvıları ile bulaĢ riskinde
koruyucu ekipman kullanılmaması
85 50,3 84 49,7
5.KiĢisel koruyucu ekipman (eldiven, maske vb) kullanılmaması
81 47,9 88 52,1
6.Enfekte veya kolonize hastalara yönelik izolasyon önlemlerinin alınmaması
65 38,5 104 61,5 7.Ġzolasyon odasının giriĢ kapısında uygulanan
izolasyon yöntemini gösteren tanımlayıcı bulunmaması
57 33,7 112 66,3
8.Hasta veya hasta çevresine temas sonrasında el hijyeninin sağlanmaması
34 Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin ergonomik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin ergonomik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri incelendiğinde; hemĢirelerde en fazla riskin; “mesleğe bağlı son bir yılda alt ekstremite ağrısı yaĢanması” (%90,5), “mesleğe bağlı son bir yılda bel ağrısı yaĢanması” (%86,4), “mesleğe bağlı son bir yılda sırt ağrısı yaĢanması” (%84,6), en az riskin ise; “çalıĢma sırasında ağır eĢya taĢımaya maruz kalınması” (%40,2), “çalıĢma ortamında kullanılan malzemelere rahat ulaĢma imkanının olmaması” (%43,8) olduğu belirlendi (Çizelge 3.6).
Çizelge 3.6.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin ergonomik güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri (n=169).
Ergonomik güvenlik alanı Var Yok
Sayı % Sayı % 1.Mesleğe bağlı son bir yılda alt ekstremite ağrısı
yaĢanması
153 90,5 16 9,5
2.Mesleğe bağlı son bir yılda bel ağrısı yaĢanması 146 86,4 23 13,6 3.Mesleğe bağlı son bir yılda sırt ağrısı yaĢanması 143 84,6 26 15,4 4.Mesleğe bağlı son bir yılda boyun ağrısı
yaĢanması
140 82,8 29 17,2
5.Mesleğe bağlı son bir yılda baĢ ağrısı yaĢanması 137 81,1 32 18,9 6.Mesleğe bağlı son bir yılda üst ekstremite ağrısı
yaĢanması
135 79,9 34 20,1
7.ÇalıĢma sırasında oturarak dinlenme imkanının bulunmaması
90 53,3 79 46,7
8.Rahat çalıĢmaya olanak sağlayan mobilya (desk, sandalye vb.) bulunmaması
90 53,3 79 46,7
9.ÇalıĢma ortamında kullanılan malzemelere rahat ulaĢma imkanının olmaması
74 43,8 95 56,2
10.ÇalıĢma sırasında ağır eĢya taĢımaya maruz kalınması
35 Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin psikososyal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin psikososyal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri incelendiğinde; hemĢirelerde en fazla riskin; “mesleğe bağlı yorgunluk hissedilmesi” (%93,5), “mesleğe bağlı sinirlilik, öfke, ajitasyon yaĢanması” (%88,2), “Son bir yılda hasta/hasta yakınları tarafından sözlü Ģiddet maruziyeti” (%85,8), en az riskin ise; “son bir yılda yöneticileriniz tarafından fiziksel Ģiddete maruz kalınması” (%5,9), “son bir yılda çalıĢma arkadaĢlarınız tarafından fiziksel Ģiddete maruz kalınması” (%6,5) olduğu tespit edildi (Çizelge 3.7).
Çizelge 3.7.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin psikososyal güvenlik alanına iliĢkin görüĢleri (n=169).
Psikososyal güvenlik alanı Var Yok
Sayı % Sayı %
1.Son bir yılda hasta/hasta yakınları tarafından sözlü Ģiddet maruziyeti
145 85,8 24 14,2 2.Son bir yılda hasta/ hasta yakınları tarafından
fiziksel Ģiddet maruziyeti
49 29 120 71,0
3.Son bir yılda çalıĢma arkadaĢlarınız tarafından sözlü Ģiddet maruziyeti
62 36,7 107 63,3 4.Son bir yılda çalıĢma arkadaĢlarınız tarafından
fiziksel Ģiddet maruziyeti
11 6,5 158 93,5 5.Son bir yılda yöneticileriniz tarafından sözel Ģiddet
maruziyeti
76 44,6 93 55,4 6.Son bir yılda yöneticileriniz tarafından fiziksel
Ģiddet maruziyeti
10 5,9 159 94,1 7.ġiddet durumunda beyaz kod (1111)
uygulanmasının bulunmaması
17 10,1 152 89,9 8.Mesleğe bağlı yorgunluk hissedilmesi 158 93,5 11 6,5 9.Mesleğe bağlı sinirlilik, öfke, ajitasyon yaĢanması 149 88,2 20 11,8 10.Klinik uygulamalarınızda tükenmiĢlik, yılgınlık
yaĢanması
145 85,8 24 14,2 11.Mesleki yoğunluğa bağlı olarak sosyal ve kültürel
etkinliklere katılmada sorun yaĢanması
145 85,8 24 14,2 12.Klinik uygulamalarınızda stres yaĢanması 143 84,6 26 15,4 13.ÇalıĢma isteğinde azalma yaĢanması 142 84,0 27 16,0 14.Hasta görmek istememe duygusunun geliĢmesi 135 79,9 34 20,1
15.Mesleki olarak tatmin olamama 132 78,1 37 21,9
36 3.3.2. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine iliĢkin risk algı puanlarına yönelik bulgular
Bu bölümde; araĢtırma katılan pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği ile ilgili, beĢ alana (fiziksel güvenlik, biyolojik güvenlik, kimyasal güvenlik, ergonomik güvenlik, psikososyal güvenlik) iliĢkin risk algı puanları incelendi. HemĢirelerin en fazla risk algısının 53,24±27,00 puan ile ergonomik güvenlik alanında, en az risk algısının ise 19,68±19,61 puan ile kimyasal güvenlik alanında yaĢandığı, genel risk algı puanın ise 35,97±17,82 olduğu belirlendi (Çizelge 3.8).
Çizelge 3.8.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine iliĢkin risk algı puanları. Puanlar En düĢük En yüksek Ortanca Ortalama±Standart sapma Ergonomik risk algı puanı 0,00 100,00 57,00 53,24±27,00
Psikososyal risk algı puanı 0,00 100,00 50,62 46,91±20,76
Biyolojik risk algı puanı 0,00 100,00 28,75 31,62±26,79
Fiziksel risk algı puanı 0,00 100,00 25,00 28,03±16,34
Kimyasal risk algı puanı 0,00 100,00 15,71 19,68±19,61
Genel risk algı puanı 0,00 100,00 36,85 35,90±17,78 3.3.3.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine iliĢkin risk algı puanları ile iliĢkili faktörlere yönelik bulgular
Çizelge 3.9‟dapediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin sosyodemografik özellikleri (yaĢı, cinsiyeti, medeni durumu, öğrenim durumu) ile çalıĢan güvenliği alanları risk algı puanları arasındaki iliĢki independent t ve ANOVA analizi ile değerlendirildi (Çizelge 3.9).
Cinsiyete göre; toplam çalıĢan güvenliği ve beĢ güvenlik alanı arasında yapılanindependent t analiz sonucuna göre anlamlı fark olmadığı (p>0,05), ancak ergonomik güvenlik alanı risk algı puanında anlamlı fark olduğu saptandı. Ergonomik güvenlik alanı risk algı puanı ve cinsiyet arasında yapılan independent t testi sonucuna göre kadınların ergonomik güvenlik alanı risk algı puanının erkeklerden daha yüksek olduğu bulundu (t=3,057, p=0,003) (Çizelge 3.9).
Öğrenim durumuna göre; toplam çalıĢan güvenliği ve beĢ güvenlik alanı arasında yapılan ANOVA analizisonucuna göre anlamlı fark olmadığı (p>0,05),
37
ancak ergonomik ve psikososyal güvenlik alanları risk algı puanlarında anlamlı fark olduğu saptandı (sırasıyla F=3,856, p=0,045, F=4,044, p=0,009). Ergonomik ve psikososyal güvenlik alanları risk algı puanlarında farkın hangi gruplarda olduğunu belirlemek için yapılan Tukey HSD testi sonucuna göre hem ergonomik hem de psikososyal güvenlik alanındaönlisans mezunu hemĢirelerin risk algı puanı lise mezunu hemĢirelerden anlamlı düzeyde yüksek olduğu (p=0,017, p=0,014) belirlendi (Çizelge 3.9).
Çizelge 3.10, 3.11‟de pediatri kliniklerinde çalıĢanhemĢirelerin mesleki özellikleri (kliniklerinde çalıĢma yılı, haftalık çalıĢma süresi, çalıĢılan birim, çalıĢma biçimi, gündüz ve nöbette bakım verilen hasta sayısı) ile çalıĢan güvenliği alanları risk algı puanları arasındaki iliĢki ANOVA analizi ile değerlendirildi (Çizelge 3.10, 3.11).
ÇalıĢılan birime göre; toplam çalıĢan güvenliği ve beĢ güvenlik alanı arasında yapılan ANOVA analizi sonucuna göre anlamlı fark olmadığı (p>0,05), ancak kimyasal ve ergonomik güvenlik alanları risk algı puanlarında anlamlı fark olduğu saptandı (sırasıyla F=5,129, p=0,007, F=4,203, p=0,017). Kimyasal ve ergonomik güvenlik alanları risk algı puanlarında farkın hangi gruplarda olduğunu belirlemek için yapılan Tukey HSD testi sonucuna göre hem kimyasal hem de ergonomik güvenlik alanında yoğun bakımda çalıĢan hemĢirelerin risk algı puanı acilde çalıĢan hemĢirelerden anlamlı düzeyde yüksek olduğu (p=0,005, p=0,016) belirlendi (Çizelge 3.10).
ÇalıĢma biçimine göre; toplam çalıĢan güvenliği ve beĢ güvenlik alanı arasında yapılan ANOVA analizi sonucuna göre anlamlı fark olmadığı (p>0,05), fakat kimyasal güvenlik alanı risk algı puanında anlamlı fark olduğu saptandı (F=4,919, p=0,008). Kimyasal güvenlik alanı risk algı puanlarında farkın hangi gruplarda olduğunu belirlemek için yapılan Tukey HSD testi sonucuna göre vardiya usulü çalıĢan hemĢirelerin risk algı puanı nöbet usulü çalıĢanlardan anlamlı düzeyde yüksek olduğu (p=0,006) belirlendi (Çizelge 3.11).
Çizelge 3.12‟de pediatri kliniklerinde çalıĢanhemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢleri (çalıĢangüvenliği hakkında bilgi alma, çalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbirlerin alınması ve koruyucu tedbirlerin yeterli olması) ile çalıĢan
38
güvenliği alanları risk algı puanlarıarasındaki iliĢki independent t ve ANOVAanalizi ile değerlendirildi. Toplam çalıĢan güvenliği ve beĢ güvenlik alanı risk algı puanları arasında anlamlı fark olmadığı belirlendi (p>0,05) (Çizelge 3.12).
39
Çizelge 3.9. Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin sosyodemogafik özellikleri ile çalıĢan güvenliği alanları risk algı puanlarının karĢılaĢtırılması (ortalama ± standart sapma).
Özellikler Sayı Fiziksel güvenlik Kimyasal güvenlik Biyolojik güvenlik Ergonomik güvenlik Psikososyal güvenlik Genel risk puanı YaĢ grupları 18-24 25 29,36±16,78 22,40±25,67 35,30±25,47 47,88±31,72 42,15±25,98 35,41±21,14 25-30 70 27,69±15,74 21,22±19,41 33,87±26,39 54,10±26,46 47,25±19,55 36,82±17,33 31-36 42 23,90±15,33 13,87±15,14 24,79±24,94 48,42±26,57 46,84±18,95 31,57±16,32 37 ve üzeri 32 33,17±17,71 21,83±19,23 32,81±30,47 61,90±23,34 51,91±19,47 40,32±17,52 F 2,052 1,679 1,258 1,927 1,077 1,568 p ,109 ,174 ,291 ,127 ,360 ,199 Cinsiyet Erkek 22 27,5±15,23 14,35±21,01 25,11±28,75 37,22±28,42 43,49±21,52 29,53±19,55 Kadın 147 28,11±16,54 20,48±19,34 32,60±26,45 55,64±26,04 47,84±20,33 36,94±17,42 t ,165 1,372 1,224 3,057 ,930 1,829 p ,869 ,172 ,223 ,003 ,354 ,069 Medeni durum Evli 120 28,13±16,68 18,83±20,18 30,36±26,54 54,07±25,25 48,35±19,14 35,95±17,32 Bekar 49 27,74±15,79 21,99±18,29 34,84±27,70 50,58±31,06 44,23±23,50 35,87±19,36 t ,356 ,531 ,482 ,855 1,048 ,184 p ,983 ,589 ,619 ,427 ,353 ,919 Öğrenim durumu Liseb 27 25,03±19,67 14,81±22,48 25,09±25,81 42,29±30,53 38,72±25,49 29,19±20,28 Önlisansa 50 31,06±17,52 19,22±19,22 34,35±26,63 59,86±22,39 52,36±16,69 39,37±16,21 Lisans 92 27,27±14,44 21,36±18,88 32,06±27,13 52,86±27,38 47,03±20,05 36,12±17,53 F 1,424 1,187 1,074 3,856 4,044 2,932 p ,244 ,308 ,344 ,023 ,019 ,056 a>b a>b
40
Çizelge 3.10.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin mesleki özellikleri ile çalıĢan güvenliği alanları risk algı puanlarının karĢılaĢtırılması (ortalama ± standart sapma).
Özellikler Sayı Fiziksel güvenlik Kimyasal güvenlik Biyolojik güvenlik Ergonomik güvenlik
Psikososyal güvenlik
Genel risk puanı Pediatri kliniklerinde çalıĢma yılı
0-5 yıl 121 27,33±15,78 19,25±19,81 32,60±26,96 52,28±27,17 46,58±21,45 35,61±18,07 6-10 yıl 33 28,93±16,83 18,78±18,97 34,16±25,79 54,15±26,18 49,90±15,25 37,19±16,78 11 yıl ve üzeri 15 31,72±20,02 25,14±19,80 18,16±25,43 59,06±28,36 47,16±23,07 36,25±19,14
F ,540 ,642 2,150 ,441 ,339 ,103
p ,583 ,528 ,120 ,644 ,713 ,903
Haftalık çalıĢma saati
0-40 saat 97 26,31±15,74 19,38±20,73 30,03±27,46 51,14±27,44 46,90±21,59 34,75±18,40 41-45 saat 19 37,45±20,34 24,36±24,83 36,77±30,32 55,73±33,20 45,26±23,24 39,91±23,25 48 saat 30 27,88±17,60 19,42±17,26 28,75±27,16 55,06±22,25 48,06±17,61 35,83±14,71 50 saat ve üzeri 23 27,71±10,94 17,45±11,75 37,82±19,51 57,69±25,97 49,51±17,48 38,04±14,05 F 2,535 ,464 ,871 ,499 ,175 ,560 p ,059 ,708 ,457 ,684 ,913 ,642 ÇalıĢılan birim Klinikb 91 26,92±17,28 19,30±21,16 34,27±29,63 54,68±25,73 50,18±20,61 37,07±19,20 Yoğun bakıma 56 30,77±15,28 24,46±18,04 29,64±23,33 56,83±25,71 45,79±18,74 37,50±14,99 Acil 22 25,68±14,57 9,09±11,15 25,73±21,85 38,18±31,31 39,06±22,34 27,55±16,93 F 1,229 5,129 1,130 4,203 2,900 2,899 p ,295 ,007 ,326 ,017 ,058 ,058 a>b a>b
41
Çizelge 3.11. (Devam) Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin mesleki özellikleri ile çalıĢan güvenliği alanları risk algı puanlarının karĢılaĢtırılması (ortalama ± standart sapma).
Özellikler Sayı Fiziksel güvenlik Kimyasal güvenlik Biyolojik güvenlik Ergonomik güvenlik
Psikososyal güvenlik
Genel risk puanı ÇalıĢma biçimi Gündüz 36 26,82±18,07 19,68±24,43 37,74±30,35 52,22±30,91 50,93±27,00 37,48±20,45 Vardiyaa 38 30,41±14,77 27,93±17,91 30,13±25,99 62,36±23,24 49,67±20,79 40,10±14,30 Nöbet usulüb 95 27,54±16,32 16,39±17,33 29,90±25,61 49,98±26,26 44,94±20,41 33,75±17,85 F ,542 4,919 1,195 2,953 1,461 1,905 p ,583 ,008 ,305 ,055 ,235 ,152 a>b Gündüz bakım verilen hasta sayısı
1-10 arası 138 26,90±15,44 20,04±18,79 29,53±26,22 51,69±27,40 45,05±20,77 34,64±17,50 11-20 arası 18 29,35±15,35 15,07±13,79 35,06±24,34 56,61±21,65 53,22±15,20 37,86±14,07 21 ve üzeri 13 26,79±12,37 12,41±22,68 38,17±33,21 53,38±31,14 51,63±18,89 36,48±19,77
F ,209 1,407 ,875 ,269 1,768 ,314
p ,812 ,248 ,419 ,764 ,174 ,731
Nöbette bakım verilen hasta sayısı
1-20 arası 118 26,33±15,63 20,25±17,18 27,52±24,06 49,80±28,15 44,51±21,43 33,68±17,02 21-40 arası 32 31,66±17,24 20,89±24,01 41,52±33,43 59,71±21,01 53,16±17,84 41,39±18,99 41 ve üzeri 19 29,16±14,00 11,12±12,63 31,97±20,58 56,21±27,19 50,62±18,09 35,82±15,08
F 1,504 2,166 2,463 1,902 2,572 2,486
42
Çizelge 3.12.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢlerinin ile çalıĢan güvenliğine iliĢkin risk algı puanlarının karĢılaĢtırılması (ortalama ± standart sapma).
Özellikler Sayı Fiziksel güvenlik Kimyasal güvenlik Biyolojik güvenlik Ergonomik güvenlik
Psikososyal güvenlik
Genel risk puanı ÇalıĢan güvenliği hakkında bilgi alma
Evet 149 27,90±16,77 20,16±19,49 30,97±26,52 53,08±26,46 47,05±20,22 35,83±17,72
Hayır 20 29,00±12,98 16,14±20,61 36,50±28,95 54,45±31,47 49,00±22,71 37,01±19,02
t ,280 ,860 ,865 ,211 ,399 ,392
p ,780 ,391 ,388 ,833 ,691 ,782
ÇalıĢılan birimde çalıĢan güvenliğiyle ilgili koruyucu tedbir alınması
Evet 62 25,56±16,64 21,03±19,08 26,08±23,07 55,03±25,54 46,81±21,05 34,90±17,03
Hayır 107 29,47±16,05 18,90±19,95 34,83±28,34 52,21±27,87 47,55±20,22 36,59±18,32
t ,988 ,361 1,536 143 ,379 ,595
p ,326 ,719 ,128 ,887 ,706 ,554
ÇalıĢılan birimde çalıĢan güvenliğiyle ilgili koruyucu tedbirlerin yeterli olması
Evet 16 23,07±14,38 14,10±13,31 24,21±21,05 46,06±25,60 43,47±20,66 30,18±13,95
Hayır 72 30,55±18,14 20,77±20,46 34,68±28,70 57,59±27,67 51,02±20,11 38,92±18,79
Kısmen 81 26,77±14,74 19,82±19,88 30,37±25,93 50,80±26,35 44,70±20,46 34,49±17,33
F 1,852 ,758 1,172 1,851 2,148 2,138
43 4.TARTIġMA
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine iliĢkin görüĢleri, risk algı puanları ve iliĢkili faktörlerin belirlenmesi amacıyla planlanan bu araĢtırmada elde edilen bulgular üç baĢlık altında tartıĢılmıĢtır.
4.1.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerinin sosyodemografik ve mesleki özelliklerine iliĢkin bulguların tartıĢılması.
4.2.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢlerine iliĢkin bulguların tartıĢılması.
4.3.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliğine iliĢkin görüĢleri, risk algı puanları ve iliĢkili faktörlere yönelik bulguların tartıĢılması.
4.1.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerinin sosyodemografik ve mesleki özelliklerine iliĢkin bulguların tartıĢılması
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin yaĢ ortalamasının 30,40±6,21 olduğu, çoğunluğunun kadın (%87) ve evli (%71) olduğu belirlenmiĢtir. HemĢirelerin öğrenim durumu incelendiğinde yarısının lisans mezunu olduğu, çalıĢma yılı ortalamalarının 9,04±6,46 olduğu, pediatri kliniklerinde çalıĢma yılı ortalamalarının 4,68±4,16 olduğu saptanmıĢtır. HemĢireler pediatri kliniklerinde çalıĢma deneyimine klinik, yoğun bakım ve acilde çalıĢarak elde etmiĢlerdir ve hemĢirelerin çoğunluğunun nöbet usulü çalıĢmakta olduğu tespit edilmiĢtir.
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin haftalık çalıĢma saati ortalamasının 43,28±7,65 olduğu ve çoğunluğunun nöbet usulü çalıĢtığı bulunmuĢtur.30 Temmuz 2010 tarihi itibariyle sağlık personelinin haftalık çalıĢma süresinin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 99‟uncu maddesi uyarınca haftalık 40 saat, 4857 sayılı iĢ kanununun 63‟üncü maddesi gereğince en fazla 45 saat olması gerekmektedir. Yataklı Tedavi Kurumları ĠĢletme Yönetmeliği‟ne göre, yataklı tedavi kurumlarında çalıĢmalar günün 24 saatinde kesintisiz devam eder. Normal mesai saati dıĢındaki hizmetler, hizmetin niteliği ve personelin durumuna göre vardiya usulüyle veya nöbetçi görevliler vasıtasıyla yürütülür Ģeklinde ifade edilmektedir (Resmi Gazete 1965, Resmi Gazete 1983, Resmi Gazete2003). Bu araĢtırmaya katılan hemĢirelerin
44
ortalama haftalık çalıĢma süresi mevzuata uygun görünmekle birlikte, bazılarının bu süreyi aĢmalarının iĢ verimi ve sosyal yaĢam bakımından çalıĢanları olumsuz etkileyebileceği düĢünülmektedir.
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin gündüz bakım verdikleri ortalama hasta sayısı 9,58±7,82, nöbette bakım verdikleri hasta sayısı 21,95±10,58 olduğu saptanmıĢtır. Hasta yükünün fazla olması ve personel sayısının yetersiz olması hemĢirelerde mesleksel Ģikayetlerin ve hastalıkların artmasına neden olabilmektedir. Ayrıca hemĢire baĢına düĢen hasta sayısının yüksek olması hasta güvenliğini olumsuz etkileyen en önemli özelliklerden biridir. Yapılan bir araĢtırma sonucunda bakım verilen hasta sayısının fazla olması doyumsuzluğa neden olduğu belirlenmiĢtir (Ergüney ve ark 2001).
4.2.Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında görüĢlerine iliĢkin bulguların tartıĢılması
Pediatri kliniklerinde çalıĢan hemĢirelerin çalıĢan güvenliği hakkında bilgi aldığı (%88,2), çoğunluğunun bu bilgiye hizmet içi eğitimle (%66,4) eriĢtiği belirlenmiĢtir. HemĢirelerin %63,3‟ü çalıĢma ortamında çalıĢan güvenliği ile ilgili koruyucu tedbirlerin alınmadığını, %42,6‟sı koruyucu tedbirlerin yetersiz olduğunu belirtmiĢtir. ÇalıĢan güvenliği ile ilgili yapılan araĢtırmalarda; Aldem ve ark (2013)‟nın çalıĢmasında sağlık profesyonellerinin %64,2‟si çalıĢan güvenliği hakkında bilgi aldığı ve %31,2‟si bu bilgiyi hizmet içi eğitim sırasında aldığı; KarayemiĢoğlu ve Baykal (2011)‟nın çalıĢmasında katılımcıların %84,6‟sı çalıĢan güvenliğine yönelik konularda eğitim düzenlendiği, %60‟ı çalıĢan güvenliğine yönelik prosedür ve talimatların bulunduğu; Bostan ve Köse (2012)‟nin araĢtırmasında katılımcıların %49,6‟sı kurumlarında hasta ve çalıĢan güvenliği hakkında eğitim verildiği, iĢ kazalarını önlemeye yönelik teknik alt yapının %41,2‟si yok, %37,4‟ü yetersiz olduğunubelirtmiĢlerdir. AraĢtırma sonuçları literatür ile paralellik göstermektir. HemĢirelerin çoğunluğunun çalıĢan güvenliği ile ilgili eğitim alması hastanelerin konu ile ilgili farkındalıklarının olduğunun göstergesidir. Kurum içi alınan koruyucu tedbirlerin hemĢireler tarafından yetersiz görülmesi hastane yöneticilerin faaliyetlerini gözden geçirmesi, hemĢirelerin ihtiyaçlarına yönelik daha