PAZARLANABİLİR UNSURLAR

Kars’a özgü hatta Kars’ın kendi adını taşıyan birçok pazarlanabilir unsuru bulunmaktadır. Bu unsurlara ait ayırt edici özelliklere bu başlık altında yer verilecektir.

2.2.3.1. KARS’A ÖZGÜ PEYNİRLER 2.2.3.1.1. KARS KAŞARI

Türk peynirleri arasında beyaz peynir kadar eski bir kültüre sahip olan kaşar peyniri,

“plastik telemeli” ya da “haşlama peynirler” grubunda yer alan ve adını İbranice “kaşer”

sözcüğünden alan bir peynir çeşididir. Amerika ve Avrupa’da genel olarak “İtalyan tipi peynir” adı ile tanınan kaşar, Balkan ülkeleri ve İtalya başta olmak üzere Macaristan, Slovakya, Kafkasya yöresi ve Amerika’da yaygın olarak üretilir. Türkiye’de kaşar peyniri bütün bölgelerde üretilmekle birlikte, en çok Trakya, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’da yaygındır. Ancak Adapazarı ve Kars’ta inek sütünden yapılan kaşar peyniri üretimi ağırlık kazanır. Kaşar peyniri hazırlandıktan sonra altı ay kadar çuval içinde buzhanede bekletilip eskimesi sağlanır. Bekleme esnasında dış yüzeyi küflenen peynir lezzetini ve tadını bu küften alır. En iyi Kars kaşarı yazın yapılan kaşardır, çünkü yaz kaşarı mayıs ve temmuz arasındaki dönemde doğadan beslenen ineklerin sütünden yapılır (Taşdemir, www.tavsiyeediyorum.com, 2008) .

115 2.2.3.1.2. KARS GRAVYERİ

Kars gravyer peyniri İsviçre kökenlidir. Asıl adı “gruyere”dir. Kaşar her yerde yapılabilirken gravyer Kars, Hollanda ve Gürcistan’da yapılmaktadır. Kars gravyeri 1950 yılında İzmir’de yapılan uluslararası bir yarışmada “Dünya Birincisi” olmuştur. Gravyer peyniri kendine özgü lezzeti, aroması ve görünümü ile aranan seçkin bir peynir türüdür.

Kesitinde bulunan delikleri ve kendine has tereyağımsı görünümü gravyere albeni katan en önemli özelliklerindendir. En lezzetli peynirler arasına konulan gravyer, halen geleneksel yöntemlerle Kars’ta üretilmektedir. Lezzetini Kars’ın yüksek rakımlı ve çiçekli yaylalarında otlayan ineklerin sütünden almaktadır. Hiçbir üretim hilesi kabul etmeyen gravyer peyniri, sınırlı sayıda mandırada ve sınırlı miktarda üretilmektedir (www.peynirrehberi.com, 30.10.2013).

 PEYNİR MÜZESİ

Doğayla ve toprakla uğraşırken aynı zamanda onu anlamaya ve yorumlamaya, böylece yeni süreçlere uyum sağlayarak geleneksel üretimi geliştirmeye çalışan Büyük Boğatepe Köyü, Kars’taki ekoturizm faaliyetlerinin mihenk taşı konumundadır (Demirel, 2012: 78).

Türkiye'nin ilk ve tek peynir müzesi Kars'ın Zavot Köyü'nde (Büyük Boğatepe) kurulmuştur.

Geleneksel kaşar ve gravyer yapımının halen sürdüğü birkaç köyden biri olan Zavot Köyü, peynir kültürünü belgelemek, yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak için köyde eski bir mandırayı restore ederek müze haline getirmiştir. Müze, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın desteğiyle kurulmuştur (www.peynirmuzesi.org, 21.11. 2013).

2.2.3.2. KARS ÇİÇEK BALI

Kars balı, Kars’ın kendi coğrafyasına has binbir çeşit bitki çiçeklerinin özütünden Kafkas Arıları’nın yaptığı bir baldır. Kafkas ırkı arı sadece Kars yöresinde bulunmaktadır ve Kars balına lezzetini Kafkas Arısı vermektedir. Bu arının temel özelliği dil uzunluğudur. Dili 7,2 mm olan Kafkas Arısı, diğer arılardan 3 mm daha fazla olan dili sayesinde derin tüplü çiçeklerin nektarlarından faydalandığından Kars balına eşsiz lezzetini vermektedir. Kars balının diğer bir özelliği de kristalize olması ve krema şeklinde olmasıdır. Bal, amber rengindedir ve boğazı yakmaz. Bu yüzden aranan bir bal çeşidi olan Kars balı "Kafkas Arısı Çiçek Balı” olarak da bilinir. Göçebe arıcılar, kovanlarını belli aralıklarla çiçeklerin, polenlerin ve bitki çeşitlerinin en fazla olduğu yerlere koyarak ve dolaştırarak Kars balının kendine has lezzeti, kokusu ve rengini oluştururlar. Yörenin sanayi ve kimyasal atıklardan arınmış olması, mera ve yaylalarının geniş ve endemik bitki faunasından zengin olması Kars balının eşsiz lezzetinin kaynağını oluşturur (www.marjinaltatlar.com, 21.11.2013).

116 2.2.3.3. KAĞIZMAN MEYVELERİ

Uzun Elma, Kağızman’ın Türkiye çapında bilinen bir meyvesidir. Hasatı ekimde yapılan uzun elmanın ağacı da meyveleri de uzundur. Uzun elmanın dayanıklılığı nisan ayının sonuna kadar sürmektedir. Kağızman’da yetişen bir diğer meyve olan Kağızman Kayısısı diğer adıyla Abrigoz ise ilçeye muhacirler tarafından getirilmiştir. Kağızman’ın en önemli geçim kaynaklarından biri olan Abrigoz, yaz ve güz Abrigozu olarak iki çeşit üretilmektedir (Şener vd, 2009: 65).

2.2.3.4. KARS HALILARI

Her sanat eseri onun hammaddesinin en bol bulunduğu yerde üretilir. Halı, kilim ve benzeri dokumalar bu kaidenin dışında değildir. Bir hayvancılık bölgesi olan Kars ve çevresinde, bu kaideye uygun olarak, yıllar boyu halı, kilim, çerim, zili, sumak ve çiği kilimi gibi çeşitli kirkitli (dokuma tarağı ile sıkıştırılan) dokumalar yapılmıştır. Vaktiyle Kars'ın özellikle kırsal kesimlerinde, yaylakçı ve yerleşik hayatla devamlı dokunmuş olan bu dokumaya "geve" denilmesinin yanında Kars'ta genel olarak bütün halılara "geve"

denilmektedir. Kars halıları çok eski tarihlerden itibaren ün salmıştır. Kars halıları, orjinal desenleri ile yurt dışına ve özellikle Almanya’ya ihraç edilmektedir ve bu desenler nerede görülürse görülsün “Kars Halısı” olarak tanınmaktadır (www.kars.gov.tr, 20.05.2012).

2.2.3.5. KARS KAZI

Kars mutfağının en önemli öğesi, bir ritüel halinde yaşanan kaz kültürüdür. Kırsal alanda hemen her yerde karşılaşacağınız kaz sürüleri, Kafkas geleneğinin bir ürünüdür.

Coğrafi ve iklimsel koşulların dayatması sonucu özellikle kış mevsimi boyunca kurutularak saklanan kaz, bölge halkı için yüzyıllardır bir besin ve geçim kaynağıdır (Demirel, 2012: 84).

Özellikle Kars ve Ardahan illerinin köylerinde aile bütçesine katkıda bulunmak amacıyla yetiştirilen kazlar meraların yeşil otlarını yiyerek, dağlardan eriyerek gelen kar sularını içerek büyümektedirler. Gezip dolaştıkları ve doğal olarak beslendikleri için bu yörelerin kazları çok lezzetlidir. Büyük şehirlerde düzenlenen dayanışma gecelerinde vazgeçilmez bir menü oluşturan kaz etine rağbet her geçen gün artsa da kaz eti hala geleneksel olarak üretilen marjinal bir ürün olmaya devam etmektedir. Ankara ve İstanbul’da kaz eti lokantaları yeni açılmaya ve ülke insanı kaz etiyle yeni yeni tanışmaya başlamıştır. Oysa, Dünya mutfaklarında kaz etinden yüzlerce çeşit yemek yapıldığı ve kazın Noel menüsü arasına bile girdiği görülmektedir (www.marjinaltatlar.com, 17.11.2013).

117 2.2.3.6. SARIKAMIŞ OBSİDYEN TAŞI

Obsidyen taşı dünyanın en eski aynası, silahı, bıçağı, süs eşyası ve takılarının yapımında kullanılan volkanik kökenli bir cam türü olmasının yanında en eski şifa taşı olarak da bilinmektedir. Siyah, yeşil ve koyu kahverengi renkleri olan bu taşlar, son yıllarda sağlık merkezlerinde ve spalarda hem günün stresinden arınmak hem de fizik tedavinin bir parçası olarak kas-iskelet sisteminde oluşan sorunları çözmek için kullanılmaktadır. Yaklaşık iki yıldır yurt içi ve yurt dışında düzenlenen fuarlara katılarak, Sarıkamış Obsidyen Taşı’nın tanıtılmasıyla ilgili çalışmalar yapılmaktadır (http://gundem.milliyet.com.tr, 21.11.2013)