Patrona Halil türküler

Osmanlı Devleti'ndeki Lale Devri'nin sonunu getiren isyanın başında yer alan kişi Patrona Halil’dir. Patrona Halil ayaklanması da denir. 17. Ağa Bölüğü Yeniçerisi Patrona Halil, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın açtığı zevk ve sefahat devrinden memnun olmayarak, bu yapılanları israf olarak görmüştür bunun neticesinde yandaşlarıyla birlikte 25 Eylül 1730'da ayaklanmıştır. Padişah’ın tahttan indirilmesine kadar uzayan çeşitli olaylar yaşanmıştır. I. Mahmut’un başa geçmesiyle ilk işi Patrona Halil isyancılarını ortadan kaldırmak olmuştur. [XVIII.yüzyılın başlarında meydana gelen Patrona İsyanı’na gelmeden evel birkaç olaydan bahsetmek gereklidir. Birincisi II. Osman tahta çıkınca kötü giden Osmanlı yönetimini düzeltmek istedi buna istinaden yapacağı yeniliklere destek olması bakımından Şeyhülislamlık makamı atamaları ve yetkilerini hocası Ömer Efendiye verdi. Bunun akabinde 1622’de ayaklanan yeniçeriler II. Osman’ı öldürüp yerine I.Mustafa’yı getirirler bu olay Osmanlı yönetiminde ulema’nın (Osmanlı toplumunda askeri sınıfın ikinci katogorisini oluşturan görevliler) üzerinde yapılacak yeniliklere ne tür bir tepki verildiğini göstermektedir. ikinci olay ise 1703’te meydana gelen

Şeyhülislam Feyzullah Efendinin nüfuzunu artırıp bu makamı çıkarına kullanması sonucu yine ulema desteğindeki yeniçeriler dönemin Padişahı II. Mustafa’yı azledip, Feyzullah Efendiyi de zindana atmışlardır. Bunun ardından “din ve devlete ihanet edenin sonu budur” fetvaları verilmiştir. Bir diğer olay ise Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın iktidarda bulunduğu yıllarda izlediği politikanında Feyzullah Efendi gibi etkisi vardır. Patrona isyanı, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu iktisadi, mali, sosyal, siyasi ve iktidar mücadelelerinin hazırladığı bir olay olup 1730’da meydana gelmiştir. Bu olay Lale Devri’ne bir tepki olarak gelişmiştir. İbrahim Paşa’ya cephe alanlar, ilmiyeden ve kullardan muhaliflerin desteğiyle ayaklanan Patrona Halil ve arkadaşları, Sadrazam ve arkadaşlarını katletmişler ve III.Ahmed’in yerine I. Mahmud’u getirerek Lale Devri’ni kapatmışlardır. Bu isyanda isyancıların yanında yer alan ulemanın dini teşkilatta, diğer ihtilal yanlılarıda yüksek makamlara gelmişlerdir. Daha sonra I. Mahmud Patrona Halil’i yanına çağırtarak kendisinden ne istediğini sormuş, Halil’de “halka çok ağır gelen vergilerin azaltılması ve malikane usulünün kaldırılmasını” istemiştir. Bu isyancıların hepsi çeşitli şekillerle öldürülmüştür.130

1

Ne al ile götürdüler bizi saray içine Kılıç kaftan getirdiler ağaların üçüne

Padişah’dan ferman geldi sürsün Boğaziçi’ne Halil Ağa Muşlu yoldaş bugün şehit olalım

Hiç onulmaz bu sinemde paloş hançer yarası Ecel geldi a yoldaşım nedir bunun çaresi Nice ağlamasın canım Patrona’nın annesi Halil Ağa Muşlu yoldaş bugün şehit olalım

İki satır yazı yazın mezarımın taşına Gelen geçen okusun benim tatlı canıma Biz bileydik girmez idik İbrahim Paşa kanına Halil Ağa Muşlu yoldaş bugün şehit olalım

130_{Dursun, Davut, “Yönetim-Din İlişkileri Açısından Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din”, Bilimsel}

Patrona biner atına hiç ölüm gelmez aklına Ko disünler ben öleyim yoldaşlarım uğruna On yedinin kör bacısı girdi benim kanıma Halil Ağa Muşlu yoldaş bugün şehit olalım

Canım hoca kasdeyledi benim tatlı canıma Nice ağlamasun bunu doğuran annesı

Ne yamam uyduk ellere ne yaman uyduk ellere Halil Ağa Muşlu yoldaş bugün şehit olalım131 2

Varın söylen benim Sultan haneme Halim sorsun gelsin bir kez yanıma Sultan Ahmed girdi benim kanıma Eziyyetle olduğumu ağlarım canım

Yandı pıryan oldu ciğer kebabı Yanıma cem etdin cümle ahbabı Acem ile Tebriz oldu sebebi

Düşmanlara kaldığına ağlarım canım

Peşenbede kopdu büyük garabe Otaklarım cümle oldu harabe Cenazemi götürdü bir araba Bütün uryan oldugumu ağlarım

On üç sene ettim bunca vezaret Yapdım nice vakıf ile akarat Layık mıdır bana böyle hakaret Eziyetle olduğumı ağlarım canım

İmdad eyle üçler kırklar yediler

İbrahim Paşa murtatdır dediler Leşimi köpeklere yedirdiler

Cenazemi kılmaduğuna ağlarım yanarım

Yaşa Sultan Mahmud tahtında yaşa Fermanın işlesin dağ ile taşa Garip kaldı Mehmed Paşa

Kendi yetim kaldığına ağlarım canım132 3

Ferhad Ağa derler idi benim şanıma Çok misafir gelir idi odama canım Kafadarlar gelmez oldı yanıma

Koymam kafadarlar koymam vurdular beni Busı Ali şol zalimler yediler beni

Pistollar çaktım aldıramadım Yatağanı çektim vurduramadım Kirpiklerin miktarını bildiremedim

Koymam kafadarlar koymam vurdular beni Busı Ali şol zalimler yediler beni

Dor atımla oğlum yetim kaldılar Öldüğüme şimdi malum oldular Düşmanlarım saz oldular güldüler

Koymam kafadarlar koymam vurdular beni Busı Ali şol zalimler yediler beni

Paltaklı geldi benim leşime

Kadir mevlam böyle yazmış başıma Doyamadım gençliğime yaşıma canım

Koymam kafadarlar koymam vurdular beni Busı Ali şol zalimler yediler beni133

4

Ayağında sarı mesti Odamıza kadem bastı Zeyneb Süleyman’ın dostu Kurtaramadım

Ana ağlar yaşı yaşı

Süleyman’ın kardeşi dağlar başı Altmış beşin Süleyman’ı Kurtaramadım

Üsküdar’dan gelir kayık Kimi serhoş kimi ayık Süleyman hünkara layık Kurtaramadım Üsküdar’dan bindirdiler Tophane’den indirdiler Süleyman’ı öldürdüler Kurtaramadım Üsküdar’dadır dükkanı Burun sudadır mekanı

Altmış beşin Suleyman’ı kurtaramadım134