Süresi içinde taşınmazın paraya çevrilmesini talep eden alacaklı, taşınmazın paraya çevrilmesinden önce, bir defaya mahsus olmak üzere, bu talebini geri alma hakkına sahiptir (m. 110/1, c.3,4).
Alacaklının herhangi bir gerekçe gösterme zorunluluğu olmaksızın paraya çevirme talebini geri alması halinde, icra müdürünün satışı düşürmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, satış talebinin geri alınmasına dair iradenin açık ve anlaşılabilir olması gerektiğidir145. Alacaklının “satışın durdurulmasını” istemesi ve
“satışın durmasını istiyorum” veya “satış yapılmasın” ya da “satışı durdurun” demesi de iradesini açıkça ortaya koyduğundan talebin geri alındığını ifade eder146. Paraya çevirme
talebini alan icra dairesi, artırma hazırlıklarını yapmak ve bu artırmayı gerçekleştirmekle mükelleftir. Ancak alacaklının paraya çevirme talebini geri almasına rağmen icra dairesi tarafından artırmanın yapılması halinde ihalenin feshi sebebi ortaya çıkar147. İhale
yapıldıktan sonra paraya çevirme talebinin geri alınması hiçbir hukuki sonuç doğurmaz148.
İİK m. 106 uyarınca belirlenen müddetler içinde tekrar paraya çevirme talebinde bulunulabilir. Paraya çevirme talebinden sonra borçluya süre verilmiş olması149 veya taksitle ödeme sözleşmesi yapılmış olması da paraya çevirme talebinin geri alınması olarak kabul edilmelidir.
144 Örn; “…Somut olayda, borçlu tarafından icra mahkemesine yapılan başvuruda haczin süresi içerisinde
satış talep edilmemesi nedeniyle İİK’nun 106-110. maddeleri gereğince düştüğü yönünde bir şikayet nedeni yoktur. Bu husus mahkemece re’sen nazara alınacak fesih nedenlerinden de değildir. Bu nedenle dairemizin süresi içerisinde satış istenmemesi nedeniyle İİK’nun 106-110. maddeleri gereğince haczin düşüp düşmediğinin araştırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerektiğini işaret eden bozma ilamı doğru olmadığından alacaklı ve ihale alıcısının karar düzeltme isteminin kabulü gerekmiştir.”, 12. HD. 3.11.2011, 18710/27106 (Karanfil, s. 182-183).
145 Arslan/ Yılmaz/ Taşpınar Ayvaz, s. 302-303; aynı yönde bkz.; 12. HD. 14.11.2000, 15861/17342 (Aslan, s.
53, dn. 201).
146 Muşul, İcra, s. 775; Kuru, El Kitabı, s. 608; Uyar, İhale I, s. 69; Uyar, Paraya Çevrilmesini İsteme Hakkı, s.
17; Erturgut, s. 78.
147 Örn; “Alacaklı ihale tamamlanmadan önce ihaleden vazgeçtiğini beyan ederse satışın düşürülmesi
gerekir.”, 12. HD. 14.11.2000, 15861/17342 (Kaçak, s. 160; Süphandağ, s. 464; Özata, Ahmet/ Süphandağ, Yavuz: İpoteğin Paraya Çevrilmesi ve Taşınmaz Satışında Uygulamalar, B. 2, Ankara 2011, s. 229).
148 Örn; 12. HD. 30.12.1999, 16476/17765 (Erturgut, s. 79, dn. 155). 149 Üstündağ, s. 239; Erturgut, s. 79.
35
Haczedilmiş bulunan taşınmazın paraya çevrilmesinin isteneceği bir yıllık süre, hak düşürücü süre olup, hacizden itibaren kanuni müddetin geçmesi ile talep hakkı düşer. Takip derdest kalmaya devam ettiği ve daha önceden ödeme emri kesinleştiği için alacaklının kazandığı kesin haciz isteme yetkisi varlığını korur. Bu sebeple, alacaklı yalnızca kalkan haczin yenilenmesi için yeniden haciz talebinde bulunur150.
Paraya çevirme talebi, haczedilmiş bulunan bütün taşınmazlar için söz konusu olacağından, talebin geri alınması da hacizli malların bir kısmı hakkında değil, tamamı hakkında hüküm doğurur151.
Doktrinde paraya çevirme talebinin bir defaya mahsus olmak üzere ne zamana kadar geri alınabileceğine dair farklı görüşler mevcuttur. Esasında burada fikir birliğine varılamayan husus, paraya çevirme talebinin geri alınması işleminin artırma başladıktan sonra (taşınmaz ihale edilinceye kadar) yapılıp yapılamayacağı noktasında toplanmaktadır. Bir görüşe göre152, artırma anına kadar paraya çevirme talebinin geri alınması mümkündür.
Hatta artırma esnasında dahi söz konusu talebin geri alınabileceği ve satışın düşürülebileceği savunulmaktadır. Yargıtay’ın görüşü de bu yöndedir153. Bir diğer görüşe
göre154 ise, alacaklının paraya çevirme talebini geri almasını artırma başlayana dek
yapabileceği ve fakat artırma başladıktan sonra satış talebinin geri alınmasının mümkün olmayacağı belirtilmektedir. Bu görüşü savunan yazarlar arasında görüş birliği olsa da gerekçeler arasında farklılıklar söz konusudur. Arslan ve Tandoğan’a göre; artırma kamusal bir işlemdir ve artırmanın görevli memur tarafından başlatılmasının ardından alacaklı tarafından durdurulabilmesi, kamusal işlemin niteliğine uygun düşmemektedir155.
Uyar’a göre ise; ihale başladıktan sonra paraya çevirme talebinin geri alınması ihtimalinin, artırmalara daha fazla ilgi gösterilmesine karşı bir engel teşkil edebileceği ve artırmaya katılmak için gelen alıcıların da haklarının korunması gerektiği savunulmaktadır156.
Kanaatimizce alacaklının paraya çevirme talebini geri almasına dair işlemini, artırma başlayana kadar gerçekleştirmesi gerekmektedir. Öyle ki, kamusal anlamda bir
150 Gürdoğan, s. 106; Muşul, İcra, s. 775-776; Pekcanıtez/ Atalay/ Sungurtekin Özkan/ Özekes, s. 249. 151 Üstündağ, s. 239
152 Üstündağ, 238; Erturgut, s. 79; Aslan, s. 53; Dönmez, Taşınmaz, s. 66. 153 Bkz.; 12. HD. 14.11.2000, 15861/17342 (Aslan, s. 53, dn. 201).
154 Arslan, s. 124; Uyar, İhale I, s. 7; Uyar, Paraya Çevrilmesini İsteme Hakkı, s. 17; Tandoğan, Haluk: Borçlar
Hukuku – Özel Borç İlişkileri, C. I/1, B. 6, Ankara 1990, s. 325.
155 Arslan, s. 124; Tandoğan, s. 325.
36
niteliğe sahip olan artırmanın devam ettiği süre içerisinde talebin geri alınabilmesi, kamusal işlemin güvenilirliğinin azalmasına yol açacaktır. Dolayısıyla ihale devam ederken bu tip bir işlem neticesinde bir anda ihalenin sonlandırılabileceği endişesi dahi, artırmalara olan ilgi ve katılımın düşmesine neden olabilecektir.
Paraya çevirme talebini geri alan alacaklının, kanuni müddetler içinde yeniden satış talebinde bulunabilmesi için, bahsi geçen geri almanın haciz ve satıştan feragat anlamına gelmemesi gerekmektedir. Bu nedenle talebin geri alınması, yukarıda da belirtildiği üzere, açık ve net bir şekilde yapılmalıdır. Söz konusu geri almanın, hacizden feragat veya satıştan feragat anlamına gelecek şekilde yapılmaması gerekir. Aksi halde, paraya çevirme talebi geçici olarak geri alınmış olmayıp, paraya çevirme talebinde bulunma hakkından kesin olarak vazgeçilmiş olunur ve taşınmaz üzerindeki haciz kalkar157.
Alacaklının paraya çevirme talebini geri alması durumunda, yapılan artırma masrafları alacaklının üzerinde bırakılır. Alacaklının yeniden satış istemesi durumunda da, yeni yapılacak artırmada ihaleye esas asgari bedel tespit edilirken, ilk ihale kapsamında alacaklı tarafından yapılan masraflar, yeni ihalenin artırma masrafları kaleminde hesaba dahil edilmez158.
Paraya çevirme talebinin geri alınması ile birlikte alacaklı, haciz tarihinden itibaren İİK m. 106 uyarınca taşınmazlar için belirlenen bir yıllık müddet içerisinde bu talebini yineleyebilir. Dolayısıyla talebin geri alınmasının ardından yeni bir paraya çevirme talebi süresi başlamaz. Talebin geri alınması ile yeni bir paraya çevirmeyi isteme süresinin başlayacağını kabul etmek, alacaklıya paraya çevirmeyi isteme süresini istediği gibi uzatma hakkı vermek anlamına gelir159. Söz konusu kabul, aynı zamanda müddetlerin kesin olduğu ve sözleşmelerle değiştirilemeyeceği ilkesini içinde barındıran İİK m. 20’ye de aykırılık teşkil eder.