Orta Asya bölgesinde yaşayan yarı-göçer Ön-Türk boylarının inancında güneş önemli bir simge oluşturuyordu. Genelde din sayılmayan bir inanç sistemine “kült” adı verilmektedir. Bu tanım içinde belli bir dönemde ve belli bir coğrafyada yaşamış olan bir toplumun yerel tanrıları, tanrıçaları ve çeşitli simgeleri ele alınıp incelenir. Kült kavramı ile yerel özellikler içeren dini törenler, töreler ve simgeler kastedilir139.
Altunay (2019a), “Güneş” hakkında şunları söylemektedir:
“Güneş, bilinen ilk zamanlardan beri bir tapınma nesnesi olmuştur. İlk insan için Güneş’in ışığı ve sıcaklığı her zaman önemli olmuş ve Güneş, gerek tapınma nesnesi olarak gerek sembolik anlatımlarda büyük yer tutmuştur.
İnsanın kendini ifade etmeye başladığı ilk zamanlardan beri Güneş ile ilgili çizimlere ve Güneş motiflerine Dünya’nın her yerinde rastlarız. Hatta gökyüzünde hareket eden bu parlak dairenin şeklinden esinlenerek yapılan şeyler ve Güneş’e tapma objeleri Dünya’nın her tarafında bulunmaktadır.
Güneş hem ışık hem ısı kaynağı olmasının yanısıra, kaçınılmaz olarak bereket kültleri ile de ilgili olmuştur ve çeşitli tapımlarda yer almıştır.
Birçok kültürde “eril” ya da “erkek” olarak sembolize edilen Güneş bazı kültürlerde, magma olarak Dünya’nın rahminde yer aldığından erkek olarak da sembolize edilmiştir.”
Göğe büyük önem veren ve Gök Tengri’yi tanrılar tanrısı olarak gören Ön-Türk insanları yeryüzündeki tüm canlıların güneş sayesinde yaşadıklarını, güneşsiz yaşamın olamayacağını çok erken çağlarda fark etmişlerdir. Güneşin doğuşu ile ortalığın aydınlandığını ve ısındığını, vahşi ve yırtıcı hayvanların inlerine çekildiklerini görmüşlerdir. Bu gözlemden hareketle kadınların doğurganlığı ile güneş arasında bir ilişki kurmuşlardır. Zira hem güneş hem de kadınlar yeryüzündeki yaşamın devamını sağlamaktadırlar. Genelde bu heykellerin “Ana Tanrıça” figürleri oldukları görüşü hâkimdir140.
139 Kaynak: http://www.dusunuyorumdergisi.com/gunes-kultu-ve-tanricalar/ (Ziyaret Tarihi: 20.12.2019, 01.48) 140 Kaynak: http://www.dusunuyorumdergisi.com/gunes-kultu-ve-tanricalar/ (Ziyaret Tarihi: 20.12.2019, 01.49)
Kadim toplumlarda güneş ile özdeşleşmiş olan yönetici kadınlar kutsal sayılmışlar, kadınların kutsal sayılan Güneş ile ortak özellikler taşıdıkları görüşünden hareketle onlara tanrıça payesi vermişlerdir. Böylece, anaerkil toplumlar oluşmuş, kadın şamanlar toplumu yönetmişlerdir141.
Altunay (2019), “Güneş” ile “Ana Tanrıça” arasındaki ilişkiyi şöyle ifade etmektedir: “İnsanlar ilk varoluşlarından beri gökyüzünü incelemişler, onun döngüsel zaman üzerindeki etkisini belirlemişlerdir. Bu aynı zamanda tanrısal bir düzenin de göstergesi olmuştur. Eliade (2003) de “Gök, Evren düzenin arketipidir.” Derken bunu belirtmiştir. Bu düzenli yapı aynı zamanda ritüellerin de zamanını belirlemiştir.
Öte yandan gökyüzünün, Toprak Ana’yı “dölleyici” özelliği de tarım ile ilgili kültlere farklı bir motif olarak girmesine neden olmuştur.” (Şekil 59)
Şekil 59: Paganizm’de “Güneş” ve “Ay” ile ilişkili kavramlar142.
141 Kaynak: http://www.dusunuyorumdergisi.com/gunes-kultu-ve-tanricalar/ (Ziyaret Tarihi: 20.12.2019, 01.50) 142 Görsel:
https://www.facebook.com/WiccaTeachings/photos/a.128666473948974/983386958476917/?type=3&theater (Ziyaret Tarihi: 08.10.2019, 21.45).
6.2. Ay
Eski zamanlardan beri, Ay kadın ve doğurganlığı, aylık döngüsü, beslenmesi ve karanlığın gücü ile ilişkilendirilmiştir. Gecenin yöneticisi ve karanlığın gizemleri olan Ay, ıslaklığı, nemi, sezgiyi, duyguları, gelgitleri, medyumları, ruh hallerini ve deliliği temsil eder. İlk takvimi ile insanoğlunun sağladığı aşamaları için zamanı temsil etmektedir. Çağdaş büyücülükte, Ay gökten çizilen Cadıların gücünün kaynağıdır; bu sihrin işçisidir. Büyük Tanrıça, Ana Tanrıça, Tüm-Dewi-Bir, Ay ilahı olarak en zorlu ve güçlüdür (Guiley, 2008).
En ilkel zamanlarda, Ay her şeyin doğurganlığının kaynağı olarak görülüyordu. Işığı, bol hasat, büyük sürü ve sürülerde ve insan doğurganlığında vazgeçilmez olarak kabul edildi. Kadınların ay ışıkları tarafından hamile bırakıldığına inanılıyordu. Çocuk isteyen kadınlar Ay ışığında yattı (Guiley, 2008).
İlk çağlardan beri, ay evreleri yaşamın tüm yönlerini yönetmiştir. Yükselen Ay, ekin ekiminde ve yeni çabalarda, şansta ve artmakta; azalan Ay, azalan ve yıkılan bir zamandır. Ayın evreleri, büyülü araçların yaratılması ve kutsanması, ruhların toplanması, çözümlerin ve çekiciliğin hazırlanması ve büyülerin yapılması için büyülü ritüelleri esin kaynağı olmuştur 1660’larda bir İngiliz astrolog, Dolunay’da doğan çocukların asla sağlıklı olmayacağını, ancak delilik veya delilik hissetme riski taşıdığını açıkladı. Ay hakkındaki folklor inancı günümüze kadar devam etmektedir. Ay hala sihirli ayinleri etkilemektedir (Guiley, 2008).
Altunay (2019a), Ay’ın Paganizm’de etkisi hakkında şu şekilde bahsetmektedir: “Ay’ın büyüyen ve küçülen yapısı, ilk zamanlardan beri sembolik anlatımlar açısından çok önemli olmuştur. Ay, Güneş gibi her zaman aynı biçimini korumayan döngüselliği ile insanların ilgisini çekmiştir. Ay takviminin günümüzde bile kullanılması Ay’ın bu farklı döngüselliğinin sonucudur. Ay’ın yenilenmesi “Dünya’nın devamlılığına” ilişkin bir gösterge olduğundan dolayı birçok kültürde Yeniay’lar kutlanmıştır.”
Kadının adet döngüsü, ay evrelerine bağlıdır. Birçok kültürde, “Ay” ve “adet” kelimeleri aynı veya çok benzerdir. Ay tanrıçası, Dolunay evresindeki her şeyi veren ve onun zayıflama evresindeki her şeyi yok eden Büyük Tanrıça idi. Ay ile ilişkilendirilen Tanrıçalar, kadınların koruyucusuydu. Yok edici olarak fırtınalar, özellikle de şiddetli yağışlar ve su baskınlarını getirebilmekteydi (Guiley, 2008).
Ay tanrıçaları şanslı Ay’ın hayırlı sembolü olan Hilal evresindeki Ay’larla tasvir edildi. Büyük Tanrıça, boynuzları Hilal veya boynuzlu Ay’ı temsil eden inek, keçi ve boğa ile ilişkilendirilmiştir (Guiley, 2008) (Şekil 60).
Altunay (2019a), şunları söylemektedir:
“Ay, geceyi aydınlatırken gizemini de artırmaktadır. Ay, gecenin gizemi içinde olanları açığa çıkartırken, Güneş kadar aydınlatmadığı için, hayal gücünü zorlayarak, farklı bir gizem daha yaratır. Bu şekli ile Güneş’in oldukça görünür kıldığı “bilinç” karşısında Ay, gizemli ve daha az “görünür” şekli ile “bilinçaltı” olmak zorunda kalır. Güneş altında simgelenirken Ay da gümüşle anlatılmıştır. Ay’ın bir diğer özelliği de dölleyici ve bereket getirici oluşudur.”
6.3. Venüs
Venüs, Güneş ve Ay'dan sonra gökyüzündeki en parlak nesne olduğundan, gezegen çıplak gözle Dünya'dan görülebilir. Venüs, Fenikeliler, Sümerler, Babilliler ve tabii ki daha sonraki Yunanlılar ve Romalılar gibi eski uygarlıklar tarafından görülmüş ve tanınmıştır143.
Venüs'ün Güneş'i dolaştığı eşsiz yol nedeniyle; Yılın bir kısmı için Venüs, sabahın erken saatlerinde gökyüzünde Güneş'ten önce gelir ve yavaş yavaş akşamları Güneşi takip etmek için kayar. “Sabah Yıldızı” ve “Akşam Yıldızı” adının kaynaklandığı yer burasıdır. Eski yıldız izleyiciler çoğu zaman kendilerine ayrı isimler vererek iki ayrı gök cismi olduğuna inanırlardı. Eski Yunanlılar, sabah güneşinin getiricisi olan Morning Star Phosphoros'u seçtiler. Akşam Yıldızına Hesperos adı verildi, Venüs'ün akşam ufkunun altındaki Güneşi takip ettiği yıl boyunca. Yunanlılardan kültürlerinin çoğunu çeken Eski Romalılar, bu isimleri onlara ışık getirici Lucifer ve karanlık getirici Noctifer diyerek sıraladılar144.
Klasik ve ortaçağ folklorunda Venüs, "ars veneris" veya aşk büyüsü aracılığıyla büyücülükle ilişkilendirildi. Bazen dişileştirilmiş Lucifera olarak anılan, büyücülük tanrıçası Diana ve Cermen cadılarının Dame Venüsü ile olan dernekleri, bize Lucifer sembolizminin temelini oluşturmaya başladı. Modern geleneksel büyücülük çevrelerinde, Cadı Kraliçesinin doğası ve onun erkek arkadaşı Cadı Üstadı'nın doğası tartışılırken, bu geleneksel birlikteliklerin birçoğu hala gözlenmektedir. Pentagramın sembolü, Venüs gezegeni ile bağlantısıyla birlikte, bu geleneksel derneği hatırlatmak için hizmet eder ve Lucerne gnosisinin altındadır145.
143 Kaynak: https://www.patheos.com/blogs/poisonersapothecary/2017/05/01/venus-witch-star/ (Ziyaret Tarihi:
20.12.2019, 04.25)
144 Kaynak: https://www.patheos.com/blogs/poisonersapothecary/2017/05/01/venus-witch-star/ (Ziyaret Tarihi:
20.12.2019, 04.26)
145 Kaynak: https://www.patheos.com/blogs/poisonersapothecary/2017/05/01/venus-witch-star/ (Ziyaret Tarihi: