Din nedir ve din felsefesi nedir? Önce bu iki soruya cevap arayacak olursak; Prof. Dr. Ahmet Arslan “Felsefe’ye Giriş’’ kitabında din kavramını, “Din bilim ve sanat gibi temel insani kurumlardan biridir,” (Arslan, 2012: 39) diye açıklar. İnsanlık tarihine göz attığımızda, dinler tarihinin bilim ve sanat tarihinden daha eski olduğunu görürüz.
Peki, din felsefesi kavramını nasıl açıklayabiliriz? Felsefenin aslında insanoğlundaki merak kavramından ortaya çıktığını düşünürsek din felsefesi de din üzerine düşünmektir. Hicab İmtiyaz Ali, Pagalhana adlı eserinde din felsefesine yine hemen hemen her bölümde dört büyük kitaptan verdiği ayetlerle açıklama getirir. Sekizinci bölümde Ruhi “Mezhep, sadece birkaç rehberlik ve inancın adıdır.’’ diye bir tanımlama yapar. Din kavramın tanımına baktığımızda bu kavramının da aslında tanımlaması zordur. İnsanoğlu tarih boyunca hep sığınacak bir limana ihtiyaç hissettiğinden sürekli arayış içinde olmuş ve bu da din kavramını doğurmuştur.
46
Yazar, başkarakteri “Din ve bilimin yanı sıra şimdiye kadar insan aklının sınırlarının alamayacağı herhangi bir esrar perdesi, büyük bir güç mevcut mu?’’(Ali, 2005: 101). Diye düşündürür.
Din, insana hem yol gösteren bir rehber hem de bir dayanak ve inanç sistemidir. Dinin bize yol göstericiliği kavramını Prof. Dr. Ahmet Arslan’ın Din Felsefesi adlı kitabında “Tanrı ahlaki kötülüğü hiçbir şekilde istemez’’ifadesiyle açıklanır. (Arslan, 2012: 40) sözüyle romandan bağdaştıracağımız durumları birlikte ele alırsak; Hicab İmtiyaz da tüm kötülüklerin ahlaki bozulmanın sonucunda olduğunu insanın dine bağlı kalarak yaşadığında dünyanın daha huzurlu olacağını ifade eder.
Eskiler kötülüğün nedenini yaratılmamış ve Tanrı’dan bağımsız olduğuna inandıkları maddeye yüklediler; fakat bütün varlığı Tanrı’dan türeten bizler, kötülüğün kaynağını nerede bulacağız. Cevap, bunun yaratığın, söz konusu doğa, Tanrı’nın iradesinden bağımsız olarak, anlama yetisinde bulunan ezeli-ebedi hakikatlerde ihtiva edildiği sürece, ideal doğasında aranması gerektiğidir. Çünkü yaratıkta o özü itibariyle sınırlanmış olduğu için günahtan önce olan bir orijinal eksiklik bulunduğunu düşünme gereği vardır ki buradan onun her şeyi bilmeyeceği kendini aldatabileceği ve başka hatalara düşebileceği sonucu çıkar (Cevizci, 2001: 187).
Bu sözlerden de anlaşıldığı üzere insan, yaptığı kötülüklerin nedenini maddeye bağlar. Zaten dünyadaki kötülükler yaratıcının bir eseri olamaz. İnsanoğlunun her türlü zararı verdiği dünyaya baktığımızda, doğanın her defasında buna karşı çıktığını görmek mümkündür. Pagalhana’da on dokuzuncu bölümünde Hiroşima’ya bomba atıldıktan sonra yeryüzünün buna karşı çıkarak tekrar yeryüzünün yeşile bezenmesi, güneşin altın sarısı ışığıyla tüm bu çirkinlikleri kapatmak için var gücüyle yeryüzünü aydınlatmasına Hicab İmtiyaz’ın betimlemeleriyle tanık olurum.
Din felsefesine göre ahlak da önemli bir kavramdır. Din, insanın hem topluma, hem birey olarak diğer insanlara iyi davranmasını emreder. Romanın ilk bölümünde uçak kaçırma olayı buna örnek teşkil eder. Hava korsanlarının uçağı kaçırmasıyla insanlar tedirgin edildiği gibi, toplumsal bir sıkıntıya da neden olunmuştur. Romandaki katliamlar, insan kaçırma, insanlara, hayvanlara ve doğaya yapılan saygısızlıklar, Hicab İmtiyaz tarafından toplumsal, ahlaki ve dini açıdan eleştirilir. Din insanlara iyiyi, güzeli
47
emrederken; insanların bunun aksine davranışları yazarın bu konudaki hassasiyetini bizlere roman boyunca hatırlatır.
48 SONUÇ
Hicab İmtiyaz Ali, romantizmin öncülerindendir. Hikayelerinde ve romanlarında kullandığı akıcı dil, okuyucuyu sürükleyerek, merak duygusu uyandırır. Hikâye ve romanlarındaki benzetmelere baktığımızda hayattan zevk alan, hayatı tüm çıplaklığıyla gözler önüne seren bir yazar görürüz. Sıradanlıktan uzak olan öyküleri kendi iç
dünyasını yansıtır.
Hikâye ve romanlarında farklı karakterlere, farklı olay ve konulara yer verir.
Karakterlerde, kendini bulan okuyucuya “yalnız değilsin” hissini yaşatır. Hikaye ve romanlarında özellikle içinde bulunulan ortamı tasvir edişi okuyucuyu kurgunun içine sürükler. Hicab İmtiyaz, dönemindeki pek çok kadın ataerkil düzene boyun eğerken, o, “toplumda biz de varız” diyerek dönemindeki tüm kadınların sesi olmayı başarmıştır. 1986 yılında pilotluk lisansını alarak da bunu kanıtlamıştır. İdealleri uğruna hayatta var olma durumunu pilot olarak ve yazılarıyla göstermiş, kadınlara da umut ışığı olmuştur. Romanlarındaki kadınlar, süslü ve gösterişe düşkün olmalarının yanı sıra bir o kadar da güçlü karakterlerdir. Pagalhana romanını incelediğimizde buna tanık oluruz. Huzur arama telaşıyla yolculuğa çıkan karakterlerimizden Ruhi ve Şoşoi tüm yaşadıkları olumsuzluklara rağmen erkek karakter Dr. Gar’ı ikna ederek, onu da yolculuğa çıkmaya ikna ederler. Toplumun yapısını oluşturmada en yetkin karakterlerin aslında kadın oluşunu hissettirmesi, Hicab İmtiyaz’ın feminist bir yanının olduğunu da gösterir. Pagalhana romanında değindiği soy anneden türer iddiası feminist yaklaşımına bir başka örnektir.
Dili ve akıcılığı itibariyle sürükleyici bir roman olan Pagalhana’da yazar dört büyük kitaptan yaptığı edebi alıntılarla dini açıdan bir arayış içinde olduğunu hissettirir. Yazarın her konuda ne kadar bilgili olduğunu düşündüren alıntılar, dini açıdan da arayışta olduğunu hissettirir. Ömer Hayyam, Ekber Abadi, İkbal gibi önemli
edebiyatçılardan aldığı güzel beyitlerle romanı süslemiştir. Bu beyitler olaylara ayrıca duygu yoğunluğu katmış, romanın akıcılığını artırmıştır.
Yazar, Pagalhana’da ayrıca Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombası, bilimin insanlığa verdiği zararlar, psikolojik takıntılar, telepati, din felsefesi gibi temalara değinir. Bunlar aracılığıyla toplumsal ve sosyal olaylara karşı ne kadar duyarlı olduğunu gösterir.
49
Bu dünya bize bahşedilen bir cennetken, bizler cennete ulaşmak adına dünyamızı cehenneme çevirmekteyiz. İnsanoğlunun yaşadığı yeryüzünü, soluduğu havayı, gelecek nesillere yaşanılır bir halde bırakması gerekirken; dünyayı adeta bir tımarhaneye dönüştürdüğünü Hicab İmtiyaz bu eserde gözler önüne serer. Ruhi, Şoşoi ve Doktor Gar’ın yaşadıkları yerde hiç huzur kalmadığı düşüncesiyle çıktıkları yolculukları boyunca karşılaştıkları felaketler, kimyasal patlamaların neden olduğu yıkımlar, hastalıklar, toplumsal tedirginlik, dünyanın yaşanmaz hale geleceğini doğrular adeta. Sorunların kaynağının mekânlarda değil insanlarda olduğu, eğer umut varsa her zaman her sorunun üstesinden gelinebileceği mesajı verilmeye çalışılır. Her defasında tüm bu olanlar, insanoğlunu huzur arayışına sürükler.
Başkarakter Ruhi, dünyadaki tüm canlıları düşünür. O kadar ki yurt dışından Afrikalı hizmetçisi Zuniş’e yazdığı mektupta akşamları arka bahçenin tahta kapısında öten çekirgenin ezilmemesi için kapıyı kapatırken temkinli olması tavsiyesinde dahi bulunur. Tüm gayreti, en ufak canlının bile dünyada zarar görmemesi huzur içinde yaşamasıdır. Lakin insanoğlunun her daim güç istenci dünyayı bir tımarhaneye aynı zamanda bir ateş topuna dönüştürür. Yazar, Pagalhana’da okuyucuya bir taraftan dünyada olup bitenleri sorgulama fırsatı verirken, öbür taraftan da gelecekte dünya ve insanlık için ne tür önlemler alınması gerektiği tavsiyelerinde bulunur.
50 KAYNAKÇA
Ağbuğa, Fatma (2016). Çevre Sorunlarına Etik Bir Yaklaşım Felsefi Bir Sorgulama. Yüksek lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ali, Hicab İmtiyaz (2005) “Pagalhana” Lahor, Sang-e Meel Publications
Ansari, Muhammad Ziya-ud-din, (1994). “Cehan-e Nazir”: Fikr-o-Nazar. Hususi Şumarah. Aligarh: s.203.
Ashraf, Dr A. B. (1905). Masail-e Adab, Tankid - o – Tacziyah, Sang-e Mil Publications, Lahor, s.312
Arslan, Ahmet (2002). Felsefeye Giriş, Ankara: Vadi Yayınları.
Aytaç, Gürsel (1999). Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler, Ankara: Gündoğan Yayınları.
Özcan, Asuman, Belen (2005). Doğu Kültüründe Anlatı Geleneği: Urdu Nesri. Ankara: Pelin Ofset.
Bilik, Nuriye (1997). “Seccad Haydar Yıldırım ve Hikâye Yazarlığı”, Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cemil, İsmet (2001). Urdu Afsanah or Orat, Multan: Şube-ye Urdu ZekeriyyaUniversity, s. 115-120
Cevizci, Ahmet (2002). Aydınlanma Felsefesi Tarihi, Bursa: Ezgi Yayınları.
Durgun, Recep (2013). “Modern Urdu Hikâyesinin Doğuşu ve Gelişimi”.Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi.
Kişmir, Aykut (2011).“Urdu Edebiyatında İlerici Edebiyat Akımı’’, Yükseklisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kuyumcu, Hakan. (2003). “Urdu Roman Yazarlığının İlk Dönemi”. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Meriç, Cemil, (1995). Bir Dünyanın Eşiğinde, İletişim Yayınları, İstanbul: s. 251
Sadid, Anvar, (1991). Urdu Adab ki Muhtasar Tarih, Muktadarah Kaumi Zuban, İslamabad: s.575
Sayyid, Farzanah, (1988). Nukuş-e Adab, Sang-e Mil Publications, Lahor, s. 314-321 Soydan, Celal, (2001). Pakistan- Hindistan Öyküleri, İletişim Yayınları, İstanbul:2001,
51
Şahbaz, Davut (2016). “Urdu Nesrinde Romantizm Yükselişi”, Ankara: DTCF Dergisi. İnternet Kaynakları
Ashraf, Haroon (2011). Hijab – Thequeen of Urdu romanticism, Erişim tarihi: 6 Şubat 2017. https://zaainbokhari.wordpress.com.
Intezar, Hussain. (Trhsz), The World of Hijab Imtiaz Ali, Erişim tarihi: 6 Şubat 2017, http://www.angelfire.com.
Jafri, Aqeel Abbas, (Trhsz), Hijab Imtiaz Ali ki Peydaiş, Erişim tarihi: 29 Aralık 2016. http://www.pakistanconnections.com
Obaid, Raza, (2016). Hijab Imtiaz Ali, Erişim tarihi: 29 Aralık 2016, https://ur.wikipedia.org
Raza, Fawwad. (2015). Dunya ki Pehli Muslim Hatun Pailot: Hicab Imtiaz Ali, Erişim tarihi: 29 Aralık 2016, http://www.arynews.tv
Saeed, Muhammad. (Trhsz), Hicabİmtiaz Ali, Erişim tarihi: 29Aralık 2016. http://www.bio-bibliography.com
Şahbaz, Davut (2015). Seccad Haydar Yıldırım’ın Öykülerinde Romantik Ögeler, Erişim Tarihi 10 Şubat 2017. http://dergipark.ulakbim.gov.tr
Şahbaz, Davut (2017). “The Modern Women Storyteller of Muslim Indiaand Pakistan: Hijab Imtiaz Al” Internatıonal Congress of Eurasian Social Sciences (ICOESS) Özel Sayısı
http://urduadab4u.blogspot.com.tr/2010/12/imtiaz-ali-taj-famous-urdu-prose-writer.html Erişim tarihi 7 Şubat 2017
http://allurdupdfnovels.blogspot.com.tr/2014/11/tasveer-e-butaan-by-hijab-imtiaz- ali.html Erişim Tarihi: 15 Şubat 2017
http://nation.com.pk/blogs/07-Dec-2015/hijab-imtiaz-ali-the-queen-of-urdu- romanticismErişim tarihi 6 Şubat 2017
http://ilkatombombasi.blogspot.com/2012/12/atom-bombasi-hirosima.html, Erişim Tarihi: 10 Şubat 2019
52
https://www.tarihkomplo.com/2016/01/tarihin-en-kanl-toplu-intihar-jonestown.html, Erişim Tarihi: 10 Şubat 2019