Otel işletmelerinde üretilen mal ve hizmetlerin satışı sonucu sağlanan gelirlerin izlenmesi diğer işletmelere göre farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar şöyledir (Çetiner, 2002):
Diğer endüstri işletmelerinde üretilen mallar önce stoklanmakta daha sonra satılmaktadır. Oysa otel işletmelerinde üretilen mal ve hizmetlerin stoklanması mümkün değildir. Bu nedenle üretim ve satış aynı anda gerçekleşmektedir. Bu durum satış yapılan departmanlardan ön büroya hızlı bir bilgi ve belge akışını gerektirmektedir.
Otel işletmelerinde; oda satışları, yiyecek satışları, içecek satışları gibi satışa sunulan mal ve hizmetler çeşitlidir. Bu mal ve hizmet hedefleri ayrı ayrı fiyatlandırıldığı gibi, bir bütün olarak da fiyatlandırılabilir. Örneğin, tam pansiyon fiyat uygulamasında oda ücretine yemek ücreti de dâhil edilebilir. Bu durumda ücretin ne kadarı oda ne kadarı yemek ücreti olduğu belirtilmez.
Satışlar Türk Lirası cinsinden yapıldığı gibi, yabancı paralar cinsinden de yapılabilir.
Diğer endüstri işletmelerinde üretilen malların her bir türü satış gelirleri ve maliyetleri itibariyle ayrı ayrı izlenmektedir. Fakat otel işletmelerinde çok sayıda hizmet türü birleştirilerek, tek bir satış geliri ve maliyet hesabında izlenebilir. Örneğin, yemek türleri için tek bir “yiyecek gelirleri” hesabı kullanılmaktadır.
Otel işletmelerinde gelirleri; konaklama gelirleri, yiyecek-içecek gelirleri ve diğer gelirler olmak üzere üç ana bölüm oluşturmaktadır.
Aşağıdaki tabloda 295 otel işletmesinde gelir ve giderlerin dağılım oranları verilmiştir (Olalı ve Korzay, 1993).
65 Tablo 2. 1. 295 Otel İşletmesinde Gelir ve Giderlerin Dağılımı (Olalı ve Korzay, 1993).
Gelirler % Giderler %
Oda Gelirleri 48,2 Ücret ve Ücretlere İlişkin Giderler 28,9 Yiyecek Gelirleri 30,6 Yiyecek Alımı 10,8 İçki Gelirleri 16,2 İçki Alımı 4,9 Diğer Gelirler 5,0 Değişik Departmanlara Ait Giderler 11,8 Yönetim Hizmetleri 4,5 Reklam ve Satış 4,1 Bakım Onarım 4,4 Kira, Faiz, Vergi, Amortisman Fonları 30,6 Toplam 100,00 Toplam 100,00
2.4.1. Konaklama Gelirleri
Otel odalarının kiralanması sonucu sağlanan gelirlerdir (Çetiner, 2002). Otel işletmelerinde temel olarak sunulan hizmet konaklama hizmeti olduğundan en önemli gelir kaynağını oda gelirleri oluşturmaktadır.
Oda gelirleri günlük olarak ön büro işlemlerinde takip edilmektedir. Ön büro departmanında toplanan gelirler muhasebe departmanına aktarılmaktadır. Oda gelirleri stoklanıp satılan bir gelir olmadığından oda fiyatlarının belirlenmesi önemli bir konudur. Gelir hesapları günlük olarak takip edildiğinden muhasebe hesap planına uygun olarak geçici bir hesap olan 182 hesabı ön büro gelirleri olarak kullanılabilir. Bu hesap müşterilere verilen hizmetlerin günlük olarak izlendiği hesaptır (Şengel, 2013).
Otel işletmeleri oda gelir kaynağını etkin kullanmak için aşağıdaki hedefleri sağlamalıdır (Azaltun ve Kaya, 2010):
Odaların ertesi gün satılmak üzere stoklanamamasından dolayı odaların doluluk oranının %100’e yakın olması,
Oda doluluğunu tehdit etmeyecek ölçüde, odaların olabildiğince yüksek fiyattan satılması,
Oda satış hasılatının etkin bir belge ve kayıt düzeni ile izlenip kontrol altında tutulması.
66 Bir otel işletmesinin kârlılığından bahsedebilmek için; satışı yapılan odaların, işletmedeki oda sayısına oranı %75 ile %90 arasında olmalıdır (Ersöz, 2016).
2.4.2. Yiyecek-İçecek Gelirleri
Yiyecek ve içecek satışından ve restoranlardan, oda servisinden, lobi ve ziyafetlerden elde edilen gelirlerdir (Çetiner, 2002).
Otel işletmelerinin en önemli gelir kaynağından birini de yiyecek-içecek satışları oluşturmaktadır. Günümüzde sektörde yaşanan yoğun rekabet ortamı ve her şey dâhil sisteminin bir getirisi olarak bu gelir kalemlerinin maliyeti de artış göstermektedir. Maliyetin artması gelir azalmasını da beraberinde getirmektedir (Erdinç, 2009). Bu sebeple otel işletmelerinde yiyecek-içecek gelirleri artırılırken aynı zamanda maliyetlerde kontrol altında tutulmalıdır.
Otel işletmelerinde, oda gelirlerinden sonraki en önemli gelir, yiyecek-içecek gelirlerinden elde edilir. Hatta bazen otel işletmelerinde, yiyecek-içecek gelirleri oda gelirlerinden daha fazla olmaktadır (Çam, 2009).
Otel işletmelerinde yiyecek-içecek gelirleri; konaklayan müşterilere restoran, bar ve oda servisi gibi bölümlerde verilen yiyecek-içecek hizmeti karşılığında elde edilmektedir. Bazı otel işletmeleri otelde kalmayan, dışarıdan sadece yeme içme hizmeti almak isteyen kişilere restoran, kafeterya ya da bar bölümlerinde hizmet verebilmektedir. Otel işletmesinin bu şekilde de yiyecek-içecek geliri elde etmesi mümkündür.
2.4.3. Diğer Hizmetler İle İlgili Gelirler
Otel işletmelerinde oda ve yiyecek-içecek dışında diğer satışlardan elde edilen gelirlerdir. Telefon, çamaşır yıkama, kuru temizleme, sauna, hamam, havuz, kiralık kasa, spor merkezi, disko, kuaför, butik, hediyelik eşya, market vb. bunlara örnek gösterilebilir. Her otel işletmesinde bu hizmetlerin hepsi sunulmamaktadır. İşletmenin büyüklüğü, hedef kitlesinin özellikleri, konumu vb. özellikler diğer gelir merkezlerinin çeşitliliğini belirlemektedir (Azaltun ve Kaya, 2010).
Otel işletmelerinin ana gelirlerini sağlayan hizmetlerinin dışında bulunan diğer hizmetlerden, örneğin yüzme havuzu, sauna gibi otel müşterileri dışında diğer müşterilerde yararlanabilir. Bu müşterilerden aylık veya yıllık aidatlar alınabilir ya
67 da her giriş için ücret alınabilir (Çetiner, 2002). Böylece otelde konaklayan müşteriler dışında da gelir sağlamış olur.
Aktivitelerden elde edilen gelirler genellikle saat ve gün gibi süre esaslı olarak elde edilmektedir. Çamaşır yıkama, kuru temizleme, ütü vb. hizmetlerden elde edilen gelirler ise önceden belirlenmiş olan tarifeler çerçevesinde adet esasıyla elde edilmektedir. Gelirin tahakkuk ettirilmesi ve tahsil edilmesi de bu esaslara göre yapılmaktadır (Akdoğan vd., 2011).
Diğer gelirler otel işletmelerinin toplam gelirleri arasında çok az bir orana sahip olmasına rağmen, otel işletmelerinin yoğun bir rekabet ortamı içerisinde olmasından kaynaklı olarak bu hizmetleri sunması da beklenmektedir.
2.5. OTEL İŞLETMELERİNDE KONAKLAMA HİZMETLERİ İLE İLGİLİ