Artan ortoreksiya nervoza riski okullara göre değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmadı (Pearson χ2
=26,525; p=0,33). Okullar, özel ve devlet olarak gruplandırıldı; 2 özel okuldan 22 katılımcı ile 24 devlet okulundan 582 katılımcının ortoreksiya nervoza eğilimleri karşılaştırıldığında aralarındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (Pearson χ2
<0,001; p=0,99) (Tablo 7).
Tablo 7. ORTO-11 ölçeğinin okul türüne göre değerlendirilmesi Okul türü
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,99 Pearson χ2* <0,001 Devlet 318 52,7 264 43,7 582 96,4 Özel 12 1,9 10 1,7 22 3,6 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre yaş ortalamaları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmadı (p=0,16); riskli grubun yaş ortalaması 34,01±4,86, riskli olmayan grubun yaş ortalaması 33,42±5,44 olarak hesaplandı. Katılımcıların yaş değerleri ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,12; r=-0,63).
Katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimleri, beden ağırlıkları (p=0,53) ve boyları (p=0,92) ile karşılaştırıldığında aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Katılımcıların ağırlık ortalamaları Tablo 8’de gösterilmektedir. Katılımcıların kilogram ve boy değerleri, ayrı ayrı ORTO-11 puanları ile karşılaştırıldığında da korelasyon analizi istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki göstermedi (sırasıyla; p=0,85; r=-0,008; p=0,72; r=0,014).
Tablo 8. ORTO-11 ölçeğinin beden ağırlığına göre değerlendirilmesi
ON eğilimi yüksek ON eğilimi yok İstatistiksel analiz
n m n m
Beden ağırlığı 329 66,10±11,95 271 65,49±11,97 p>0,05 t*=-0,625 *Student t-testi.
Ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre katılımcıların vücut kitle indeksleri kıyaslandığında anlamlı bir fark bulunmadı (p=0,43). Katılımcıların VKİ değerleri ve ORTO- 11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,63; r=-0,02). VKİ kategorilerine göre (zayıf, normal kilolu, fazla kilolu, 1. derece obez, 2. derece obez) sınıflandırılan gruplar ölçek ile kıyaslandığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı (Pearson χ2
=0,814; p=0,937). Katılımcılarda ortoreksiya nervoza eğilimi evde yaşayan kişi sayısına (p=0,72) ve çocuk sayısına (p=0,87) göre kıyaslandığında aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Evde yaşayan kişi sayısı ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,29; r=0,043). Çocuk sayısı ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,29; r=0,042). Katılımcı annelerin ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre ilk doğum yaşları kıyaslandığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmedi (p=0,76) (Tablo 9). Katılımcıların ilk doğum yaşları ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,052; r=-0,079).
Tablo 9. Ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre katılımcıların hane halkı sayıları, çocuk sayıları ve ilk doğum yaşlarının karşılaştırılması
ON eğilimi yüksek ON eğilimi yok İstatistiksel analiz
n m n m
Evde yaşayan kişi sayısı 330 3,89±1 272 3,92±0,99 p>0,05 t*=-0,35 Çocuk sayısı 330 1,72±0,68 274 1,73±0,71 p>0,05
t*=-0,17 Anne ilk doğum yaşı 328 25,3±4,56 271 25,18±4,9 p>0,05
t*=-0,31 *Student t-testi.
“Düşük ya da ölüm doğum öykünüz var mı” sorusuna alınan yanıtlarla ORTO-11 ölçek sonuçları karşılaştırıldığında hesaplanan veriler istatistiksel olarak ilişkili değildi (Pearson χ2
=0,223; p=0,637).
Katılımcıların eğitim durumu ile ortoreksiya nervoza eğilimleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Eğitim durumlarının ki-kare analizi Tablo 10’de gösterilmektedir.
Tablo 10. Eğitim durumu ile ORTO-11 ölçeğinin karşılaştırılması Eğitim durumu ON eğilimi yüksek ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % Okur-yazar değil 3 0,5 5 0,8 8 1,3 p=0,121 Pearson χ2* =8,724 Okur-yazar 6 1,0 11 1,8 17 2,8 İlkokul 46 7,6 49 8,1 95 15,7 Ortaokul 31 5,2 31 5,2 62 10,4 Lise 138 22,8 90 14,9 228 37,7 Üniversite ve üzeri 106 17,5 88 14,6 194 32,1 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Ortoreksiya eğilimi meslek grupları ile karşılaştırıldığında soruyu yanıtlayan 295 kişinin sonuçları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı. Ki-kare analiz sonuçları Tablo 11’da gösterilmektedir.
Tablo 11. Meslek grupları ve ORTO-11 ölçeğinin karşılaştırılması Meslek grupları
ON eğilimi
yüksek ON eğilimi yok
Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % İşçi 70 23,7 55 18,6 125 42,3 p=6,534 Pearson χ2* =0,09 Memur 67 22,7 45 15,3 112 38
Memur (sağlık sektörü) 15 5,1 23 7,8 38 12,9
Serbest 8 2,7 12 4,1 20 6,8 Toplam 160 54,2 135 45,8 295 100 İşçi 70 23,7 55 18,6 125 42,3 p=1,801 Pearson χ2* =0,41 Memur 82 27,8 68 23,1 150 50,9 Serbest 8 2,7 12 4,1 20 6,8 Toplam 160 54,2 135 45,8 295 100
Katılımcıların çalışma durumları ile ortoreksiya nervoza eğilimleri karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı (Pearson χ2
=0,700; p=0,71). “Hanenizin aylık geliri ne kadar” sorusuna cevap verenler, eğilimlerine göre kıyaslandığında aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p=0,24). Katılımcıların hane gelirleri ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,2; r=-0,057).
Kronik hastalık ve ortoreksiya nervoza ilişkisine bakıldığında istatiksel olarak herhangi bir ilişki izlenmedi (Pearson χ2=3,021; p=0,08). Düzenli ilaç kullanımı ve ortoreksiya nervoza eğilimi arasında da istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki mevcut değildi (Pearson χ2
=1,899; p=0,17).
Katılımcıların ORTO-11 ölçek sonuçları sigara (Pearson χ2
=1,691; p=0,429) ve alkol (Pearson χ2
=0,025; p=0,88) kullanım durumları ile karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı.
Annelerin düzenli spor/egzersiz yapıp yapmadıkları sorgulandı ve ortoreksiya nervoza eğilimi ile olan ilişkisi hesaplandı, sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı bulundu; düzenli egzersiz yapanlarda ON eğilimi görülme oranı yapmayanlara göre daha yüksek bulundu. Analiz sonuçları Tablo 12’de gösterilmektedir. Haftada kaç saat spor/egzersiz yaptıkları ve ortoreksiya nervoza eğilimleri Student t-testi ile karşılaştırıldı, anlamlı bir istatistiksel farklılık elde edilmedi (p=0,81). Katılımcıların haftalık egzersiz süreleri ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,64; r=-0,047).
Tablo 12. Düzenli spor/egzersiz ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Düzenli
egzersiz
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,02 Pearson χ2* =5,329 Evet 71 11,7 39 6,5 110 18,2 Hayır 259 42,9 235 38,9 494 81,8 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Katılımcıların kendilerini nasıl gördükleri ile ortoreksiya nervoza eğilimleri birlikte değerlendirildiğinde anlamlı bir istatistiksel veri bulunmadı (Pearson χ2
Katılımcıların gün içerisinde öğün atlayıp atlamadıkları da ORTO-11 ölçek sonuçlarıyla birlikte değerlendirildi, istatiksel veriler Tablo 13’te gösterilmektedir.
Tablo 13. Öğün atlama ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Öğün atlama
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,057 Pearson χ2* =3,637 Evet 147 24,5 101 16,7 248 41,2 Hayır 182 30,2 172 28,6 354 58,8 Toplam 329 54,7 273 45,3 602 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Öğün atlayan katılımcılar arasında yeniden sorgulanan genellikle hangi öğünü atlarsınız sorusuna verilen yanıtların ORTO-11 ile ki-kare analizi yapıldı, sonuç istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (Pearson χ2=0,988; p=0,61).
Katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimleri ile market alışverişlerinde ürün içeriğine dikkat edip etmediklerine verdikleri cevaplar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki görüldü (Tablo 14); ürün içeriğine dikkat edenlerde ON eğilimi etmeyenlere göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 24,6±4,7, “hayır” yanıtını verenlerin 28,3±4,8 idi.
Tablo 14. Ürün içeriğine dikkat etme ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Ürün içeriğine
dikkat
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p<0,01 Pearson χ2* =33,380 Evet 306 50,6 208 34,5 514 85,1 Hayır 24 4,0 66 10,9 90 14,9 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Yiyecek alışverişlerinizde gıdanın içeriği seçiminizi etkiler mi sorusuna verilen yanıtlar ve ORTO-11 ölçek sonuçları Pearson ki-kare analizi ile değerlendirildi ve istatistiksel olarak anlamlı bulgular elde edildi (Tablo 15); gıda içeriğine dikkat edenlerde ON eğilimi etmeyenlere göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 24,6±4,7, “hayır” yanıtını verenlerin 28,2±4,8 idi.
Tablo 15. Gıda içeriğine dikkat ve yiyecek seçimi ile ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Gıda içeriğine dikkat ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p<0,01 Pearson χ2* =32,064 Evet 302 50,0 204 33,8 506 83,8 Hayır 28 4,6 70 11,6 98 16,2 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Katılımcıların, yiyeceklerin tavsiye edilen tüketim tarihine (TETT) dikkat edip etmedikleri sorgulandı, sonuçlar, ORTO-11 sonuçları ile ilişkilendirildiğinde istatiksel olarak anlamlı veriler elde edildi (Tablo 16); TETT’ye dikkat edenlerde ON eğilimi etmeyenlere göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 25,1±4,9, “hayır” yanıtını verenlerin 28,1±5,7 idi.
Tablo 16. TETT’ye dikkat ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması TETT’ye
dikkat
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,011 Pearson χ2* =6,541 Evet 323 53,5 257 42,5 580 96 Hayır 7 1,2 17 2,8 24 4 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Yiyecek alışverişlerini kendiniz mi yaparsınız sorusuna verilen yanıtlar ve ORTO-11 ölçek sonuçları karşılaştırıldı ve istatistiksel olarak anlamlı bulgular elde edildi (Tablo 17); yiyecek alışverişini kendi yapanlarda ON eğilimi kendi yapmayanlara göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 25,1±4,9, “hayır” yanıtını verenlerin 26,7±4,99 idi.
Tablo 17. Yiyecek alışverişi ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Yiyecek
alışverişi
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,039 Pearson χ2* =4,259 Evet 313 51,8 248 41,1 561 92,9 Hayır 17 2,8 26 4,3 43 7,1 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Evde yoğurt yapmayı tercih eden ve etmeyen katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimleri istatiksel olarak değerlendirildi, sonuçlar anlamlı bulundu (Tablo 18); yoğurt yapanlarda ON eğilimi yapmayanlara göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 24,8±4,9, “hayır” yanıtını verenlerin 27,1±4,9 idi.
Tablo 18. Evde yoğurt yapımı ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Evde yoğurt
yapımı
ON eğilimi
yüksek ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz
n % n % n % p<0,01 Pearson χ2* =16,515 Evet 291 48,2 207 34,3 498 82,5 Hayır 39 6,4 67 11,1 106 17,5 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Evde kendiniz (tarhana, salça, erişte, vs. gibi) kışlık yiyecek hazırlıyor musunuz sorusuna verilen yanıtlar ve ORTO-11 ölçek sonuçları Pearson ki-kare analizi ile değerlendirildi ve istatistiksel olarak anlamlı bulgular elde edildi (Tablo 19); kışlık yiyecek hazırlayanlarda ON eğilimi hazırlamayanlara göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 24,8±4,8, “hayır” yanıtını verenlerin 26,8±5,2 idi.
Tablo 19. Kışlık yiyecek hazırlama ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Kışlık yiyecek
hazırlama
ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p<0,01 Pearson χ2* =13,866 Evet 287 47,5 206 34,1 493 81,6 Hayır 43 7,1 68 11,3 111 18,4 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
Katılımcıların anaokulundaki çocuklarının özelliklerine göre incelenmesine gelindiğinde; katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimleri, çocuklarının cinsiyetleri ile kıyaslandığında istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç elde edilmedi (Pearson χ2
<0,001; p=0,99). Çocuğun yaşı ile ortoreksiya nervoza eğilimi arasındaki farklılık istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p=0,16). Katılımcıların çocuklarının yaşları ve ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,22; r=-0,049).
Katılımcıların çocukları, doğum haftalarına göre preterm, term ve postterm doğum olarak gruplandırıldı; sonuçlar ki-kare analizi ile ORTO-11 sonuçlarıyla kıyaslandı, istatistiksel olarak anlamlı bir veri elde edilmedi (Pearson χ2=2,530; p=0,282). Katılımcılara ayrıca, anasınıfına giden çocuklarının kaçıncı çocukları olduğu da soruldu, alınan cevaplar t- testi ile değerlendirildi, istatistiksel olarak anlamlı farklılık elde edilmedi (p=0,399). Katılımcıların çocuklarının kaçıncı çocuk oldukları ve katılımcıların ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,452; r=0,031).
Katılımcıların çocuklarının beden ağırlığı ve boyları ORTO-11 sonuçlarıyla karşılaştırıldı, elde edilen t-testi verileri istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (sırasıyla p=0,57 ve p=0,409). Hem boy, hem de ağırlık verileri bilinen çocukların VKİ’leri hesaplandı ve ORTO-11 sonuçlarıyla karşılaştırıldı, sayısal veriler t-testi ile VKİ kategorileri ki-kare testi ile analiz edildi, sonuçlar istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (p=0,09) (Pearson χ2
=4,830; p=0,185). Çocukların beden ağırlıkları ve katılımcıların ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,74; r=- 0,014). Çocukların boyları ve katılımcıların ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında da aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,56; r=- 0,024). Çocukların VKİ değerleri ve katılımcıların ORTO-11 puanları korelasyon analizi ile karşılaştırıldığında yine aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı (p=0,68; r=0,017).
Çocuğunda kronik bir hastalık olan annelerin ortoreksiya nervoza eğilimleri analiz edildi, sonuç istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı (Pearson χ2
=0,194; p=0,66). Çocuğu sürekli ilaç kullanmak durumunda olan annelerin ortoreksiya nervoza eğilimleri analiz edildi, sonuç yine istatiksel olarak anlamlı bulunmadı (Pearson χ2
=0,022; p=0,883).
Çocuğunuzun hazır gıda (paket ürün, fast food vs.) tüketimini onaylıyor musunuz sorusuna verilen yanıtlar ORTO-11 sonuçlarıyla karşılaştırıldı ve kıyaslama istatistiksel
eğilimi, onaylayanlara göre daha yüksek bulundu. “Evet” yanıtını verenlerin ORTO-11 skor ortalaması 29,1±5,3, “hayır” yanıtını verenlerin 24,7±4,7 idi.
Tablo 20. Çocuğun hazır gıda tüketimini onaylama ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması Çocuğun hazır gıda tüketimini onaylama ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p<0,01 Pearson χ2* =21,334 Evet 18 3,0 47 7,8 65 10,8 Hayır 312 51,6 227 37,6 539 89,2 Toplam 330 54,6 274 45,4 604 100
*Ki-kare istatistiksel analiz.
Katılımcıların, “çocuğunuz haftada kaç gün fast food (hamburger, pizza, pide, döner, vs.) yiyor” sorusuna verdikleri yanıtlar ve ortoreksiya nervoza eğilimleri karşılaştırıldı, elde edilen sonuçlar arasındaki ilişki istatiksel olarak anlamlı bulunmadı (Pearson χ2
=5,315; p=0,504). Bu soruya verilen cevaplar, haftada 1 günden az tüketiyor ya da hiç tüketmiyor ile haftada 1 gün veya daha fazla gün fast food tüketiyor şeklinde iki gruba ayrıldı; katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre bu iki grup kıyaslandı ve aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu gösterildi (Tablo 21); çocuklarının haftada 1’den az fast food tüketmesine izin veren anneleri ON eğilimleri orantısal olarak, çocuklarında haftada 1 veya üzeri fast food izni verenlere göre yüksek bulundu.
Tablo 21. Katılımcıların çocuklarının fast food tükettikleri haftalık gün sayıları ve ortoreksiya nervoza eğiliminin karşılaştırılması
Çocukların fast food tüketim miktarı (1 haftada) ON eğilimi yüksek
ON eğilimi yok Toplam İstatistiksel analiz n % n % n % p=0,015 Pearson χ2* =5,945 Hiç ya da 1 günden az 129 22,4 79 13,8 208 36,2 1 gün ve üzeri 189 32,8 178 31,0 367 63,8 Toplam 318 55,2 257 44,8 575 100
TARTIŞMA
Çalışmamız Edirne İl Merkezi’nde bulunan İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı ilkokulların anasınıfı öğrencileri ile anaokullarının 5 yaş grubu öğrencilerinin annelerinin gönüllü katılımı ile gerçekleştirildi. Katılımcılara sosyodemografik verileri, aile bilgileri (medeni durum, çocuk sayısı, hane aylık gelir vb.), sigara, alkol, egzersiz, beslenme alışkanlıkları, kronik hastalık ve düzenli ilaç kullanma durumları, anasınıfında okuyan çocukları ile ilgili beden, sağlık, beslenme, kronik hastalık ve ilaç bilgilerini içeren anket soruları ile ORTO-11 ölçek soruları yöneltildi.
Katılımcıların tamamı ölçek sorularını yanıtladı ve belirlediğimiz kesim noktası puanına göre (25 puan ve altı) %54,6’sında ortoreksiya nervoza eğilimi yüksek olarak bulundu. Fidan ve ark. (21)‘nın Erzurum’da tıp öğrencilerine yaptığı bir çalışmada katılımcıların %43,6’sında ortoreksiya nervoza eğilimi yüksek bulunmuştur. Bosi ve ark. (25)’nın Ankara’da asistan hekimlere yaptıkları bir çalışmada ortoreksiya nervoza eğilimi katılımcıların %45,5’inde yüksek bulunmuştur. Acar ve Ermumcu (43)’nun kadın sağlık çalışanlarına yaptıkları bir diğer çalışmada da katılımcıların %75,8’inde ortoreksiya eğilimi görülmüştür. Aksoydan ve Camcı (44) tarafından Devlet Opera ve Balesi ile Bilkent Üniversitesi Senfoni Orkestrası’nda çalışan performans sanatçılarına yapılan bir çalışmada ortoreksiya nervoza eğilimi katılımcıların %56,4’ünde yüksek saptanmış, opera sanatçılarında bu oran %81,8’e çıkarken, senfoni orkestrası sanatçılarında %36,4’e, baletlerde ise %32,1’e düşmüştür. Ortoreksiya nervoza eğiliminin bazı mesleklerde ya da topluluklarda daha yüksek çıktığı görülmektedir. Biz de, büyüme çağında çocuğu olan annelerde ortorektik eğilimlerin daha fazla olabileceğini düşündük ve bu çalışmayı yürüttük, elde ettiğimiz oranlar yüksek
ORTO-11 ölçeğinin Türkçe uyarlama çalışmasında net bir kesim noktası verilmediği için ölçeğin kullanıldığı diğer Türkçe çalışmalarda da temel alınan hesaplamaya göre medyan ve ortalama değerler üzerinden kendi belirlediğimiz kesim noktasının yanı sıra, bireylerde ortoreksiya nervozanın tanımlandırılması amaçlı +1/-1 standart sapma değerlerine göre ayrı bir hesap aralığı belirlendi (21, 35). -1 standart sapmaya göre katılımcıların %18,1’inde ortoreksiya nervoza yüksek riskli olarak tespit edildi. Bu yöntem de alternatif bir metot olarak literatüre önerilmektedir. Çalışmaya ilk belirlenen kesim noktası değeri ile devam edildi.
Araştırmamıza katılan bireylerin yaş ortalamaları 33,75±5,13 olarak bulundu, ortoreksiya nervoza eğilimleri değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamış olmasına rağmen riskli grubun yaş ortalamasının (34,01±4,86) ON eğilimi olmayan gruba (33,42±5,44) göre daha büyük olduğu görüldü. Yapılan korelasyon analizinde katılımcıların yaşları ve ölçek puanları arasında negatif bir korelasyon görüldü ancak istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı. Acar ve Ermumcu (43)’nun kadın sağlık çalışanlarına yaptığı bir çalışmada yaş ve ON puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki bulundu.
Çalışmaya katılmayı kabul eden annelerden hem boy hem de ağırlık bilgisini elde ettiklerimizi VKİ hesabı ile değerlendirdiğimizde, katılımcıların çoğunluğunun normal kilolu (%56) olduğu, daha az bir çoğunluğun da fazla kilolu (%27) olduğu görüldü. VKİ değerlerinin nicel ve gruplandırılmış nitel sonuçları ORTO-11 ölçeği ile karşılaştırıldığında da istatistiksel olarak anlamlı bir veri elde edilemedi. 2009 yılında Aksoydan ve Camcı (44) tarafından Türk performans sanatçıları arasında yapılan bir araştırmada da ortoreksiya nervoza eğilimi ile yaş ve VKİ arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığı görülmüştür. Ortoreksiya nervozayı, anoreksiya nervozadan ayıran başlıca özelliklerden birisi de yeme konusundaki hassasiyetlerinin beden ağırlığı odaklı değil, sağlıklı, “saf” gıda odaklı olmasıdır. Bu karşılaştırmada istatistiksel olarak anlamlı bulunmayan veriler de ortoreksiya nervozada kişilerin kilo kaygısı olmamasını destekler niteliktedir. Yapılan korelasyon analizinde katılımcıların beden ağırlıkları ve VKİ değerleri ile ölçek puanları arasında negatif bir korelasyon görüldü ancak istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı. Acar ve Ermumcu (43)’nun çalışmasında katılımcıların kilo ve VKİ ile ON puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki bulundu. Varga ve ark. (45)’nın Macaristan’da yaptığı bir çalışmada katılımcıların VKİ değerleri ve ON puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.
Katılımcılardan hane halkı sayısı 4 olanlar çoğunlukta yer alırken (%46,7) hane halkı sayısı 3 olanlar (%32,6) da 2. sırada yer almaktadır. Benzer şekilde çocuk sayısı 2 olan
anneler (%52) 1. sırada yer alırken, çocuk sayısı 1 olan anneler (%38,6) de onları takip etmektedir. Çalışmamıza göre ailedeki kişi sayısı ve çocuk sayısı katılımcıların ortoreksiya nervoza eğilimini istatistiksel olarak anlamlı düzeyde etkilememektedir. Yapılan korelasyon analizinde de katılımcıların hane halkı sayıları ve çocuk sayıları ile ölçek puanları arasında pozitif bir korelasyon görüldü ancak istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı.
Katılımcı annelerin ilk doğum yaşları ortalamasının (25,25±4,73) ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre karşılaştırılması yapıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmedi. Korelasyon analizinde katılımcıların ilk doğum yaşları ve ölçek puanları arasında negatif bir korelasyon görüldü ancak istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamadı. Literatürde de konuyla alakalı herhangi bir araştırma bulgusuna rastlanılmadı. İlk doğum yaşı daha geç olanların yaşam tecrübeleri ve beslenme konusunda zamanla artan bilinçleri doğrultusunda ortorektik eğilimlerinin bir anne olarak daha fazla olabileceği düşünüldü ancak elde edilen veriler ilk doğum yaşları farklı olan bireyler arasında bir fark olmadığını gösterdi.
Çalışmaya başlarken, düşük ya da ölü doğum öyküsü olan annelerin diğer annelere kıyasla sağlıklı beslenmeye daha çok takıntılı olabilecekleri, sahip oldukları çocuklara ve beslenmelerine daha fazla özen gösterebilecekleri düşünüldü. Ortoreksiya nervoza eğilimlerine göre katılımcıların düşük ya da ölü doğum öyküleri olup olmadığına bakıldı, aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki gösterilemedi. Beklenenin aksine bu tip bir öyküye sahip olan anneler, sağlıklı beslenme konusunda daha takıntılı/dikkatli değillerdi.
Katılımcıların evli, bekar, dul ya da boşanmış olma durumlarına göre ortoreksiya nervoza eğilimleri karşılaştırıldı, kişilerin medeni durumlarının ortoreksiya nervoza eğilimi