son-ra pekiştirme sürekli pekiştirmedir. Belli sa-yıdaki doğru davranıştan sonra pekiştirme ise sabit oranlı pekiştirmedir. Organizmanın değişen sayıda doğru davranışından sonra pekiştirme yapmak ise değişken oranlı pe-kiştirme tarifesidir.
(Cevap A)
2. Eğitim psikolojisi, öğrenme süreçlerinin psi-kolojik yönlerini araştırır. Eğitim psikologları genelde verimli öğrenme ortamlarının araş-tırılması ve araştırma bulgularının eğitim or-tamlarında uygulanması sorunları üzerinde çalışırlar. Bu nedenle öğrenme, ruh sağlığı, başarının ve yeteneklerin ölçülüp değerlen-dirilmesi gibi konular üzerinde durarak, ilgili ilke, teknik ve yöntemleri eğitim ortamların-da uygularlar. Buna göre eğitim psikolojisi-nin cevap aradığı sorular A, B, C ve D seçe-neklerinde belirtilen sorulardır.
(Cevap E)
3. Bir davranış değişikliğinin öğrenme ürünü olabilmesi için “göreli bir sürekliliğe sahip ol-ması” gerekir. Öğrenme, davranış değişikli-ğinin kalıcı olması ile mümkündür. Kısa sü-reli davranış değişiklikleri ile büyüme, olgun-laşma gibi gelişmelerden kaynaklanan dav-ranış değişiklikleri, alkol, içki, ilaç kullanma sonucu meydana gelen davranış değişiklik-leri öğrenme ürünü değildir.
(Cevap A)
4. Sonucuna göre şekillenen davranışa edim-sel davranış denir. Edimedim-sel şartlanma ise organizmanın tesadüfen gösterdiği bir dav-ranışın pekiştirilmesiyle devam etmesi süre-cidir. Davranış, ortaya çıkardığı sonuçtan et-kilenir. Koşullanma yolu ve refleksif davra-nışların bir uyarana yönlendirilmesi edimsel koşullanmanın değil, klasik koşullanmanın konusudur.
(Cevap E)
5. Organizmanın belirli sayıdaki doğru davra-nışından sonra pekiştirilmesi sabit oranlı pe-kiştirme tarifesidir. Soruda verilen örnekler-de 5 doğru davranış sonunda 5 verilmesi ve her satılan 10 parça ürün için prim verilme-si sabit oranlı pekiştirme tarifeverilme-sine uygundur.
(Cevap C)
6. Beyin temelli öğrenmede amaç; bilgiyi ez-berlemek değil, anlamlı olarak öğrenmektir.
Bu durum üç etkileşimli öğenin varlığı ile ger-çekleşir. Bu öğeler şunlardır:
1. Rahatlatılmış (dingin) uyanıklık: İnsan, bir şeye ilgi duyduğunda açılır, bir tehdit altında olunca da kapanır. Rahat ve açık olan beyin ise daha kolay öğrenmekte-dir.
2. Uyumlu daldırma: Bireylerin karşı karşı-ya olduğu içeriğe yoğunlaşmasıdır.
3. Aktif işleme: Beynin doğal kapasitesin-de yoğunlaşma, onu arttırma, başka bir alana aktarıp, ondan faydalanma süre-cidir.
Buna göre öğrencilerin deneyimlerini, bilgi-lerini başka bir alana aktarıp, onlardan fay-dalanması beyin temelli öğrenmenin “aktif iş-leme” süreci ile ilgilidir.
(Cevap E)
1. Deneme Sınavı 33
www.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.tr
15. Deneme Sınavı
9. Robert Rescorla yaptığı çalışmalarda nötr uyaranın yordayıcılığının tepkisel koşullama sürecine etkisini ortaya koymuştur. Eğer nötr uyarıcı kendisinden sonra gelecek koşulsuz uyaranın bir yordayıcısı yani haber vericisi olarak algılanmazsa koşullama olmaz. Bu durum organizmanın nötr uyarana yönelik algısının koşullama üzerindeki etkisini orta-ya koymaktadır. Süreçte organizma tama-men pasif, salt tepki veren konumunda de-ğildir. Nötr uyaranın haber vericiliği organiz-manın tepkisel koşullama sürecinde algısal ilişkiler kullanması gerekliliğinin işaretidir.
(Cevap B)
10. Zamanlı pekiştirme tarifelerinde pekiştirme-nin verilmesi için önemli olan durum belli bir zaman aralığının geçmesidir. Örneğin her 3 günde bir, her 30 günde bir ya da değişen zaman aralıklarında pekiştirme gelir. Burada bireyin davranışta bulunması (oranlı tarife-lerdeki gibi) değil belirli zaman geçmesi esas-tır.
(Cevap E)
11. Öğrenme bireyin yaşantıları sonucunda dav-ranışlarında meydana gelen nispeten kalıcı izli değişiklikler olarak tanımlanır. Geçici dav-ranışlar, büyüme, ilaç vb. sonucu ortaya çı-kan geçici davranışlar öğrenme ürünü ola-rak kabul edilemez. Ayrıca öğrenme sonucu oluşan davranış değişikliği hemen gözlen-meyebilir. Öğrenme daha ileriki bir aşamada performansa dönüşebilir. Yaşantı ürünü ol-ma ve davranışlarda değişikliğe neden om-la öğrenme için gerekli oom-lan koşulom-lardandır.
(Cevap D)
12. Bir problem durumunda kişinin problemin ya-pısını anlaması ve çözüme ulaşması kavra-ma yoluyla öğrenme ile açıklanabilir. Kavra-ma yolu ile ulaşılan çözüm çoğunlukla pü-rüzsüz ve tamdır. Bu yolla öğrenilenler unut-maya karşı da dirençlidir ve kolaylıkla trans-fer edilebilir.
(Cevap C) 7. Garcia etkisi ya da olumsuz tat
koşullanma-sı koşullu uyarıcının genellenmesi ile söz ko-nusudur. Organizma olumsuz durumla eş-leştirdiği nötr uyaranı geneller.
(Cevap B)
8. Edimsel koşullama kuramına göre davranı-şı etkileri belirler. Davranıdavranı-şın sonucunda or-taya çıkan durumun olumlu ya da olumsuz olması o davranışın tekrar edilme sıklığını etkiler. Edimsel koşullamada pekiştirici uya-rıcı davranıştan sonra gelerek davranışı pe-kiştirir. Pekiştirilen davranışın da tekrar gö-rülme olasılığı artar.
(Cevap E)
34
www.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.tr
ÇÖZÜM KİTAPÇIĞI ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ
16. Deneme Sınavı
DENEME 16 1. I. Koşullu ve koşulsuz uyarıcının bir arada
verilmesi bitişikliktir.
II. Koşullu uyarıcının, koşulsuz uyarıcı ge-leceğini belirtmesi haberciliktir.
III. Kazanılan bir tepkinin ortadan kalkması sönmedir.
IV. Koşullu uyarıcılardan birinin diğerine bas-kın gelmesine gölgeleme denir.
(Cevap E)
2. Soru metnindeki örnekler öğrenme kavramı ile ilgilidir. Öğrenme, kişinin çevresiyle etki-leşimi sonucu yaşantı yoluyla davranışların-da meydavranışların-dana gelen kalıcı izli davranışların-davranış deği-şimidir. Bir davranışın öğrenilmiş olması için;
• yaşantı sonucu gerçekleşmesi,
• davranışta bir değişikliğin olması,
• değişikliğin uzun süreli olması gerekir.
(Cevap D)
3. Koşullanma süreci sonunda organizmanın koşullu uyarana benzer nitelikteki uyarıcıla-ra da aynı tepkiyi vermesi genellemedir. Göz-lüklü hemşireden iğne sonucunda korkan ço-cuğun tüm gözlüklülerden korkması genel-leme için örnek olabilir.
(Cevap D)
4. Anlatılan örnek durumda korku koşullaması siren sesine karşı oluşmuştur. Çünkü bunla-rı anlatan birey okulda, televizyonda ve rad-yoda siren sesi ile savaşı ve korkuyu eşleş-tirmiştir. Bu koşullama süreci sonrasında eğer elektrik kesintisi nötr uyarıcısı ile siren sesi koşullu uyarıcısı bitişikliği sağlansaydı yani elektrikler kesildiğinde siren sesi duyulsaydı üst düzey (ikinci dereceden) koşullanma ger-çekleşecekti. Elektrik kesintisini korku tepki-si oluşturacak koşulsuz ya da koşullu bir uya-rıcı izlemediği için koşullama oluşmamıştır.
(Cevap B)
5. Her canlı türünün gerçekleştirebileceği öğ-renmeler sınırlıdır. Her canlı türü her davra-nışı öğrenemez. Örneğin insan uçmayı öğ-renemez çünkü bu davranışı öğrenebilmek için gerekli donanıma sahip değildir. İşte can-lının öğrenebileceği davranışları belirleyen donanıma türe özgü hazıroluş denir. Aslanın bir papağan gibi insan seslerini taklit edeme-mesi o türün bu davranışı öğrenebilecek do-nanıma sahip olmamasından kaynaklanmak-tadır. Aslanın türe özgü hazır oluşluğu bu öğ-renme için uygun değildir.
(Cevap D)
6. Soruda belirtilen davranışlar edimsel davra-nışlardır. Skinner insan davranışlarını tepki-sel ve edimtepki-sel davranışlar olarak ikiye ayır-mıştır. Edimsel davranışlar bilinçli olarak yap-tıklarımızdır. Bu davranışlar sonuçları tara-fından kontrol edilir. Bu davranışların kaza-nılması ve alışkanlık halini almasında en çok edimsel koşullanma yoluyla öğrenme rol oy-nar.
(Cevap C)
35
www.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.tr
16. Deneme Sınavı
9. Anne – babaların, çocuklarını akran grubun-dan men etmeleri “II. tip ceza”dır. II. tip ce-za, organizmanın içinde bulunduğu ortam-dan hoşa giden bir uyarıcının çıkartılması so-nucu davranış sıklığının azalması olarak ta-nımlanabilir. Anne – babalar çocuklarını ar-kadaş grubundan (hoşa giden uyarıcıdan) uzaklaştırarak ahlâksız davranışlarını azalt-mayı amaçlamışlardır.
Davranış sıklığı artar Olumlu
Pekiştirme Olumsuz Pekiştirme
Davranış sıklığı azalır
I. Tip Ceza II. Tip Ceza
(Cevap D)
10. Anne – babanın çocuğunun küfürlü davra-nışlarını duymazlıktan gelerek ulaşmaya ça-lıştıkları sonuç “davranışın sönmesini bekle-mek”tir.
(Cevap E) 11. Öğrenme, bireyin kendi yaşantısı yoluyla,
davranışlarında gözlenen kalıcı izli değişik-liklerdir. Öğrenmenin olabilmesi için,
• Organizmada bir davranış değişikliği ol-ması,
• Bu değişikliğin yaşantı sonucunda mey-dana gelmesi,
• Bu değişikliğin nispeten kalıcı olması ge-rekir.
B seçeneğinde verilen, “öğrenme doğuştan var olan davranışların zamanla ortaya çık-masıdır.” ifadesi öğrenmeden çok olgunlaş-maya vurgu yapmaktadır.
(Cevap B) 12. Soru metninde yer alan boşluklara sırasıyla
gelecek kavramlar “içgörüsel – ezber” kav-ramlarıdır. Wertheimer’a göre iki tip öğren-me söz konusudur:
1. İçgörüsel (kavrama ya da seziş yoluyla) öğrenme: İçgörüsel öğrenme, çözülme-si gereken problemin öğeleri arasındaki ilişkinin aniden görülmesi ile gerçekle-şen öğrenmedir. İçgörüsel öğrenmede önemli olan organizmanın muhakeme gücü ve sezgisidir. Bilişsel bir öğrenme türü olan içgörüsel öğrenme hem insan-larda hem de hayvaninsan-larda görülmekte-dir. Bu tür öğrenmede bilgi transfer edi-lebilir.
2. Ezbere öğrenme: Ezbere öğrenmede iç-selleştirme söz konusu değildir, sadece bilgilerin ezberlenmesi söz konusudur.
Bu bilgiler kalıcı değildir, çabuk unutulur ve transfer edilemez.
(Cevap E) 7. Fakirliğin kaçınılmaz olduğu düşüncesi
“öğ-renilmiş çaresizlik” ile ilgilidir. Klasik koşulla-ma kuramına göre, organizkoşulla-manın ne kadar çaba harcarsa harcasın, içinde bulunduğu durumu değiştiremeyeceğini öğrenerek pa-sif kalması ve bu papa-sifliği tüm istenmeyen durumlara genellemesine “öğrenilmiş çare-sizlik” denir. Fakirlerin de devamlı fakir kala-caklarını düşünmeleri, bu istenmeyen duru-mu değiştiremeyeceklerini öğrenmiş olmala-rının sonucudur.
(Cevap E) 8. İnsanın doğuştan basit refleksler hariç hiçbir
bilgi ve beceri getirmediğini savunan yakla-şım, davranışçı yaklaşımdır. Davranışçı yak-laşıma göre bütün davranış değişiklikleri ya-şantı ürünüdür. Davranışçılar, doğduğunda insan zihninin boş bir levha gibi (tabular asa) olduğunu savunur.
(Cevap D)
1. Deneme Sınavı 36
www.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.trwww.kozmikoda.com.tr
ÇÖZÜM KİTAPÇIĞI ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ
17. Deneme Sınavı
DENEME 17