Olay Örgüsü

Toprağın bereketinden umutlanarak “ekmek” uğruna çıktığı yolculukta, hayata tutunamayıp kayıplar yaşayan bireyin dramını tüm çıplaklığıyla gözler önüne seren ve yazarı tarafından rakamla 30 bölüme ayrılan romanı, olay örgüsüne ve kişilerin olay örgüsüne katılımına bağlı olarak dört birim halinde inceleyebiliriz. Buna göre ilk sekiz bölüm birinci birimi, 9. bölüm ile 17. bölüm arasında gelişen olaylar ikinci birimi, 18. bölümden 25. bölüme kadar olan kısım üçüncü birimi ve 26. bölüm ile 30. bölüm arasında seyreden olaylar ise dördüncü birimi oluşturmaktadır. 3.1.3.1.1 Birim 1

• Orta Anadolu’nun Ç. Köyünden üç arkadaş; İflahsızın Yusuf, Köse Hasan ve Pehlivan Ali’nin, Çukurova’da iş bulma umuduyla yola çıkması.

• Yusuf’un, arkadaşlarına, daha önce gurbete giden deneyim sahibi emmisinin öğütlerini, uyarılarını tekrarlayarak; şehir hayatının farklı olduğunu bu yüzden temkinli olup, birbirlerinden ayrılmamaları gerektiğini söylemesi. • Üç arkadaşın, yolculuk boyunca trende tanıştıkları Veli ve Yunus Usta

adındaki kişilerin anlattıklarını hayretle dinleyerek, fikir sahibi olmadıkları şehir hayatı hakkında bir şeyler öğrenmeye çalışmaları.

• Yusuf’un, Ali’nin ve Hasan’ın hemşehrileri için anlattıklarını duyan Yunus ve Veli’nin de, onlarla birlikte gitmeye karar vermesi; ancak şehre gelince olayın iç yüzünü anlayıp onlardan ayrılması.

• Adana’ya vardıktan sonra büyük bir şaşkınlık içerisinde sora sora hemşehrilerinin fabrikasını bulmaları; sıkıntılı bir günün ardından da “hemşehri” dedikleri fabrikatörün arabasının önüne İflahsızın Yusuf’un atılışıyla fabrikaya alınmaları.

• Kendilerini fabrikanın farklı bölümlerine yerleştiren ırgatbaşının, yevmiyelerinin bir kısmını almak istemesinden rahatsız olmaları; ancak kabul etmek zorunda kalmaları.

• Ahırdan bozma bir eve yerleştikten sonra çok zor şartlar altında çalışmaya başlamaları. Kısa bir süre sonra da Köse Hasan’ın, çalışma şartlarının olumsuz etkisiyle hastalanıp yatağa düşmesi. Hasan için “Herif kolayını

buldu. Karnı doyuyor nasıl olsa” (BTÜ, s.72) diyen Yusuf’la Ali’nin bu durumdan içten içe rahatsız olması.

• Ahırdan sorumlu Köse Topal’ın, ahıra musallat olan beleşçi Hidayetinoğlu’ndan huzursuz olması.

• Irgatbaşı Macır Durmuş’un aldığı rüşvetleri fabrika sahibine iletmek isteyen Yusuf ve Ali’nin, ırgatbaşı tarafından işten atılması.

• Hidayetinoğlu’nun, ahırda ağır bir şekilde hasta olarak yatan ve “kardeşten ileri” arkadaşları tarafından kaderine terk edilen Köse Hasan’a yardım etmesi. 3.1.3.1.2 Birim 2

• Arkadaşları Köse Hasan’ı Allah’a emanet ederek, kendilerine inşaat işi teklif eden Laz Taşeron’un yanında çalışmak üzere ahırdan ayrılan Yusuf ve Ali’nin, inşaatta çalışmaya başlaması.

• Ali’nin, birlikte çalıştığı ve kumar oynamak için kendisine borçlanan Ömer Zorlu’nun karısı Fatma’ya gönlünü kaptırması.

• Şantiye şoförünün karısı Hayriye’nin, şantiyedeki birçok erkekle ilişkisi olan Fatma’yı, Laz Taşeron’a ayarlamaya çalışması.

• Yusuf’un, emmisinin “şehir yerinde siz siz olun avrat kısmına kulak

asmayın” (BTÜ, s.118) sözlerini hatırlatarak, Ali’yi Fatma’dan vazgeçirmek için çaba sarf etmesi ancak bunda başarılı olamaması. Bunun üzerine Yusuf’un Kılıç Usta’nın, Ali’nin ise Ömer Zorlu’nun yanına taşınması. • Köse Topal’ın öldürülmesi üzerine ahırın kapatılması.

• Bütün gücü ile çalışmakta olan Yusuf’un duvar ustası Kılıç’ın yanında meslek edinmeye, ustalaşmaya gayret etmesi.

• Fatma’nın Laz Taşeron’la birlikte olması. • Yusuf’un, Laz Taşeron’la arası açılması üzerine işten ayrılan Kılıç Usta’nın

yerine geçmesi.

• Ali ile Fatma’nın çiftliğe kaçması.

• Ali’nin Hidayetinoğlu’yla birlikte tarlada çalışmaya başlaması.

• Çiftlikte Senem Bacı’ya yardım eden Fatma’nın, önceleri küçük beyle ardından da Kâtip Bilâl ile ilişkiye girmesi.

• Diğer taraftan, Ali’nin tarlada yan yana çalıştığı Aptal kızı ile ilişkiye girmesi.

• Ali ile Fatma’nın Aptal kızı yüzünden tartışması.

• Kâtip Bilâl’in, Fatma’dan daha rahat yararlanmak için bir dolap çevirerek Ali’yi tarla işinden aldırması ve uzaktaki harman işine, patoza göndermesi. Fatma’nın kendisiyle birlikte gitmek istememesine içerleyen Ali’nin yatağını alıp çiftlikten ayrılması.

3.1.3.1.3 Birim 3

• Harman yerinde, Irgatbaşı Cemo Ağa’nın haksızlıkları karşısında, huzursuzluğun git gide büyümesi. Cemo Ağa’nın, ırgatlardan yana tavır takınan patoz ustasından hoşnut olmaması ve Kürt Zeynel ile Halo Şamdin’i işçileri ayaklandırdığı gerekçesiyle işten attırmak istemesi.

• Ali’yle Hidayetinoğlu’nun patozda “destecilik” bölümünde çalışmaya başlaması.

• Patoz ustasının, Kemal Cesur’un kendilerini ırgatbaşıya gammazladığını Kürt Zeynel’e söylemesi ve onu dikkatli olması için uyarması. Bunun üzerine Zeynel’in Kemal Cesur’u tehdit etmesi; ona kendisini ırgatbaşının şikâyet ettiğini söyleyerek ırgatbaşıyla Kemal Cesur’u birbirine düşürmeye çalışması. Ayrıca “karavanaları devirmek” için, aralarında Ali’nin ve Hidayetinoğlu’nun da bulunduğu ırgatları tarafına çekmek istemesi.

• Irgatların, haftalık yevmiyelerini almak için şehrin yolunu tutması.

• Fatma’yı bir türlü aklından çıkaramayan Ali’nin, onu şehirde bulmayı ümit etmesi ancak bulamaması.

• Şehre inen işçiler arasında bulunan ve sıtma hastalığına tutulan Fatma’nın, kendisine atebrin hapı veren bir ırgata teslim olması.

• Irgatbaşıyla Zeynel’in işbirliği içerisinde olabileceğine ihtimal vermeyen ancak ırgatbaşı tarafından terslenmesi üzerine bunun doğruluğuna inanan Kemal Cesur’un, kendi çıkarını düşünerek bu işbirliğini Küçük ve Büyük ağaya anlatması.

• Irgatbaşıyla konuştuktan sonra işin gerçek yüzünü anlayan ağaların öncelikle patoz ustasını daha sonra da patoz makinesinde çalışan Kürt Zeynel’le Halo Şamdin’i işten atması.

• Ali ile Hidayetinoğlu’nun, hem kendisinden iş istemek hem de Fatma’nın oraya uğrayıp uğramadığını öğrenmek için Yusuf’un çalıştığı fabrikaya gitmesi. Orada, Yusuf’un Ceyhan’a usta olarak gönderildiğini öğrenmeleri. Ali’nin, Yusuf’un usta olmasına içerlemesi.

• Irgatbaşının, Ali’yle Hidayetinoğlu’na Zeynel’le Halo Şamdin’in yerine koltukçu olacaklarını söylemesi. İlk zamanlar “Yiğit adamın yerine çalışmam

ben. Yiğit ölür, namı kalır!” (BTÜ, s.275) diyerek bu işe yaklaşmayan Ali’nin, Hidayetinoğlu ve Kemal Cesur’un telkinleriyle işi kabul etmesi. • Hidayetinoğlu ve Kemal Cesur’la birlikte geneleve giden Ali’nin Irgatbaşı

Cemo Ağa’nın kızı Selvi’ye âşık olması. Ali’nin saflığına vurulan Selvi’nin de, Ali gibi biriyle evlenip, düştüğü bu yerden kurtulmak istemesi.

3.1.3.1.4 Birim 4

• Harman yerine dönüldükten sonra patoz makinesinde çalışmaya başlayan Ali’nin, Selvi’yi köyüne götürme hayalleri kurması.

• Yeni gelen patoz ustasının anormal çalışma şartlarına itiraz etmesi ve ırgatbaşıya bir kaza halinde sorumluluk kabul etmeyeceğini söylemesi. • Irgatbaşının kendi çıkarları için işi hızlandırması.

• Irgatbaşının ve Küçük ağanın kışkırtmaları ve tempo tutuşlarıyla, dinlenmeksizin çalıştırılan Ali’nin demetlerle birlikte patoz makinesine düşmesi.

• Patoz ustasının tüm diretmelerine rağmen arabası kirlenmesin diye Ali’yi alıp hastaneye götürmeyen; ırgatların kendisini öldürmek isteyecek kadar öfkelenmesi karşısında ise çılgınlık derecesinde korkup silaha sarılan Küçük ağanın harman yerinden kaçıp gitmesi. Bunun üzerine kan kaybeden Ali’nin ölmesi.

• Patoz ustasının, tüm ırgatları hatta ırgatbaşını, jandarmaya doğru ifade vermesi için uyarması.

• Kendilerine yapılan haksızlığı, işten atılmış olmalarını hazmedemeyen ve ırgatbaşından bunun intikamını almaya karar veren Kürt Zeynel’le Halo Şamdin’in harman yerine gelmesi. Irgatbaşını orada bulamayınca harmanı ateşe vermesi.

• İflahsızın Yusuf’un, köyüne dönmek için Ceyhan’dan Adana garına gelmesi. • Sivas’a gidecek olan treni beklerken, tren memuruyla sohbet etmesi.

Böbürlenmesine içerleyen tren memuru tarafından azarlanan Yusuf’un buna bozulması. Ancak bavulundaki gaz ocağını anımsayınca yeniden keyfinin yerine gelmesi. Denemek için gaz ocağını yakması ve köyde yapacağı etkiyi gururla hayal etmeye başlaması.

• Bu esnada yanına gelen Hidayetinoğlu’ndan Ali’nin de öldüğünü öğrenmesi. Bu haber karşısında yıkılan Yusuf’un iki arkadaşının da ailesine yaşananları nasıl izah edeceğini düşünmesi.

• Şehirde ezilmeyip tersine usta mertebesine ulaşabilmenin ve hayalindeki gaz ocağını alabilmenin gururu içindeki Yusuf’un, Pehlivan Ali ve Köse Hasan’ın gurbette ölmesi üzerine, Ç. Köyüne yalnız dönmesi.