Genel Olarak

Paket tur sözleşmeleri öncelikle rızai sözleşmelerdendir. Sözleşmenin kurulması ve sonuçlarını doğurması için tarafların birbirine uygun karşılıklı irade beyanları gerekli ve yeterlidir¹⁸⁵.

Klasik anlamda paket tur sözleşmeleri¹⁸⁶ genel işlem koşulları içeren sözleşmeler olarak kabul edilebilir. Genel işlem koşulları, TBK m. 20/1’de “bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleri” olarak tanımlanmıştır.

Paket tur düzenleyicileri de çoğunlukla standart sözleşmeler oluşturarak tüketicilere bunları sunmaktadırlar. Paket turun tüm ayrıntılarının paket tur düzenleyicisi tarafından belirlendiği, tüketicinin iradesinin yalnızca bu sözleşmeyi belirlenen ücret karşılığında

183 DEMİR, s. 82; OKTAY, Gezi, s. 31; SAYIN, s. 30.

184 Bkz. 6502 sayılı TKHK m. 51 gerekçesi ilk paragraf.

185 EREN, Genel, s. 254.

186 Burada kastedilen, paket tur düzenleyicisinin paket turun ve sözleşmenin tüm detaylarını belirleyerek belirli bir ücret karşılığında tüketicilere sunduğu paket tur sözleşmeleridir. Detaylı bilgi için bkz. BAŞ SÜZEL, s. 149. Ayrıca belirtmek gerekir ki, paket tur ayrıntılarının tüketicinin katılımıyla belirlendiği sözleşmelerde de genel işlem şartlarına rastlamak mümkündür.

54 kabul edip etmemekte rol oynadığı durumlarda paket tur sözleşmesi katılmalı sözleşme olarak nitelendirilebilir.

Bir kimsenin aile bireyleri veya yakınları için paket tur sözleşmesi yapması hâlinde ise üçüncü kişi yararına sözleşme söz konusu olmaktadır. Bu durumda sözleşmeyi akdeden kişi ile birlikte yararına sözleşme yapılan kimseler tüketici sıfatını haizdir.

Paket tur sözleşmesi, tarafların karşı alacak elde etmeyi amaçlayarak yaptıkları ivazlı bir sözleşmedir. Paket tur düzenleyicisi ücret alacağı için hizmet sunmakta, tüketici de ücreti kendisine sunulacak hizmetler karşılığında ödemektedir.

Paket tur sözleşmesi aynı zamanda iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Paket tur düzenleyicisinin ve tüketicinin üstlendiği edimler arasında karşılıklılık ilişkisi bulunmakta, her iki edim de sözleşmenin asli edimlerini teşkil etmektedir.

Borçlunun asli edim yükümlülüğünü yerine getirdiği zaman yönünden paket tur sözleşmesi, sürekli sözleşmedir. Paket tur sözleşmesinde taahhüt edilen edimlerin ifası ani olarak gerçekleşmez, zamana yayılmıştır. Bu edimler, sözleşmede öngörülen süre içerisinde sürekli olarak ifa edilir.

Nihayet paket tur sözleşmesinin hukuki niteliği, sözleşmenin kanunda düzenlenmiş olup olmamasına göre yapılan ayrım bakımından aşağıda tartışılmıştır. Her ne kadar paket tur sözleşmesinin TKHK m. 51 ve Yönetmelik düzenlemelerinden sonra artık isimli sözleşme olduğu savunulsa¹⁸⁷ da paket tur sözleşmesini anlaşılır kılmak bakımından bu tartışmalar önem taşımaktadır.

187 DEMİR, s. 87; YÜCER AKTÜRK, İpek: İsimsiz Sözleşme Genel Teorisi ve Uzaktan Öğretim Sözleşmesi, Ankara 2016, s. 36.

55 B. Eser Sözleşmesi Görüşü

TBK m. 470’e göre eser sözleşmesi, yüklenicinin; iş sahibinin ödeyeceği bedel karşılığında bir eser meydana getirmeyi borçlandığı sözleşmedir. Eser sözleşmesinin TBK’de sonuç taahhüdü içeren tek sözleşme olması sebebiyle bu tip sözleşmeler için temel sözleşme olduğu ifade edilmektedir¹⁸⁸. Paket tur sözleşmelerinde, birden fazla edimin bir araya gelerek bir bütün hâlinde sunulması, bunların karşılığında da tek bir ücret ödenmesi, bu sözleşmenin hukuki nitelendirilmesi bakımından eser sözleşmesinin ele alınması sonucunu doğurmuştur¹⁸⁹.

Eser sözleşmesi; rızai, tam iki tarafa borç yükleyen, ivazlı ve ani edimli sözleşme olarak nitelendirilmektedir¹⁹⁰. Ani edimli olma özelliği bakımından doktrinde görüş ayrılığı bulunmaktadır. Şöyle ki; bu sözleşmede yüklenici, eseri bir süreç içerisinde meydana getirmekte, sözleşmenin ifası ise teslim anında gerçekleşmektedir. Bu sebeple eser sözleşmesinin, eserin meydana getirilmesi sürecinde ortaya çıkacak uyuşmazlıklar bakımından, sürekli sözleşmelerin özelliği göstereceğini ileri süren yazarlar da bulunmaktadır¹⁹¹.

188 YURT, s. 95.

189 SEROZAN, Gezi, s. 26.

190 ARAL, Fahrettin / AYRANCI, Hasan: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 13. Baskı, Ankara 2020, s. 371 vd.; EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 8. Baskı, Ankara 2020, s. 592; GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler Cilt II, 3. Baskı, İstanbul 2013, s. 2-3; OKTAY, Gezi, s. 46; ZEVKLİLER, Aydın / GÖKYAYLA, Emre: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 20. Baskı, Ankara 2020, s. 503-506.

191 Konu ile ilgili görüşler ve değerlendirmeler için bkz. KURT, Leyla Müjde: Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Temerrüdü, Ankara 2012, s. 45-55; ŞENOCAK, Zarife: Eser Sözleşmesinde Ayıbın Giderilmesini İsteme Hakkı, Ankara 2002, s. 7-12; TANDOĞAN, Halûk: Borçlar Hukuku Özel Borç

56 Rızai olma, iki tarafa borç yükleme ve ivazlı olma özellikleri bakımından eser sözleşmesi ile paket tur sözleşmesi kesişmektedirler. Ancak paket tur sözleşmesinin ifasının bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşmesi, onu, ani edimli sözleşmelerden uzaklaştırmaktadır.

Doktrinde eser sözleşmesinde meydana getirilecek olan eserin yalnızca maddi varlıklardan oluşabileceği yönünde bir görüş savunulmaktadır¹⁹². Bununla birlikte yüklenicinin çabasının sonucuna eser niteliğini kazandıranın, sonucun maddi olması değil; bir bütünlük içerisinde nesnel olarak belirlenebilir olması olduğu görüşü genel kabul görmektedir¹⁹³. Paket tur sözleşmesinin eser sözleşmesi olarak nitelendirilebilmesi, eser kavramı hakkında ikinci görüşün kabul edilmesi hâlinde mümkündür.

Bir sözleşme hakkında eser sözleşmesi nitelemesi yapılırken sözleşme konusu edimin ayıp hükümlerinin uygulanmasına elverişli olması gerekmektedir¹⁹⁴. SEROZAN’a göre paket tur düzenleyicisinin kötü ifadan sorumluluğuna eser sözleşmesinde yüklenicinin sorumluluğuna ilişkin hükümlerin uygulanması, vekâlet sözleşmesi hükümlerine göre çok daha elverişli bir çözüm sunmaktadır. Yazar, özellikle eser sözleşmesinde yüklenicinin kusursuz sorumluluğuna ilişkin hükümlerin, sözleşmenin

İlişkileri: İstisna (Eser) ve Vekâlet Sözleşmeleri Vekâletsiz İş Görme Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri, C. II, 5. Baskı (1989 Yılı Dördüncü Tıpkı Baskı’dan Tıpkı Baskı), İstanbul 2010, s. 3-35;

ZEVKLİLER/GÖKYAYLA, s. 491.

192 GÜMÜŞ, C. II, s. 6; SEROZAN, Gezi, s. 26.

193 EREN, Özel, s. 598; GÜMÜŞ, C. II, s. 3, dn. 23’teki yazarlar; KURŞAT, Zekeriya: “Eser ve Vekâlet Sözleşmelerinin Nitelendirilmesi Sorunu ve Nitelendirmenin Hükmü”, İÜHFM, C. LXVII, S. 1-2, 2009, s.

149, dn. 17’deki yazarlar.

194 KURŞAT, s. 155.

57 gereği gibi ifa edilmemesinden sorumluluk bakımından, paket tur sözleşmelerine de uygulanması gerektiği kanaatindedir¹⁹⁵.

Eser sözleşmesinde sonuç taahhüdü bulunduğundan ifa zamanı geldiğinde eserin teslim edilmesi önem taşır. Edimin nasıl meydana geldiğinin ise sözleşme açısından önemi bulunmamaktadır. Oysa paket tur sözleşmesinde, hizmet edimleri bir süreç içerisinde ifa edilir ve ifanın bu süreç boyunca özenle yerine getirilmesi gerekmektedir¹⁹⁶. Zira tüketicinin paket tur sözleşmesi ile elde etmeyi umduğu fayda bu süreç içerisinde gerçekleşmektedir. Bu hususta paket tur sözleşmesi eser sözleşmesinden ayrılmaktadır¹⁹⁷. Paket tur sözleşmesinde ifa sürecinin taşıdığı önem yerine getirilmeyen hizmetlerin telafisinin olmaması noktasında da kendini göstermektedir¹⁹⁸. Gerçekten, eser sözleşmesinin aksine paket turda gereği gibi ifa edilmeyen hizmetin telafisi nadiren mümkündür.

Paket tur sözleşmesinde, tüketicinin sözleşmenin ifasına aktif katılımı bulunmaktadır. Sözleşmenin ifasının vaat edilen şekilde gerçekleşmesi tüketicinin iş birliği yapmasıyla mümkündür¹⁹⁹. Örneğin, hizmet edimlerinin ifası için tüketicinin belirlenen yer ve zamanda hazır bulunması, kendisiyle ilgili sağlık durumu gibi gerekli bilgileri paket tur düzenleyicisine vermesi bu kapsamdadır. Eser sözleşmesinde ise taraflar arasında bu derece kişisel ilişki bulunmamaktadır²⁰⁰.

195 SEROZAN, Eleştiri, s. 597.

196 CEYLAN, Tüketicinin Korunması, s. 244.

197 OKTAY, Gezi, s. 45.

198 OKTAY, Gezi, s. 45.

199 Bkz. aş. İkinci Bölüm §5-II-C.

200 Bu ölçütün, paket tur sözleşmesini eser sözleşmesinden ayırmada yetersiz olduğu yönünde bkz. YURT, s. 101.

58 Son olarak paket tur sözleşmesinde ücretin tamamı genellikle sözleşmenin ifasına başlanmadan önce ödenmiş olmaktadır. Ancak eser sözleşmesinde ücret ödeme borcu TBK m. 479 uyarınca eserin teslimi anında muaccel olmaktadır.