II. BÖLÜM
2.1. Okunabilirlikle Ġlgili Yapılan ÇalıĢmalar
Türkiye‟de okunabilirlikle ilgili ilk önemli çalıĢmalardan biri AteĢman‟ın (1997) Flesch‟in okunabilirlik formülünü Türkçeye uyarladığı çalıĢmasıdır. Bu çalıĢma, Türkçe için bir okunabilirlik formülünün geliĢtirilmiĢ olması ve okunabilirliğin güvenilir bir biçimde ölçülmesine imkân vermesi yönüyle önemlidir.
Okunabilirlikle ilgili sınırlı sayıda çalıĢma yapılmıĢtır. Bu çalıĢmalardan bazıları ders kitaplarının okunabilirliğiyle ilgilidir. Bunlardan biri Kaya‟nın (1998) çalıĢmasıdır. Bu çalıĢmada ikiĢer adet ilköğretim 4 ve 5. sınıf iĢ eğitimi ders kitabı, Gunning Fog Index‟e göre okunabilirlik açısından incelenmiĢ ve kitaplar arasında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiĢtir.
GüneĢ (2000a), MEB tarafından 1996 yılında yayımlanan “Çocuk Kitapları Dizisi”ne yönelik bir çalıĢma yapmıĢ ve yaptığı bu çalıĢmada 52 kitaptan sadece 40 tanesinin okunabilirlik ölçütlerine göre hazırlanmıĢ olduğu sonucuna varmıĢtır.
Diğer bir çalıĢma ise Temur (2002) tarafından yapılmıĢtır. Ġlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan metinlerle bu kitapları okuyan öğrencilere ait kompozisyonların okunabilirlik açısından karĢılaĢtırıldığı çalıĢmada ders kitaplarındaki metinlerin ortalama okunabilirlik değerinin öğrenci kompozisyonlarından yüksek olduğu tespit edilmiĢ ancak bu değerin anlamlı olmadığı sonucuna ulaĢılmıĢtır.
Budak (2005) da çalıĢmasında Fransızcayı temel alarak Gunning Fog Index‟in geçerliliğini test etmiĢ ve Sönmez‟in geliĢtirdiği formülle Gunning Fog Index‟i karĢılaĢtırmıĢtır. Sonuçta metnin anlaĢılmasında, Fog Index‟in temel aldığı, sözcüklerin hece sayısının belirleyici olmadığı, Sönmez‟in formülünde temel alınan metinde anlamı bilinmeyen ögelerin belirleyici olduğu tespit edilmiĢtir.
Tekbıyık (2006), okunma yaĢını gösteren FOG testi ile Lise Fizik 1 ders kitabını değerlendirmiĢtir. AraĢtırma sonunda ders kitabının okunma yaĢının düĢük seviyeli öğrenciler için yüksek olabileceği sonucuna varılmıĢtır.
Ders kitaplarının okunabilirliği ile ilgili yapılan bir diğer çalıĢma ise Zorbaz‟ın (2007) 1-8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine yaptığı çalıĢmadır. AraĢtırmacı, bu çalıĢmada ders kitaplarına alınan masalların kelime ve özellikle cümle uzunluklarının, öğrencilerin sınıf düzeylerine göre düzenli bir artıĢ göstermediği, cümle uzunluğu ve okunabilirlik açısından metinlerde 6. sınıfa geçiĢte bir değiĢiklik olduğu, bunun dıĢında sınıflara göre belirli bir değiĢimin olmadığı sonucuna ulaĢmıĢtır.
Demir (2008) çalıĢmasında 2007-2008 eğitim öğretim yılında ilköğretim yedinci sınıfta okutulan Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin öğrencilere anlama becerisini kazandırmada etkili olan okunabilirlik durumlarını ölçmüĢtür. Ölçüm için Flesch‟in kelime ve cümle uzunluklarına göre geliĢtirdiği ve AteĢman (1997) tarafından Türkçe için kullanılabilir duruma getirilmiĢ okunabilirlik formülü ve sınıflandırması kullanılmıĢtır. AraĢtırmada, 2007-2008 eğitim öğretim yılında ilköğretim yedinci sınıfta okutulan Türkçe ders kitaplarında (MEB Yayınları, Harf Yayınları ve Pasifik Yayınları) yer alan 48 metin üzerinde çalıĢılmıĢ ve metinler yayın evleri ile bilgilendirici veya hikâye edici olması özelliklerine göre sınıflandırılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda her üç yayınevine ait ders kitabının da okunabilirlik düzeyi olarak “en kolay metin”lerden oluĢtuğunu, cümle ve kelime uzunluğu bakımından yine “kolay” olarak nitelendirilebilecek bir düzeye sahip oldukları tespit edilmiĢtir. Her üç kitapta da öyküleyici metinler kelime ve cümle uzunlukları ile okunabilirlik düzeyleri bakımından bilgilendirici metinlere göre daha kolay düzeyde oldu tespit edilmiĢtir.
Eraslan, (2008) tarafından hazırlanan “Eğitsel Ġçerikli Web Sitelerinin Okunabilirlik Açısından Ġncelenmesi” isimli çalıĢmada, güncel arama motorlarından biriyle yapılan arama sonucu, ulaĢılan eğitsel içerikli web sitelerinden on tanesi araĢtırmanın örneklemini oluĢturmuĢtur. Sitelerdeki metinlerin fiziksel özellikleri, araĢtırma dâhilinde hazırlanan 55 maddelik “Web sitesi metin tasarım unsurları değerlendirme ölçeği” ile yapılmıĢ, bununla birlikte sitedeki metinlerin okunabilirlik düzeyleri AteĢman‟ın (1997) Türkçe okunabilirlik formülü ile belirlenmiĢtir. Değerlendirilen sitelere ait veriler SPSS programında analiz edilerek, elde edilen veriler, bulgular kısmında yorumlanmaya çalıĢılmıĢtır.
Hızarcı‟nın, (2008) “Ġlköğretim 6. Sınıf Yeni Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Okunabilirlik Düzeylerinin Ġncelenmesi” isimli araĢtırmasında; Betimsel yöntemin
uygulandığı araĢtırma, 2007-2008 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde yürütülmüĢtür. MEB yayınevi ve özel yayınevlerine ait kitaplardan, farklı anlatım teknikleri ile hazırlanmıĢ altı adet metin seçilmiĢtir. Seçilen bu metinlerle öğrenciler üzerinde uygulama yapılmıĢtır. Bu uygulama sonucunda elde edilen nicel veriler bilgisayarlı istatistik paket programı olan SPSS (Statistical Packet for the Social Sciences) kullanılarak istatistiksel olarak değerlendirmeye tabi tutulmuĢtur.
Solmaz,(2009) tarafından hazırlanan evrenini ilköğretim 4 ve 5.sınıf düzeyindeki Türkçe metinlerin oluĢturduğu araĢtırmada, ortalama kelime uzunluğu, ortalama cümle uzunluğu ve kelime hazinelerinin kullanım sıklığı değiĢkenlerinin, metinlerin okunabilirliği (anlaĢılabilirliği) üzerindeki etkileri incelenmiĢtir. Metinler 4. ve 5. Sınıf düzeylerinden 10 öğrenciye okutularak verilen açık uçlu soruları cevaplamaları istenmiĢ, değerlendirme sonucu elde edilen puanların aritmetik ortalaması alınarak metinlerin okunabilirlik puanları belirlenmiĢtir. Diğer yandan metinlerin ortalama kelime uzunlukları ve ortalama cümle uzunlukları ile metinlerdeki kelime hazinesi kullanım sıklığı, çalıĢma sürecinde geliĢtirilen elektronik Türkçe metin analizi (eTma) isimli program kullanılarak analiz edilmiĢtir.
Güven (2010), tarafından “Ġlköğretim 6. sınıf Fen ve Teknoloji Ders Kitabının Okunabilirliği ve Hedef YaĢ Düzeyine Uygunluğu” isimli bir çalıĢma yapılmıĢ, bu çalıĢmada 2004 yılı ilköğretim fen ve teknoloji ders programına göre hazırlanan üç farklı 6. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlikleri ölçülmüĢtür. Bu ölçüm için Flesh-Kincaid formülü, Guinning (Fog Index) formülü, Cloze Test yöntemi ve Sönmez modelini kullanılmıĢtır. Üç farklı kitaptan yedi farklı konu baĢlığı rastgele seçilmiĢ ve okunabilirlik formülleri her bir üniteden seçilen yüz kelimelik metinlere uygulanmıĢtır. Her bir kitabın okunabilirlik seviyesi dört farklı formül kullanılarak tespit edilmiĢtir. Formüller karsılaĢtırıldığında Flesh-Kincaid formülü, Guinning formülü ve Cloze Test yönteminin Türkçe dil yapısına uygun olmadığından tutarlı sonuç vermediği, Sönmez modelinin ise Türkçe metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesinde doğru sonuç verdiği gözlenmiĢtir. Sonuçlar literatür bilgisi ile karĢılaĢtırılarak öneriler geliĢtirilmiĢtir.
III. BÖLÜM YÖNTEM
Bu bölümde, araĢtırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama araçları, veri toplama süresi ile toplanan verilerin değerlendirilmesinde kullanılan istatistiksel yöntemler açıklanmıĢtır.
3.1. AraĢtırma Modeli
AraĢtırmanın verileri nitel veri toplama yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi yöntemiyle toplanmıĢtır. “Doküman incelemesi, hedeflenen olgu ve olaylar hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar” (Yıldırım ve ġimĢek, 2008: 187). Veriler toplanırken çalıĢma grubunda belirtilen öğrenci çalıĢma kitapları doküman incelemesi tekniğine bağlı olarak incelenmiĢtir. Doküman incelemesinde, araĢtırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini yapılır. Farklı bir söyleyiĢle “mevcut kayıt ya da belgelerin, veri kaynağı olarak, sistemli incelenmesi (Yıldırım ve ġimĢek, 2008).” olarak ifade edilmektedir.
Bu çalıĢmada Dil ve Anlatım ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlikleri ve sınıflar arası düzey farklılıkları tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır.
3.2. Evren ve Örneklem
AraĢtırmanın evrenini, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulunun 14.07.2005 tarihi 197 nolu kararı ile yeni öğretim programına göre hazırlanan “Dil ve Anlatım” ders kitaplarında bulunan Ģiir ve tiyatro metni dıĢındaki metinler oluĢturmaktadır. ÇalıĢmada örneklem alınmamıĢ, evrenin bütünü üzerinde çalıĢılmıĢtır.
Tablo 6. Evrene Ait Bilgiler
Bilgilendirici Hikâye Edici Toplam
MEB Yayınevi N 77 68 139
% 53,1 46,9 100
3.3. Verilerin Toplanması
AraĢtırmanın verileri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 14.07.2005 tarihi 197 nolu kararı ile yeni öğretim programına göre hazırlanan “Dil ve Anlatım” ders kitaplarındaki metinlerden elde edilmiĢtir. Ortalama cümle uzunlukları için kelime sayısına; ortalama kelime uzunlukları için de hece sayısına bakılmıĢtır. Okunabilirliğin belirlenmesi için metinlerin ilk ve son yüz kelimesi ve bu yüz kelimelik dilimdeki cümle sayılarına bakılmıĢtır. Yüz kelime sonunda cümlenin bitmediği durumlarda yarım cümlenin ilk yüz kelimeye dâhil olan kelime sayısı, o cümlenin toplam kelime sayısına bölünmüĢtür. Daha sonra AteĢman‟ın (1997) okunabilirlik formülü kullanılarak her metnin okunabilirlik düzeyi belirlenmiĢtir.
Herhangi bir dil için geliĢtirilen okunabilirlik formülü, hiçbir değiĢiklik yapılmadan baĢka bir dil için kullanılamaz. Çünkü dillerin yapısal özellikleri arasında farklılıklar vardır. Örneğin, Türkçe ile Ġngilizcede kelimelerin ortalama hece sayıları eĢit değildir. Bu farklılıklar göz önünde bulundurulmadığı takdirde elde edilen sonuçların güvenilirliği hakkında belirsizlikler söz konusu olacaktır. Bu yüzden AteĢman (1997) tarafından, kelime ve cümle uzunluğunu esas alan ve metinden seçilen yüz kelimelik bir bölümde uygulanabilen Flesch‟in okunabilirlik formülü Türkçeye uyarlanmıĢtır. Elde edilen rakam hesaplamada kullanılmıĢtır. Formüle göre elde edilen sayısal veriler AteĢman‟ın (1997) okunabilirlik ölçütü olarak belirlediği tablo temel alınarak değerlendirilmiĢtir.
Veriler çözümlenirken metinlerin kelime ve cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri her sınıf için ortalama alınarak kullanılmıĢ, metin türleri ve sınıflar arasındaki farklılığı test etmek amacıyla t-testi ve anova yapılmıĢtır.
Flesch‟in geliĢtirdiği formül AteĢman (1997) tarafından Türkçeye Ģu Ģekilde uyarlanmıĢtır:
Okunabilirlik Sayısı = 198,825 – 40,175 x1 - 2,610 x2 x1 = Hece olarak ortalama kelime uzunluğu
3.4. Verilerin Analizi
AraĢtırmada MEB “Dil ve Anlatım” ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyleri tespit edilmiĢ, daha sonra sınıf ve metin türü düzeyinde okunabilirliklerin fark oluĢturup oluĢturmadığı yönünde t testi ve varyans analizi testiyle değerlendirmelerde bulunulmuĢtur.
Verilerin analizinde frekans dağılımı yüzdelik değerleri ve S.P.S.S. (Statiksel Pocke for Sceinces) paket programı kullanılmıĢtır.
VI. BÖLÜM
BULGULAR VE YORUM
Dil ve Anlatım ders kitaplarının 9-10-11-12 sınıf düzeylerinde metinlerin her birine ait kelime, cümle uzunlukları ve okunabilirlik sayıları tablo biçiminde ayrı ayrı verilmiĢtir.
Dil ve Anlatım ders kitaplarında yer alan ve araĢtırmada incelenen metinlerin türlerinin sınıf seviyelerine göre dağılımı Tablo 7‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 7. Metin Türlerinin Sınıf Seviyelerine Göre Dağılımı
Metin Türü
Bilgilendirici Hikâye edici
n % n % 9.sınıf 14 20% 21 31% 10.sınıf 28 39% 20 29% 11.sınıf 14 20% 12 18% 12.sınıf 15 21% 15 22% Toplam 71 100% 68 100%
AraĢtırmada ele alınan metinlerin 71‟i bilgilendirici, 68‟i hikâye edici metin olup toplam 139 metin incelenmiĢtir. Bilgilendirici metinlerin %20‟si 9. ve 11.sınıf, %39‟u 10.sınıf, %21‟i 12.sınıflarda okutulan dil ve anlatım ders kitaplarından alınmıĢtır. Hikâye edici metinlerin ise %31‟i 9.sınıf, %29‟u 10.sınıf, %18‟i 11. sınıf ve %22‟si 12.sınıflarda okutulan dil ve anlatım ders kitabı metinleridir.
Tablo 8. 9.Sınıf Düzeyinde Ġncelenen Tüm Metinler
9.Sınıf Düzeyinde Ġncelenen Metinler Kelime uzunlukları Cümle uzunlukları Okunabilirlik sayısı Ana Baba 2,76 12,8 54,534 Basamaklar 2,24 8,25 87,30
Sürekli ĠletiĢim Ġçindeyiz 2,8 8,7 63,62
Tehlikeli Oyunlar 2,77 6,65 70,18
Artırma 2,48 12,2 67,34
Ġskele Parkları 2,89 16,2 40,43
Sait Faik Gülhane Paktında 1,81 8 105,22 Ġntibah 2,56 5,7 81,1 Böbrek 2,87 7,4 64,20 Çamlıcadaki EniĢtemiz 2,49 3,1 90,95 Dilin Kültür TaĢıyıcılığı 2,51 9,2 58,82 Perili KöĢk 2,66 18,5 44,99 Belediyeye Dair 2,46 16,3 57,45 3. Metin 3,8 3,1 101,64 Türk Milletinin Kültürel Değerleri 2,9 7,65 62,35 Yorganlar 2,92 4,3 89,97 Cengiz Aytmatov 2,61 8,3 72,30 Dostluk 3,2 4,50 78,02 Püf Noktası 2,38 7,1 84,67
Hayat Böyledir ĠĢte 2,47 13,2 65,14
Ayran 2,45 7,9 79,78
Kompozisyon 2,63 5,7 78,28
Geleceğini Biliyordum 2,72 11,2 60,31
Nohutlu Tepesi 2,7 8,6 67,90
ġehri Unutan Adam 2,58 10,5 67,76
Tahta Perdedeki Çivi 2,23 4,2 98,01
KonuĢma Dili 2,8 15,4 46,14
Yazı Dili 2,89 14,1 45,91
Atatürk ve Dilimiz 2,8 5 73,28
Çirkince 2,31 6,5 89,05
ġaka 2,78 4,6 75,13
Alalade Bir Sinek 2,46 8,5 77,80
Çapanoğlu 1,92 7,1 103,15
Oğuz Kağan Destanı 2,23 18,5 60,74
ORTALAMALAR 2,68 9,00 71,26
Tablodaki bilgilere göre Milli Eğitim Bakanlığı yayınevine ait 9. sınıf “Dil ve Anlatım” ders kitaplarında incelenen metinlerin en kolayı 2,23 kelime 4,2 cümle uzunluğuyla“Tahta Perdedeki Çivi“ ve 2,49 kelime 3,1 cümle uzunluğuyla “Çamlıca‟daki EniĢtemiz” isimli metinlerdir. En zor olarak nitelendirebileceklerimiz ise kelime uzunluğu bakımından 3,8 ve 2,92‟lik düzeye sahip “3. Metin ” ve “Yorganlar” iken; cümle uzunluğu açısından 18,5‟lük düzeydeki “Perili KöĢk” ve 16,3 düzeyle “Belediyeye Dair” adlı metindir.
Okunabilirlik değerleri bakımından 9. sınıfa ait metinler içerisinden en kolay olanları 105,22 düzeyiyle “Sait Faik Gülhane Paktında” ve 103,15‟lik düzeyiyle ve
“Çapanoğlu” adlı metinlerdir. En zor metinler ise 40,43‟lük düzeyiyle “Ġskele Parkları‟ ve 44,99‟luk düzeyiyle “Perili KöĢk”tür.
MEB yayınevine ait 9. sınıf “Dil ve Anlatım” ders kitabında incelenen metinlerden okunabilirlik düzeyi bakımından “çok zor” kategorisinde bulunan metin yoktur. Metin ortalamalarının 71,26‟lık bir düzeyle “Kolay” olduğu tespit edilmiĢtir.
9. Sınıf düzeyindeki Dil ve Anlatım dersi metinlerinin kelimelerdeki hece uzunluklarının, cümlelerdeki kelime uzunluklarının ve okunabilirlik düzeylerinin metin türlerine göre ortalama istatistikleri Tablo 9‟da gösterilmiĢtir.
Tablo 9. Kelimelerdeki Hece, Cümlelerdeki Kelime Uzunluklarının ve Okunabilirlik Düzeylerinin Metin Türlerine Göre Ortalama Ġstatistikleri
Metin türü
Bilgilendirici Hikâye edici Toplam Ortalama Std.sapma Ortalama Std.sapma Ortalama Std.sapma Kelimelerdeki Hece Uzunluğu (Hece sayısı) 2,76 0,46 2,54 0,24 2,63 0,35 Cümlelerdeki Kelime Uzunluğu (Kelime sayısı) 8,22 3,68 9,66 4,62 9,08 4,27 Okunabilirlik Sayısı 72,62 18,59 71,69 16,27 72,07 16,97
9. Sınıf düzeyindeki Dil ve Anlatım dersi metinlerinin kelimelerdeki hece uzunluklarının ortalaması (X=2.63), cümlelerdeki kelime uzunluklarının ortalaması (X=9.08) ve okunabilirlik düzeyinin ortalaması (X=16.97) bulunmuĢtur. Okunabilirlik düzeyi, bilgilendirici ve hikâye edici metinlerde 70-89 arasında olduğundan “Kolay” olduğu söylenebilir.
Tablodaki ortalama veriler dıĢında metinler ayrı ayrı ele alındığında metinlerin kelime-cümle ve okunabilirlik seviyeleri arasında farklılıklar vardır. Örnek olarak okunabilirlik değeri bakımından evrene ait metinler içerisinden en kolay olanı 105,22 düzeyiyle “Sait Faik Gülhane Paktında” en zor olanı ise 40,43‟lük düzeyiyle “Ġskele Parkları” adlı metinlerdir.
Grafik 2. 9. Sınıf Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği 0 2 4 6 8 10 12 14
Çok Kolay Kolay Orta Güçlükte Zor Çok Zor
Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği
Metin Sayısı
Bulgulara göre araĢtırmada yer alan metinlerin 4‟ü “Zor”, 13‟ü “Orta Güçlükte”, 12‟si “Kolay”, 5‟i ise “Çok Kolay” okunabilirlik düzeyine sahiptir. “Çok Zor” düzeyinde yer alan metin yoktur. Metin dağılımına baktığımızda “Kolay” ve “Orta Güçlükte” düzeyindeki metinler sayılarının yüksek olduğunu görmekteyiz.
9. sınıf Dil ve Anlatım ders kitabındaki metinler, “Çok Kolay” ve “Zor” arası metinlerden oluĢmaktadır. “Kolay” metinlerin sayısı, 9. Sınıf düzeyine uygun olan “Orta güçlükte” düzeyine yakın metin sayısına sahiptir. Okunabilirlik dağılımının her güçlük alanına ait metinleri barındırması üst düzey öğrenimlerde metinlere uyumu kolaylaĢtırması bakından önemlidir. Metinlerin düzey dağılımına baktığımızda “Çok Zor” düzeyde metin bulunmaması hedef kitlenin ileriki öğrenim yıllarına ait hazırbulunuĢluk seviyesini etkileyecektir. Ġyi hazırlanmıĢ bir ders kitabı öğrencileri dil geliĢimi bakımından üst seviyelere hazırlar nitelikte olmalıdır. 9. sınıf Dil ve Anlatım ders kitabında “Çok Kolay” düzeydeki metinlerin fazla olması ve “Çok Zor” düzeyde metnin bulunmaması, ders kitabının öğrencileri dil geliĢimi bakımından üst basamaklara hazırlama iĢlevini de ortadan kaldırmaktadır. Dil geliĢiminin sağlıklı bir biçimde ilerlemesi için metin güçlüklerinin sınıf seviyelerinde düzenli bir dağılım göstermesi gerekir. 9. sınıf seviyesindeki metinlerin, ortaöğretimin diğer sınıf düzeylerine göre daha anlaĢılabilir olması beklenmektedir. Metinlerin “Çok Kolay” ve “Orta Güçlükte” düzeyleri arasında olması 9. sınıf metinlerinin güçlük düzeyi için makul bir düzeydir denilebilir.
Tablo 10. 9. Sınıf Düzeyinde Hikâye Edici Metinler 9.Sınıf Düzeyinde Ġncelenen Metinler Kelime uzunlukları Cümle uzunlukları Okunabilirlik sayısı Ana Baba 2,76 12,8 54,53 Tehlikeli Oyunlar 2,77 6,65 70,18 Ġskele Parkları 2,89 16,2 40,43 Ġntibah 2,56 5,7 81,10 Böbrek 2,87 7,4 64,20 Çamlıca‟daki EniĢtemiz 2,49 3,1 90,95 Perili KöĢk 2,66 18,5 44,99 Belediyeye Dair 2,46 16,3 57,45 Cengiz Aytmatov 2,61 8,3 72,30 Püf Noktası 2,38 7,1 84,67
Hayat Böyledir ĠĢte 2,47 13,2 65,14
Ayran 2,45 7,9 79,78
Çapanoğlu 1,92 7,1 103,15
Geleceğini Biliyordum 2,72 11,2 60,31
Nohutlu Tepesi 2,7 8,6 67,90
ġehri Unutan Adam 2,58 10,5 67,76
Tahta Perdedeki Çivi 2,23 4,2 98,01
Çirkince 2,31 6,5 89,05
ġaka 2,78 4,6 75,13
Alalade Bir Sinek 2,46 8,5 77,80
Oğuz Kağan Destanı 2,23 18,5 60,74
Ortalamalar 2,56 10,01 68,80
9. sınıf hikâye edici metinlerden en kolayı 2,23 kelime 4,2 cümle uzunluğuyla “Tahta Perdedeki Çivi“ ve 2,49 kelime 3,1 cümle uzunluğuyla “Çamlıca‟daki EniĢtemiz” isimli metinlerdir. En zor metinler ise kelime uzunluğu bakımından 2,89‟luk ve 2,87‟lik düzeyleriyle “Ġskele Parkları” ve “Böbrek” isimli metinlerken; cümle uzunlukları bakımından 18,5 ve 16,3‟lük düzeylere sahip “Perili KöĢk” ve “Belediyeye Dair” isimli metinlerdir.
Okunabilirlik değerleri bakımından 9. sınıf hikâye edici metinler içerisinden en kolay olanları 103,15‟lik düzeyiyle “Çapanoğlu” ve 90,95‟lik düzeyiyle “Çamlıca‟daki EniĢtemiz” adlı metinlerdir. En zor metinler ise 40,43‟lük düzeyiyle “Ġskele Parkları‟ ve 44,99‟luk düzeyiyle Perili KöĢk‟tür.
MEB yayınevine ait 9. sınıf “Dil ve Anlatım” ders kitabında incelenen hikâye edici metinlerden okunabilirlik düzeyi bakımından “Çok Zor” sınırında bulunan örneği
görülmemektedir. Metin dağılımının 68,80‟lik düzeyiyle “Orta Güçlükte” düzeyinde olduğu tespit edilmiĢtir. Tablodaki ortalama veriler dıĢında metinler ayrı ayrı ele alındığında metinlerin kelime-cümle ve okunabilirlik seviyeleri arasında farklılıklar vardır. Okunabilirlik değeri bakımından metinler içerisinden en kolay olanı 103,15 düzeyiyle “Çapanoğlu” en zor olanı ise 40,43‟lük düzeyiyle “Ġskele Parkları” adlı metinlerdir. 9. Sınıfa ait tüm metinler içerisinde hikâye edici metinlerin okunabilirlik seviyesinin daha düĢük çıktığını görmekteyiz. Yine bilgilendirici metinlerin ortalama okunabilirlik düzeyine (71,26) göre de hikâye edici metinlerin okunabilirlikleri (68,80) daha düĢük düzeydedir.
Hikâye edici metinlerin cümlelerdeki kelime uzunluklarının ortalaması(X=8.22), bilgilendirici metinlerin cümlelerdeki kelime uzunluklarının ortalamasından (X=9.66) daha düĢük olduğu gözlenmiĢtir. Ancak bulunan bu ortalamalar AteĢman‟ın sınıflamasında yer alan kolay metinler için cümle uzunluğu bakımından 4 ve kelime uzunluğu bakımından zor metinler için 30 ölçütüne göre değerlendirildiğinde her iki metin türünün de cümlelerdeki kelime uzunlukları bakımından “kolay” olduğu söylenebilir.
Bu grupta incelenen metinlerden; 2 metin “Zor”; 8 metin “Orta Güçlükte”; 7 metin “Kolay”; 3 metin ise “Çok Kolay” okunabilirlik düzeyine sahip olduğu görülmüĢtür. “Çok Zor” düzeyinde metin bulunmamaktadır.
Grafik 3. 9. Sınıf Hikâye Edici Metinler Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği
0 2 4 6 8 10
Çok Kolay Kolay Orta Güçlükte Zor Çok Zor
Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği
Metin Sayısı
9. sınıf Dil ve Anlatım ders kitabındaki hikâye edici metinlerin okunabilirlik düzeyi açısından “çok kolay” ve “zor” arası metinlerden oluĢtuğunu görmekteyiz.
Hikâye edici metinler, öğrenciler için ilgi çekici metin türünü oluĢturmaktadır. Hayallere ve duygulanmalara imkân verir biçimde ĢekillenmiĢ olan hikâye edici metinlerin 9. sınıf düzeyinde “Orta Güçlükte” ve daha kolay seviyelerde çıkması okuma alıĢkanlığının kazanılması bakamından önemlidir.
Tablo 11. 9. Sınıf Düzeyinde Bilgilendirici Metinler
Ġncelenen Metinler Kelime
uzunlukları Cümle uzunlukları Okunabilirlik sayısı Basamaklar 2,24 8,25 87,30
Sürekli ĠletiĢim Ġçindeyiz 2,80 8,7 63,62
Artırma 2,48 12,2 67,34
Türk Dilinin Tarihi GeliĢimi 2,90 9 58,82
Sait Faik Gülhane Paktında 1,81 8 105,22
Dilin Kültür TaĢıyıcılığı 2,51 9,2 58,82 Metin 3,80 3,1 101,64 Türk Milletinin Kültürel Değerleri 2,90 7,6 62,35 Yorganlar 2,92 4,3 89,97 Dostluk 3,20 4,50 78,02 Kompozisyon 2,63 5,7 78,28 KonuĢma Dili 2,80 15,4 46,14 Yazı Dili 2,89 14,1 45,91 Atatürk ve Dilimiz 2,80 5 73,28 ORTALAMALAR 2,74 7,32 77,39
Dokuzuncu sınıf bilgilendirici metinleri içerisinde incelenenlerden en kolayı, sözcük uzunluğu bakımından 2.24 ve 2,48‟lik değerleriyle “Basamaklar” ve “Arttırma” metinleriyken; cümle uzunluğu bakımından 4,3 ve 4,5 düzeyleriyle “Yorganlar” ve “Dostluk” isimli metinlerdir. En zorları ise sözcük uzunluğu bakımından 3,80 ve 3,20‟lik düzeyleriyle “Metin” ve “Dostluk” metinleriyken cümle uzunlukları bakımından 15,4 ve 14,1 düzeyleriyle “KonuĢma Dili” ve “Yazı Dili” adlı metinlerdir.
Okunabilirlik değerleri bakımından 9. sınıf bilgilendirici metinler içerisinden en kolay olanları 103,15‟lik düzeyiyle “Çapanoğlu” ve 90,95‟lik düzeyiyle “Çamlıca‟daki EniĢtemiz” adlı metinlerdir. En zor metinler ise 45,91‟lük düzeyiyle “Yazı Dili‟ ve 46,14‟luk düzeyiyle “KonuĢma Dili”dir.
MEB yayınevine ait 9. sınıf “Dil ve Anlatım” ders kitabında incelenen bilgilendirici metinlerin, okunabilirlik düzeyi bakımından “Çok Zor” sınırında bulunan örneği görülmemektedir. Metin zorluk derecesinin 77,39‟la “Kolay” düzeyde olduğu tespit edilmiĢtir. Okunabilirlik düzeyleri bakımından bilgilendirici metinlerin hikâye edici metinlere göre daha zor oldukları belirlenmiĢtir. Fakat 9. sınıf ders kitabına ait bilgilendirici metinlerin hem genel okunabilirlik seviyesinden hem de hikâye edici metinlerden daha kolay yapıda olduğunu tespit edilmiĢtir. Tablodaki ortalama veriler dıĢında metinler ayrı ayrı ele alındığında metinlerin kelime-cümle ve okunabilirlik seviyeleri arasında farklılıklar mevcuttur. Okunabilirlik değeri bakımından metinler içerisinden en kolay olanı 105,22 düzeyiyle “Sait Faik Gülhane Paktında” en zor olanı ise 45,91‟lük düzeyiyle “Ġskele Parkları” adlı metinlerdir.
Bilgilendirici metinlerin kelimelerdeki hece uzunluklarının ortalaması (X=2.76), hikâye edici metinlerin kelimelerdeki hece uzunluklarının ortalamasından (X=2.54) nispeten daha yüksek olduğu gözlenmiĢtir. Bulunan bu ortalamalar AteĢman‟ın sınıflamasında yer alan kolay metinler için 2,2, zor metinler için 3 ölçütüne göre değerlendirildiğinde “Zor”a daha yakın olduğu görülmüĢtür.
Grafik 4. 9. Sınıf Bilgilendirici Metinler Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği
0 1 2 3 4 5 6
Çok Kolay Kolay Orta Güçlükte Zor Çok Zor
Okunabilirlik Düzeyi Dağılım Grafiği
Metin Sayısı
Grafik incelendiğinde bilgilendirici metinlerin “Çok Kolay” ve “Zor” düzeyleri arasında yer aldığı görülmektedir. 2 metin “Zor”; 5 metin “Orta Güçlükte”; 5 metin “Kolay”; 2 metin ise “Çok Kolay” okunabilirlik düzeyine sahip olduğu görülmüĢtür. “Çok Zor” düzeyde metin bulunmamaktadır.
Kelimelerdeki hece, cümlelerdeki kelime uzunluklarının ve okunabilirlik düzeylerinin metinlerin bilgilendirici ya da öyküleyici olmasına göre anlamlı bir değiĢkenlik gösterip göstermediği bağımsız örneklemler için t testi ile analiz edildiğinde