Okuma Çemberleri ve Okuduğunu Anlama ile İlgili Yapılan Araştırmalar

çemberleri uygulamalarını ve sonuçlarını inceleyen çalışma Parker ve diğerleri (1999) tarafından yapılmıştır. Çalışma, ilkokul üçüncü ve beşinci sınıflarda yer alan öğrencilerle gerçekleştirilmiştir. Yapılan uygulamalardan sonra elde edilen verilere göre öğrencilerin akademik ve eğlence amaçlı okuma tutumlarının arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Kitap seçimine bağlı olarak belirli yazarlara yönelik ilginin artışı ve sınıf düzeyinde okuma anlama düzeyinde bir artış olduğu belirtilmektedir.

Okuduğunu anlamanın geliştirilmesinde okuma çemberlerinin kullanımına ilişkin bir başka araştırma Briggs (2010) tarafından ilkokul üçüncü sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, anlamanın değerlendirilmesi amacıyla ön test ve son testler kullanılmıştır. Ayrıca araştırmacının okuma çemberlerinde yaptığı gözlemler de veri kaynağı olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda okuma çemberlerinin okuduğunu anlamanın geliştirilmesinde olumlu katkılarının olduğu belirtilmektedir.

McElvain (2010) tarafından etkileşimsel okuma çemberleri yöntemini İngilizce öğrenen 4-6. sınıflarda 75 öğrenci ile deneysel olarak uygulamışlardır. Araştırma sonucu etkileşimsel okuma çemberleri yöntemindeki öğrencilerin kontrol grubundaki öğrencilere göre okuduğunu anlamada daha başarılı olduklarını göstermektedir. Araştırma kapsamında öğretmen görüşmeleri ve öğrenci anketleri, öz yeterlilik, güven ve sınıf tartışmalarına katılma isteğini olumlu yönde etkilediğini ve öğrenci okuma katılımında ve motivasyonda artış gösterdiğini bildirmiştir.

Avcı ve Yüksel (2011) yaptıkları araştırmada okuma çemberlerinin ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama becerilerindeki etkisini ve okuma çemberlerine yönelik görüşlerini incelemişlerdir. Okuma çemberleri yönteminin okuduğunu anlama açısından düşük yetenekli öğrencilerin bu becerilerini geliştirdiği belirtilmektedir. Öte yandan öğrencilerin grup içinde farklı görevler alarak, arkadaşlarıyla tartışarak ve işbirliği yaparak kitap okumayı eğlenceli buldukları ifade edilmektedir. Okunan kitapların daha iyi hatırlandığı ve proje sunumlarının faydalı bulunması da araştırmadan elde edilen diğer bulgular olarak belirtilmektedir.

Avcı ve diğerleri (2013) tarafından ilkokul beşinci sınıf öğrencileriyle yapılan deneysel okuma çemberleri uygulamalarına dayalı araştırma sonucunda deney grubu öğrencilerinin okuduğunu anlama becerisi kontrol grubu öğrencilerinden anlamlı düzeyde daha fazla artış gösterdiği belirtilmektedir. Ayrıca okuduğunu anlama başarısı düşük olan öğrencilerdeki artış diğerlerinden daha fazla olarak ortaya çıktığı belirtilmektedir.

Purifico (2014) ilkokul üçüncü sınıf öğrencileri ile geleneksel ve çevrimiçi (online) okuma çemberleri uygulamaları gerçekleştirmiştir. Yapılan çalışmada hem yüz yüze sınıf tartışmaları hem de çevrimiçi tartışmalar uygulanmıştır. Elde edilen sonuçların, okuma çemberlerinin öğrencilerin okuduğunu anlamalarını gelişimine olumlu katkılar sağladığı şeklinde ifade edilmektedir.

İlkokul düzeyinde yapılan bir başka çalışmada Meredith (2015) okuma çemberleri ve rehberli okuma etkinliklerinin okuduğunu anlama ve motivasyon üzerindeki etkisini ikinci sınıf öğrencilerinde araştırmıştır. Araştırmaya göre öğrencilerin okuduğunu anlamaları üzerinde okuma çemberleri ile rehberli okuma uygulamaları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır. Ancak okuma çemberlerinin motivasyon üzerinde rehberli okumaya göre daha etkili olduğu belirtilmektedir.

Ülkemizde okuma çemberleri ile ilgili yapılan sınırlı sayıdaki çalışmalardan birisi Balantekin (2016) tarafından yapılan tez çalışmasıdır. Çalışmada yedinci sınıf öğrencileri ile okuma çemberleri yönteminin deneysel uygulamasının okuduğunu anlama üzerindeki etkisi araştırılmıştır. İki deney iki kontrol grubunda 22 hafta boyunca ön test son test kontrol gruplu modele uygun biçimde uygulamalar yapılmıştır. Araştırma sonunda deney grubu öğrencilerinin okuduğunu anlama becerisinin kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde artış gösterdiği belirtilmektedir.

Diego-Medrano, Coneway ve Williams (2016) tarafından öğretmen adaylarıyla yapılan okuma çemberleri uygulamaları, öğretmen adaylarının uygulamalara katılımlarına ilişkin tepkileri ve algıları araştırılmıştır. Yapılan uygulamalar sonunda öğretmen adaylarının bilgi verici metinleri anlamalarında okuma çemberlerinin etkili olduğu belirtilmektedir. Ayrıca öğretmen adayları, okuma çemberlerinin gelecekte sınıflarında uygulayabilecekleri bir yöntem olduğunu ifade etmişlerdir.

Okuduğunu anlama ile ilgili yapılan bir diğer araştırma 12. sınıf öğrencilerinin okuma çemberleri yoluyla okuduğunu anlamalarının geliştirilmesi amacıyla yapılmıştır (Varita, 2017). Deneysel olarak planlanan çalışmada deney grubunda okuma çemberleri uygulamaları, kontrol grubunda ise öğretmen merkezli etkinlikler uygulanmıştır. Her iki grupta da 20 öğrenci yer almıştır. Araştırma verileri hikâye edici bir metne ilişkin çoktan seçmeli sorulardan oluşan bir anlama testi ile toplanmıştır. Anlama testi ön test ve son test olarak her iki gruba da uygulanmıştır. Elde edilen veriler ve yapılan analizler sonunda deney grubundaki öğrencilerin anlama puanları kontrol grubuna göre anlamlı farklılık oluşturacak biçimde artış göstermektedir. Bir başka ifadeyle okuma çemberleri uygulamaları okuduğunu anlama üzerinde öğretmen merkezli etkinliklerden daha etkili olmuştur.

Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama üzerindeki etkisini ortaokul düzeyinde inceleyen bir çalışma da Sarı, Kurtuluş ve Yücel-Toy (2017) tarafından yapılmıştır. Çalışmada ortaokul yedinci sınıf öğrencileri ile altı hafta süreli okuma çemberleri uygulamaları sürdürülmüştür. Ön test son test kontrol gruplu deneysel desende gerçekleştirilen araştırmada kontrol grubunda bireysel kitap okuma etkinliğine devam edilmiştir. Araştırma sonucunda okuma çemberlerinin öğrencilerin okuduğunu anlama becerileri üzerinde olumlu etkileri olduğu belirtilmektedir.

Okuma çemberlerinin okuduğunu anlama üzerindeki etkisini inceleyen bir diğer çalışma Karatay (2017) tarafından Türkçe öğretmenliği bölümü üçüncü sınıf öğrencileriyle gerçekleştirilmiştir. Araştırma, 97 öğrenci ile 12 hafta boyunca sürdürülmüştür. Araştırma sonucunda okuma çemberlerinin öğrencilerin okuduğunu anlaması üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Ayrıca öğrencilerin birbirleri ile iletişim kurmak için ilgi ve istekleri, özgüvenleri, işbirlikli öğrenme, eleştirel düşünme, tarafsız önyargısız okuma ve bağımsız okuma becerilerinin geliştiği belirtilmektedir.

Alan yazında okuma çemberlerinin okuduğunu anlama ile ilişkisini ortaya koyan çalışmalara yer verilmiştir. Bu araştırmada ele alınan değişkenlerden birisi de akıcı okumadır. Ancak yapılan alan yazın taraması sonucunda okuma çemberleri ile akıcı okuma arasındaki ilişkiye yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.

2.2.2. Okuma Çemberleri ve Okuma Motivasyonuna Yönelik Araştırmalar

Hardin (2012) tarafından yapılan çalışmada, beşinci sınıf öğrencileri ve üniversite öğrencileri ile çalışılmıştır. Araştırmanın amacı düşük motivasyonlu beşinci sınıf öğrencilerinin motivasyonlarının geliştirilmesi olarak ifade edilmektedir. Öğrenciler bir dönem boyunca öğretmen adaylarıyla beraber okuma çemberleri uygulamalarına katılmışlardır. Araştırmadan elde edilen bulgular öğrencilerin kendi seçtikleri kitapları okumaları ve kitapta okudukları ile kişisel yaşantıları arasında bağlantılar kurmalarının onların motivasyonlarını artırdığı sonuçlarını göstermektedir.

İlkokul dördüncü sınıf öğrencileri ile gerçekleştirilen araştırmada Monaghan (2016) okuma motivasyonu, sınıf atmosferi ve okuduğunu anlama becerileri okuma çemberleri uygulamalarındaki kâğıt ve kalem ile verilen tepkileri, internet ortamında blog üzerinde paylaşılan tepkileri karşılaştırılmıştır. Karma desende tasarlanan bu çalışmada belirlenen bir romanı okumadan ve okuma çemberi çalışmasının ve okur tepkilerinin tamamlanmasından önce, anketler, okuma motivasyonu ve sınıf ortamını ölçen ardışık, karışık yöntemler kullanılmıştır. Ek olarak, tüm katılımcılardan test sonrası anlama puanları toplanmış ve

çalışma sonucunda öğretmen ve öğrencilerle görüşmeler yapılmıştır. Çalışmanın nicel sonuçları motivasyon, sınıf ortamı duygusu ve anlama arasında, blog üzerinden ve geleneksel yanıt grupları arasında anlamlı bir farklılık olmadığını göstermektedir. Öğretmen ve öğrencilerle yapılan görüşmelerden elde edilen sonuçlara göre blog (internet) üzerinden yapılan okuma çemberleri uygulamalarının okuma motivasyonunun olumlu yönde etkilediği belirtilmektedir. Ayrıca yapılan uygulamaların her ikisinin de sınıf atmosferini olumlu etkilemekle birlikte blog üzerinden yapılan çalışmanın daha güçlü bir etkiye sahip olduğu görülmektedir.