Okullaşma Oranı

4.2.1.1. Okul Öncesi Eğitim ve Okullaşma Oranı

Okul öncesi eğitim; isteğe bağlı olarak zorunlu ilköğretim çağına gelmemiş, 3 yaş (36 ayını dolduran çocuklar), 4 yaş ve 5 yaş (66 aydan küçük olan çocuklar) grubundaki çocukların eğitimini kapsar. Okul öncesi eğitim kurumları MEB’den izin alınmak kaydıyla bağımsız anaokulları olarak kurulabildikleri gibi, gerekli görülen yerlerde ilköğretim okullarına bağlı ana sınıfları halinde veya ilgili diğer öğretim kurumlarına bağlı uygulama sınıfları olarak da açılmaktadır. Okul öncesi eğitim hizmeti, MEB’e bağlı ana sınıfı, anaokulu ve uygulama sınıflarında ücretsiz verilmektedir.

Yapılan araştırmalarda, bireyin beyin gelişiminin önemli ölçüde yaşamın ilk yıllarında gerçekleştiği, ahlak gelişiminin bu yaşta bireye sunulan kaliteli deneyimler ve etkileşimlerden doğrudan etkilendiği, erken çocukluk döneminin çocuğun kişilik ve diğer gelişim alanlarının en hızlı olduğu dönemdir. Bu doğrultuda MEB’e göre okul öncesi eğitimin amacı; çocukların bedensel, zihinsel, duygusal gelişimini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını, onların ilköğretime hazırlanmasını, koşulları elverişsiz çevrelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı sağlanmasını, Türkçenin doğru ve güzel konuşulmasını sağlamaktır.

Milli Eğitim Bakanlığı istatistiklerine göre okul öncesi eğitimde her yaş grubunda yıllara göre artış gösterdiği görülmektedir. 2015-2016 eğitim öğretim yılında 3-5 yaş grubunda oran 33.3; 4-5 yaş grubunda 43; 5 yaş grubunda 55.5 iken 2018–2019 eğitim öğretim yılında 3-5 yaş grubunda oran 39.1’e, 4-5 yaş grubunda 50.8’e ve 5 yaş grubunda 68,3’e yükselmiştir (Şekil 5).

Şekil 5. Okul Öncesi Eğitimde Yıllara ve Yaşa Göre Okullaşma Oranı (%)

4.2.1.2. İlköğretim ve Okullaşma Oranı

Mecburi ilköğretim çağı 5-13 yaş grubundaki çocukları (Kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibariyle 66 ayını dolduran çocuklar ile 13 yaşını bitirip öğretim yılı sonunda 14 yaşına giren çocuklar) kapsamaktadır. İlköğretimin amacı; her Türk çocuğunun iyi birer vatandaş olabilmesi için, gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlık kazanmasını, millî ahlak anlayışına uygun olarak yetişmesini, ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden hayata ve bir üst öğrenime hazırlanmasını sağlamaktır. İlköğretim kurumları; dört yıl süreli ve zorunlu ilkokullar ile dört yıl süreli zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkan veren ortaokullar ile imam hatip ortaokullarından oluşmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı istatistiklerine göre ilkokul eğitimde son yıllarda bir artış görülmektedir. 2016-2017 eğitim öğretim yılında %91,2 olan net okullaşma oranı 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında % 91,9’a çıkmıştır (Şekil 6.)

Bununla birlikte çeşitli mevzuatlar doğrultusunda diğer kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, işletmeler, özel ve tüzel kişilikler tarafından da 0-6 yaş çocuklara yönelik eğitim, bakım vb. çeşitli hizmetler sunulmaktadır. Türkiye’de 2019 yılı Aralık itibarıyla 0-6 yaş çocuklara hizmet sunan kurumların verisi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir (Tablo 6).

Tablo 6. Türkiye’de 0-6 Yaş Çocuklara Yönelik Hizmet Sunan Kurumları

Aile, Çalışma ve

Özel Kreş, Gündüz Bakımevleri İle Özel Çocuk Kulüplerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Açılacak Çocuk Bakımevleri Hakkında Yönetmelik 4-6 Yaş Grubuna Yönelik Sınıfların (Kur’an Kursları) Açılışı Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik

Şekil 6. İlkokul Eğitiminde Yıllara Göre Net Okullaşma Oranı (%)

Şekil 7. Ortaokul Eğitiminde Yıllara Göre Net Okullaşma Oranı (%)

Milli Eğitim Bakanlığı istatistiklerine göre 2015-2016 eğitim öğretim yılında %94,4 olan net okullaşma oranı 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında % 93,3 olmuştur (Şekil 7.).

4.2.1.3. Ortaöğretim ve Okullaşma Oranı

İlköğretime dayalı, en az dört yıllık zorunlu, örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsamaktadır. Ortaöğretimin amaç ve görevleri; Milli Eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;

• Bütün öğrencilere ortaöğretim seviyesinde asgari ortak bir genel kültür vermek suretiyle onlara kişi ve toplum sorunlarını tanımak, çözüm yolları aramak ve yurdun iktisadi sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunmak bilincini ve gücünü kazandırmak,

• Öğrencileri, çeşitli program ve okullarla ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yükseköğretime veya hayata ve iş alanlarına hazırlamaktır.

Şekil 8. Ortaöğretim Eğitiminde Yıllara Göre Net Okullaşma Oranı (%)

4.2.1.4. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon

Anayasanın 42 nci maddesinin “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.”

ve “Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır.” hükümleri ile engelli kişilerin eğitim hakkı anayasal güvence altına alınmıştır.

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin engellilik hâlini ortadan kaldırmak ya da etkilerini en az seviyeye indirmek, yeteneklerini en üst seviyeye çıkarmak ve topluma uyumlarını sağlamak, temel öz bakım becerilerini, bağımsız yaşam ve mesleki becerilerini geliştirmek amacıyla özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti verilmektedir.

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin öncelikle kaynaştırma/bütünleştirme anlayışı doğrultusunda engel durumu olmayan akranlarının devam ettiği sınıf olmak üzere, özel eğitim sınıfı, gündüzlü özel eğitim okulu/kurumu, yatılı özel eğitim okulu/kurumu gibi en az sınırlandırılmış ortamdan en çok sınırlandırılmış ortamda eğitimlerini sürdürmelerini sağlayacak şekilde yerleştirilmelerine dikkat edilmektedir.

Okula gidemeyecek durumda olan veya hastanede tedavi altında olan özel eğitim ihtiyacı olan bireylere ise evde veya hastanede eğitim hizmeti sunulmaktadır. Özel eğitime ihtiyacı olduğu tespit edilen çocukların toplumsal hayata katılımları için eğitime erişimlerinin sağlanması önem arz etmektedir. Bu nedenle özel eğitim ihtiyacı olan her öğrenci özel eğitim okul/kurumlarına ücretsiz olarak taşınmakta ve bu öğrencilerimize okullarında ücretsiz yemek hizmeti sunulmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı istatistiklerine göre ortaöğretim net okullaşma oranında devam eden bir artış görülmektedir. 2015-2016 eğitim öğretim yılında % 79,8 olan net okullaşma oranı 2018-2019 eğitim ve öğretim yılında % 84,2’ye yükselmiştir (Şekil 8).

TÜİK verilerine göre, özel eğitim kurumlarından yararlandırılan öğrenci sayısı tüm kategorilerde yıldan yıla artış göstermiştir (Şekil 9).

Şekil 9. Yıllara Göre Özel Eğitim Kurumlarının Okul/Öğrenci/Öğretmen

Kapasiteleri