Karakter Güçleri ve Pozitif Gençlik Gelişimi

Ebeveyn ve uygulayıcıların artan farkındalığıyla, pozitif gençlik gelişiminin doğasına, ölçümüne olan ilgi yanında ev, okul ve toplum temelli gençlik hizmet programları gibi genç bireylerin pozitif gelişimini arttırmayı hedefleyen ortamlarda kullanımına yönelik yoğun ilgi vardır. Pozitif gençlik gelişiminin amacı, gençlerin yaşam boyunca olumlu anlamda büyüme ve gelişmelerini sağlayan kaynakların kazandırılması ve güçlendirilmesidir. Pozitif gençlik gelişimi, gençlerin güçlü yanlarına odaklanır (Park, 2004a; Phelps ve diğ., 2009). Pozitif gençlik gelişiminin de karakter güçleri gibi olumlu, güçlü yanlara dayalı bir yaklaşım olması her iki yaklaşımın ortak özelliğidir.

Pozitif gençlik gelişimi yaklaşımları, pozitif gençlik davranışını arttırmada ve gençlik problem davranışlarını önlemede etkilidir. Etkileri incelenen pozitif gençlik gelişimi programlarının gençlik davranışında olumlu değişiklikler gösterdikleri görülmüştür.

Bunlardan 24 etkili program; madde ve alkol kullanımı, okul davranış bozukluğu, saldırgan davranışlar, şiddet, sigara içme gibi problem davranışlarda anlamlı gelişmeler gösterilmesine yol açmıştır. Bağlanmayı arttırma, yılmazlığı güçlendirme, sosyal duygusal bilişsel davranışsal ve ahlaki yeterliği artırma, otonomi maneviyat öz yetkinlik net ve olumlu kimliği geleceğe inancı güçlendirme, olumlu davranışı fark etmeyi sağlama, prososyal katılım fırsatları sağlama, prososyal normları güçlendirme, pozitif gençlik gelişimi yapıları olarak pozitif gençlik gelişimi programlarında vurgulanmaktadır (Catalano, Berglund, Ryan, Lonczak ve Hawkins, 2004). Bu faktörlerden otonomi, maneviyat, geleceğe inanç, ahlaki yeterlik, bağlanma konuları karakter güçleri yaklaşımının da konularıdır. Bunun yanında yılmazlığın da pozitif gençlik gelişiminin konularından olduğu ve vurgulanan yapıların ayrıca öznel iyi oluşun da özellikleri olduğu dikkati çekmektedir.

İyi ebeveynlik, akran ve aileyle yakın ilişkiler, olumlu rol modelleri, olumlu kurumlar ve çeşitli gençlik gelişim programları karakter güçlerinin gelişiminde önemli rol oynar. Bu güçlerin gelişimini ve pozitif gençlik gelişimine nasıl katkı sağladığını daha iyi anlamak için karakter güçlerine ahlaki yeterlilik gibi çok boyutlu yapılar olarak yaklaşılmaktadır (KeungMa, 2012; Park, 2004a). Buna göre karakter güçleri ve pozitif gençlik gelişimi birbirini etkileyen çok boyutlu yapılardır. Karakter güçlerinin yeterlilik temelli yaklaşım ve pozitif gençlik gelişimi içindeki yeri Benson, Mannes, Pittman ve Ferber’in (2004) sağlıklı gelişime yönelik yaklaşımlara ilişkin açıklamaları çerçevesinde daha ayrıntılı incelenebilir (Şekil 1). Her bir yaklaşım gençlerin yaşamlarını iyileştirmek için özel bir vurguya sahiptir ve kuramsal olarak farklı bakış açılarını yansıtır. Risk azaltma, problem davranışı önleme olarak adlandırılan yetersizlik yaklaşımı alkol-sigara-uyuşturucu kullanımı, şiddet, antisosyal davranış, depresyon ve intihar gibi zararlı davranışları azaltma ve önlemeyi vurgular ve C hücresinde belirtilen kazanımlara dikkat harcamaya eğilimlidir. Bu kazanımlara ulaşılabilecek A hücresindeki yöntemi önemser.

Bir nolu ok yetersizlik temelli bakış açısının geleneksel vurgusunu temsil eder. Bunun tersine yeterliliği temel alan pozitif gençlik gelişimi bakış açısı, gelişimi besleyici öğeleri (B hücresi) arttırma yollarına daha fazla odaklanma eğilimindedir. Bunun yanında sadece ikincil düzeyde olumlu kazanımların kendisine (D hücresi) odaklanmaya önem verir. İki nolu ok yeterlik temelli yaklaşımın genel vurgusunu temsil eder.

Şekil 1. Başarılı Gelişime Yönelik Yaklaşımlar

Yeterlilik temelli yaklaşımın doğrudan riskli davranışlara ya da iyi oluş gibi gelişimsel kazanımlara odaklanmayıp kişinin gelişimsel yeterliliklerinin/kaynaklarının arttırılmasına odaklandığı anlaşılmaktadır. Gelişimsel kaynakları arttırma ise hem riskli davranışların azalması hem de gelişimsel iyi oluş halinin artmasıyla sonuçlanmaktadır. Bu süreç ise açıkça karakter güçleri yaklaşımına denk gelmektedir. Gençlerin karakter güçlerini arttırmak B hücresinde yer alabilecek bir yaklaşımdır ve iki ve üç nolu okların ifade ettiği etkilere sahiptir. Benson, Mannes, Pittman ve Ferber’in (2004) şekil birde gösterilen “başarılı gelişim yaklaşımları modeline” göre pozitif gençlik gelişimi uygulamaları ve programları açık bir biçimde iki numaralı okun odağıdır. Karakter güçleri yaklaşımının ise B hücresindeki yeri bağlamında gelişimsel kaynaklar olarak güçlü karakter özelliklerini arttırmaya odaklanmasıyla pozitif gençlik gelişimini sağladığı söylenebilir.

Karakter, pozitif gençlik gelişimi için sadece ruhsal ya da fiziksel sağlığa ilişkin problemler açısından bir koruyucu değil, ayrıca pozitif gençlik gelişimini ve uyumu arttıran ve sürdüren faktörlerin varlığını kolaylaştırıcıdır (Park, 2004a). Karakterin pozitif

C

Azaltma/Önleme Sağlığa zararlı

davranışları

D

Arttırma/Geliştirme Gelişimsel İyi Oluş Halini (ör. Duyarlılık,

yeterlilik ve sağlamlık) Yeterlilik - Temelli

(Güçlü yanlara odaklanan)

B

Arttırmak/Geliştirmek Gelişimsel Yapıları/Kaynakları/

Destekleri ve Fırsatları

A

Azaltmak/Önlemek Gelişimsel Tehditleri Yetersizlik - Temelli

1

3

2

Yaklaşım Yöntem Sonuçlar

gençlik gelişimindeki bu önemli rolü açısından karakter güçlerinden birçoğu pozitif gençlik gelişimi sürecinde yer alır. Örneğin umut ve iyimserlik anlamında geleceğe olan inanç (Sun ve Lau, 2006) ve maneviyat (Lau, 2006) pozitif gençlik gelişimi yapısı olarak ele alınmaktadır. Gençler kendileri için anlamlı olan ebeveyn, arkadaş ve öğretmen gibi diğerleriyle sağlıklı ilişki geliştirmeleri anlamında bağlanma da pozitif gençlik gelişimi yapısı olarak vurgulanmaktadır (Lee, 2006). Öz-denetim ve geleceğe yönelik umut farklı bir çalışmada pozitif gençlik gelişimine yol açtığı ortaya konan kuramsal yapılardandır (Schmid, Phelps ve Lerner, 2011). Adillik, ölçülülük gibi karakter güçlerinin gelişiminin sağlanmasıyla daha fazla pozitif gelişimin mümkün olabileceği (Koshy, 2011) üzerinde de durulmaktadır. Yapılan bir çalışmada (Schmid, Phelps ve Lerner, 2011) pozitif gelişim çıktılarını yordamada öz-denetim ve geleceğe yönelik umut arasındaki ilişkiler 7. 8. ve 9. sınıflardaki 1311 öğrenciyle boylamsal olarak incelenmiştir. Karakter gücü olarak bilinen bu iki kavram gençliğin orta dönemindeki öğrenciler için pozitif gençlik gelişiminin güçlü yordayıcıları olarak bulunmuştur.

Bulgulardan, geleceğe ilişkin umudun gençlik boyunca gelişim için gerekli olduğu, bundan dolayı da yetişkinliğe yönelik pozitif yolları yapılandırmak için gereklidir sonucu ortaya çıkmıştır. Pozitif gençlik gelişimi için karakter güçlerinin sözkonusu gelişimi belirleyici özelliklere sahip olduğu görülmektedir.

Hizmet ederek öğrenme veya gönüllülük, yaşlılara yardım, çevreyi temizleme gibi aktif toplum projeleriyle öğrencilere iyi yüreklilik, özgecilik, sorumluluk gibi karakter güçlerini kazandırmaya yönelik durumlar lise eğitiminin bir parçasıdır. Çoğu okul sonrası gençlik gelişimi programları da bu şekilde topluma hizmet bileşenlerine sahiptir. Bu gençlik programlarının iyimserlik (umut), bilgelik (bakış açısı), duygusal öğrenme (sosyal zekâ) ve sivil bağlılık (takım çalışması) gibi karakter güçlerini arttırmaya yönelik çabaları vardır. Bu programlarda yaşam coşkusu gücü, iyi sağlık ve fiziksel sağlıkla bağlantılı ele alınır. Özgünlük, eleştirel düşünme ve liderlik de başarılı bir şekilde öğretilmektedir.

Estetik ve mükemmelliğin takdiri doğa tecrübesi programlarıyla güçlendirilebilir.

Maneviyatın artması, inanç temelli müdahalelerin bir sonucu olabilir. Mizahi yönü geliştirmeyi amaçlayan mizah çalışma gruplarının varlığı mümkündür. Bu doğrultuda karakter güçlerinin bazı bileşenleri sıklıkla gençlik programı değerlendirmelerine dâhil edilmektedir (Park, 2004a). Kavramsal olarak karakter güçlerinin pozitif gençlik gelişimiyle ilişkisi yanında bu güçlerin pozitif gençlik gelişimi deneysel müdahale programlarında da ele alındığı görülmektedir.

Karakter güçlerinin çok boyutluluğu gibi pozitif gençlik gelişimine giden yollar da çok yönlüdür. Böylece pozitif gençlik gelişimi iyi kazanımların neler sayılabileceği ve onların nasıl kazanılacağına ilişkin tek yanlı bakış açısından kaçınmalıdır (Park, 2004a). Buna paralel pozitif gençlik gelişiminin öznel iyi oluş, yılmazlık ve akademik başarı gibi farklı boyutları içerecek şekilde incelenmesi onun doğasına uygun bir yaklaşım olacaktır. Bu bağlamda aşağıda öncelikle pozitif gençlik gelişimi yapıları olarak yılmazlık ve öznel iyi oluş ile akademik başarı üzerinde durulmuş, daha sonra bu yapıların karakter güçleri kapsamındaki yerine daha ayrıntılı değinilmiştir.