Okul Müdürlerinin Paternalist Liderlik Davranışlarına Yönelik Algıların

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Bu bulguya göre kadın ve erkek öğretmenlerin, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıları benzer düzeydedir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin cinsiyetleri, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Bu bulgu okul yöneticilerinin öğretmenlere cinsiyetlerinden bağımsız olarak mesleki ve özel hayatları ile ilgili babacan tutum sergilemesi ile açıklanabilir.

Konuyla ilgili yürütülen araştırmalarda farklı sonuçlara ulaşılmıştır. Bazı araştırmalarda cinsiyete göre anlamlı farklılık tespit edilirken (Cesur, Erkilet ve Taylan, 2015; Cerit, Özdemir, Akgün, 2011); bazı araştırmalarda ise farklılık tespit edilmemiştir (Arslan, 2016; Bilici, 2017; Fettahlıoğlu vd., 2018). Mevcut çalışmadan farklı olarak Dağlı

ve Ağalday (2018) tarafından yürütülen araştırmada, erkek öğretmenlerin kendi müdürlerinin yardımsever liderlik davranışlarına ilişkin algılarının kadın öğretmenlerden daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.

5.1.2.2. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların öğretmenlerin medeni durumlarına göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının medeni durum değişkenine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Bu bulguya göre evli ve bekâr öğretmenlerin, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıları paralellik arz etmektedir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin medeni durumları, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Bu durum okulda bir aile iklimi oluşturmak için çabalamaları ve öğretmenlere bir “ebeveyn” gibi yaklaşarak onlara kol kanat germeleri ile açıklanabilir.

Araştırma sonuçları, medeni durumun karşılaştırıldığı bazı çalışmalardaki bulgular ile desteklenmektedir (Saylık, 2017; Fettahlıoğlu vd., 2018,). Dağlı ve Ağalday’ın (2018) çalışmasında, medeni durum değişkenine göre paternalist liderliğin hiçbir boyutunda anlamlı farklılığa yol açmadığı saptanmamıştır. Gürcan (2018), Y kuşağı çalışanların amirlerine yönelik paternalist liderlik algılarında medeni duruma göre farklılık oluşmadığını belirlemiştir. Öte yandan, Taşlıyan ve arkadaşları (2017) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, bekar işgörenler evli çalışanlara kıyasla yöneticilerin çalışanlarına aile üyesi gibi davrandığı konusunda daha olumlu görüş beyan etmişlerdir.

5.1.2.3. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların öğretmenlerin yaşlarına göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının yaş değişkenine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Bu bulguya göre farklı yaş grubundaki öğretmenlerin, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıları benzerdir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin yaşları, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Bu sonuç, paternalist liderlerin astlarıyla olan ilişkisi ebeveyn ile evlat arasındaki ilişkiye benzerliği ile açıklanabilir. Paternalist lider, yaştan bağımsız olarak astını koruyup kollamak, rehberlik etmek, doğru yolu göstermek istemektedir.

Araştırma sonuçları konuyla ilgili yürütülen başka çalışmalarla uyum göstermektedir (Fettahlıoğlu vd., 2018; Bilici, 2017). Cesur ve arkadaşları (2015) tarafında yürütülen çalışmada, yaş değişkeninin paternalist liderlik algısının hiçbir boyutunda anlamlı farklılığa yol açmadığı tespit edilmiştir. Öte yandan Taşlıyan ve arkadaşlarına göre (2017) çalışanlar, yaşları arttıkça yöneticilerin kendilerine aile üyesi gibi davrandıklarını düşünmektedirler. Aycan (2001) tarafından yapılan bir alan araştırmasında, paternalizmin gençler tarafından çok fazla tercih edilmeyen bir liderlik özelliği olduğu tespit edilmiştir.

5.1.2.4. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların öğretmenlerin hizmet yılına göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının hizmet yılı (mesleki kıdem) değişkenine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin mesleki kıdemleri, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Bu durum, okul müdürlerinin her bir çalışanı ile yakın ilişki kurması ve kişisel sorunlarıyla ilgilenmesi açıklanabilir. Araştırma sonuçları konuyla ilgili yürütülen başka çalışmalarla uyum göstermektedir (Arslan, 2016; Fettahlıoğlu vd., 2018; Saylık, 2017). Bilici (2017), çalışma sürelerindeki farklılıkların, paternalist liderlik algısı üzerinde anlamlı farklılığa neden olmadığını belirlemiştir. Öte yandan Yaman (2011) tarafından yürütülen çalışmada yöneticilerin paternalist liderlik davranışları hakkındaki çalışanların tutum ve algılarının iş tecrübesine bağlı olarak artış gösterdiği belirlenmiştir.

5.1.2.5. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların öğretmenlerin son çalıştığı yerdeki çalışma süresine göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının son çalıştığı yerdeki çalışma süresine (işletme kıdemi) göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Ancak en son çalıştığı kurumda 1-2 yıl ve 5-6 yıl arasında çalışan katılımcıların ortalamasının 3-4 yıl çalışan katılımcıların ortalamasından anlamlı derecede yüksek olduğu tespit edilmiştir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin işletme kıdemleri, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Bu sonuç Bilici (2001) tarafından üzerinde yapılan araştırma sonucu ile paralellik göstermektedir. Benzer şekilde Arslan (2016) tarafından

349 öğretmenle gerçekleştirilen bir çalışmada, aynı okulda çalışma süreleri farklı olan öğretmenlerin okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıları arasında farklılık olmadığı belirlenmiştir.

5.1.2.6. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların gelir düzeyine göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının gelir düzeyine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin gelir düzeyleri, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Okul yöneticilerinin otoritesini kendisine menfaat sağlamak için kullanmaması, dürüst olmaları ve mesleki özelliklerden ötürü bu sonuçların elde edildiği değerlendirilebilir. Konuyla ilgili literatür incelendiğinde mevcut araştırmanın bulgusunu destekleyen araştırma sonuçlarına rastlanmamıştır.

5.1.2.7. Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algıların yöneticilik görevinde bulunma durumuna göre karşılaştırılmasına ilişkin sonuçlar

Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının yöneticilik görevinde bulunma değişkenine göre anlamlı olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Başka bir ifadeyle öğretmenlerin yöneticilik tecrübesi, okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarına yönelik algılarını etkilememektedir. Literatür incelendiğinde bu sonucu destekleyen çalışmalara rastlanmamıştır.

5.1.3. Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Politik Taktik Davranışlarına İlişkin Sonuçlar

Okul müdürlerinin politik taktik davranışlarına ilişkin öğretmen görüşleri “kayırmacılık, yıldırma, değersizleştirme, markalaştırma ve koalisyon oluşturma” alt boyutları göz önünde bulundurularak yorumlanmıştır. Öğretmenlerin algılarına göre kayırmacılık alt boyutunun ortalamasının 𝑋̅=1,81 olduğu ve okul müdürlerinin “düşük” seviyede kayırmacılık davranışı sergiledikleri saptanmıştır. Yıldırma alt boyutunun ortalamasının 𝑋̅=1,36; değersizleştirme alt boyutunun ortalamasının 𝑋̅=1,52; markalaştırma alt boyutunun ortalamasının ise 𝑋̅=1,41 olarak hesaplanmıştır. Okul müdürlerinin “çok düşük” seviyede yıldırma, değersizleştirme ve markalaştırma davranışı sergiledikleri belirlenmiştir. Koalisyon oluşturma alt boyutunun ortalamasının 𝑋̅=1,85 olduğu ve okul müdürlerinin “düşük” seviyede koalisyon oluşturma davranışı sergiledikleri

gözlenmiştir. Öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin politik taktik davranışlarının ortalamasının 𝑋̅=1,63 olduğu ve “çok düşük” seviyede politik taktik davranışları sergiledikleri tespit edilmiştir. Bu bulgulardan yola çıkarak öğretmenlerin okul müdürlerinin politik taktik davranışları konusunda olumlu algıya sahip oldukları ifade edilebilir.

Okul müdürlerinin “öğretmenleri ya da okul personelini cezalandırmak için

izin/tatil gününde okula çağırma”, “üst makamların yanında öğretmenleri iş bilmeyenler olarak etiketleme” ve “kendi çevresini oluşturmak için öğretmenlere çıkarlar sağlama”

gibi olumsuz davranışları en düşük düzeyde sergiledikleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte okul müdürlerinin “destek olduğu öğretmenlerin de kendisine destek olmasını

isteme” davranışını en yüksek düzeyde sergiledikleri belirlenmiştir. Okul müdürleri

yönetim sürecinde adam kayırma, baskı kurma, çıkar sağlama, kendini ön plana çıkarma ve çalışanları değersizleştirme gibi olumsuz davranışları tercih etmedikleri gözlenmiştir. Bu bulgulardan yola çıkarak, okul yöneticilerinin görevlerini yerine getirirken öğretmenlere yönelik olumsuz ilişki davranışlarından kaçındıkları sonucuna varılabilir. Bu durum eğitim örgütlerinin asıl hedefinin öğrenciler olması ve kâr amacı güdülmemesi ile açıklanabilir. Okulların resmi kurumlar olması ve yöneticilerin uyması gereken mevzuatın etkin bir şekilde uygulanması dolayısı ile politik taktik davranışlarına ihtiyaç azalmaktadır. Zanzi, Arthur ve Shamir (1991), örgüt yapısının sergilenen politik taktikleri dolaylı yoldan etkilediğini rapor etmiştir.

Literatür incelendiğinde bu sonucu destekleyen çalışmalara rastlanılmıştır. Güleş (2016) tarafından öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin kullandıkları politik taktikleri inceleyen çalışmada, okul yöneticilerinin görevlerini yerine getirirken daha çok olumlu ilişki davranışları sergiledikleri ve öğretmenlerle kişisel ilişkilerini iyi düzeyde tutma çabası içerisinde oldukları ifade edilmiştir. Brosky (2011) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, öğretmenlerin okul kültürüne etki eden güven yaratma ve tavsiye verme gibi pozitif yönde politika taktiklerinin kullanıldığı belirlenmiştir. Mohan Bursalı (2008) tarafından İstanbul Sanayi Odası’na kayıtlı olarak faaliyet gösteren beş yüz büyük işletmede gerçekleştirilen araştırmada, çalışanların örgütsel iklimi çıkarcı bir biçimde değerlendirmedikleri; baskı oluşturma şeklindeki taktiklere daha az başvurdukları ve orta düzeyde koalisyon oluşturma taktikleri benimsedikleri gözlenmiştir.

5.1.4. Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Politik Taktik