Okul Öncesi Dönemde Kitapların Yeri

Çocuğun yazılı ve görsel kültür ile iletişimini sağlamada önemli bir araç olan çocuk kitabı, çocuğun okuma alışkanlığı edinmesinde önemli bir etmendir (Güneş, 2005). Çocuk kitaplarının geçmişi oldukça eskiye dayanmakla birlikte batılı ülkelerde kitap, duvar resimlerinde ya da resim sanatından çok önce gelmektedir (Geçgel, 2006). Yetişkinler gibi çocuklar da okuma edinimiyle, kendini ifade etmeyi

öğrenir, hayatı tanır, duygusal gelişimini tamamlar, yaratıcılığı gelişir (Aytekin, 2016). Çocukları erken yaşta kitaplarla tanıştırdığımızda, çocukların dil gelişimlerini, okuma yazmaya karşı ilgilerini, kavram gelişimlerini desteklemiş olur ve kitap sevgisi kazanmalarını sağlamış oluruz (Öztürk, 2005). Kitaplar, henüz somut dönemdeki okul öncesi çocukları için soyut nesnelerin kitaplarda resimlerini görerek somutlaştırmasını sağlama anlamında da önemli yere sahiptir. Çocuklar kitaplar sayesinde, insan, doğa, hayvan dünyasını tanır, anlar ve keşfeder; duygu düşüncelerini biçimlendiren, yeni orijinal beslenme kaynakları yaratır; anlama ve anlatma becerileri gelişir, kişilik gelişimleri ve toplumsallaşmaları pozitif yönde gelişim gösterir (Güneş, 2005). Kitaplar; öğrenmeye istekli, pek çok soru soran, önemsedikleri konularda konuşmayı seven okul öncesi dönem çocuklarına, düşüncelerine yanıt verecek metin karakterleri ile uzun deneyim yaşama şansı vermektedir (Geçgel, 2006).

Sosyal bir öğrenme dönemi olan okumanın neyi ifade ettiğini çok az çocuk fark etmektedir (Aytekin, 2016). Daha çok okuyan insanların bulunduğu aile ortamında başlayan okuma, çocuğa dinleme zevki şeklinde tattırılmalı ve çocuğun tahmin etme arzusu duyması sağlanmalı ve merak duygusu geliştirilmelidir (Aytekin, 2016).

Çocukla ebeveyni arasında iletişimi arttıran araçlardan biri olan çocuk kitapları dil gelişimini de olumlu yönde etkilemektedir (Geçgel, 2006). Dil becerilerinin parçalarından biri olan okuma, okul öncesi dönem çocukları için görsel okuma olarak başlar. Resimli bir kitapta çocuk çiçek resmi görür, evinde o çiçeğe benzer bir çiçek olmasa da onun bir çiçek resmi olduğunu düşünür, özelden genele doğru düşüncesini genelleştirmeye başlar ve düşüncesi genişledikçe hayal kurma yetisi gelişir (Aytekin, 2016). Okuma sadece görme ve hayal etme işi değildir. Çocuğa resimli bir kitabı okurken aynı zamanda onun için yorumluyorsanız bu durum okumayı öğrenmeden önceki okuma şeklidir ve bir süre sonra çocuk büyüdükçe anlatıma geçer (Aytekin, 2016).

Çocuğun yaşamının sonuna kadar kullanacağı davranış ve beceriler edinebilmesinde okul öncesi dönemde bilişsel, duyuşsal öğrenmelere olanak

sağlayacak uyaranları almış olması gereklidir ve böyle bir öğrenme olanağına ulaşabilmekte kitapların önemi büyüktür. Uygun özelliklere sahip olup çocuğun dünyasına girmeyi başarabilmiş bir kitapta bulunması gereken özellikler şöyle sıralanmaktadır (Güneş, 2005):

 Çocuk kitaplarında esas alınması gereken yaklaşım öğüt verme yerine; eğlendirirken düşünmeyi, düşündürürken de eğlendirmeyi amaç edinmelidir.  Çocuğun sağlıklı bir değerler sistemi oluşturabilmesi için doğruyu yanlış,

iyiyi kötü göstermemeli ve anlatımda mantık yanlışlığına düşülmemelidir.  Kitaplarda cinsel rollere verilen değer eşit olmalı, ‘erkeler ağlamaz, kızlar

uslu uslu oturur’ gibi geleneksel yargılara yer verilmemelidir.

 Yapılan bir hatadan bahsederken küçük düşürücü ifadeler, şiddet içeren davranışlar onaylanmamalı, demokrasi kültürünün gerekleri sezdirilmelidir.  Kitaplarda çocukların algı gelişimi, kavram gelişimini destekleyici ifadeler

olmalıdır.

 Çocukların bilişsel gelişimlerini desteklemek amacıyla nesnelere hem yazılı hem de görsel olarak yer verilmelidir.

 Çocuk kitaplarında siyasi, dini ve önyargı oluşturacak ifadeler bulunmamalıdır.

 Çocukların yaratıcı kişiliklerini geliştirmek amacıyla kitaplar sorgulama, deneme, araştırma isteği uyandıracak özellikte olmalıdır.

 Görsel ve dilsel gelişimlerine katkı sağlamak amacıyla yaparak yaşayarak öğrenme öğretmen anlayışıyla hazırlanmalıdır.

2.7.1. Okul Öncesi Dönemde Fene İlişkin Kitapların Yeri

Okul öncesi Türkçe etkinliklerinden olan tekerlemeler, parmak oyunları, şiirler, bilmecelerin yanında fen ve doğa temalı kitaplar da fen etkinliklerinde kullanılmaktadır. Bilim ve teknikte ilerlemiş olan ülkelerde fen ve doğa ile ilgili eğitici öğretici yayınlar çok önemsenmekte ve bu sayede o ülke çocukları çok küçük yaşlardan itibaren bilimle ilgili birçok konuda doğru bilgiye ulaşmakta ve bilim

dünyasını tanımakta ve gelecek için bilim insanı olma gibi hayaller kurabilmektedirler (Akman, 2017). Okul öncesi dönemde çocukların kitaplar ile ilgilenmesi ve kitapları dinlemesi ile çocuklar kelimelerin içindeki farklı sesleri ayırt etmeye başlarlar (Kostelnik ve vd., 2004). Bu bağlamda okul öncesi eğitim sınıflarında çocukların kitaplarla ilgilenmeleri için fen merkezlerine fen ve doğa içerikli kitaplar konulabilir. Fen ve doğa merkezinde bulunan bu kitaplar zaman zaman birlikte incelenebilir ve bu kitapların içerikleri hakkında sohbet edilebilir (Aktaş Arnas, vd., 2014). Fen ve doğa etkinlikleri için okul öncesinde kullanılan kitapların çocuklara sağladığı faydaları şöyle sıralamak mümkündür (Akman, 2017):

- Gerçek dünyayı fen öğretiminin içine sokar ve bu durum fen kavramlarının öğrenilmesini kolaylaştırır,

- Çocukların fene karşı meraklarını ve öğrenilen kavramların akılda kalma süresini, bu sayede de öğrenmeyi arttırır,

- Değişik ülkeler ve bu ülke kültürleriyle ilgili merak ve heyecan duyguları uyandırılır,

- Çocukların beklemedikleri olaylar ve sonuçlarla karşılaşmalarıyla merak ve şaşkınlık hislerinin doyurulması sağlanır,

- Bilimsel yaratıcılıklarını olumlu yönde etkiler,

- Bilimsel olaylarla ilgili olaylar ve durumları içerir ve bu bilgilerin çocuklar tarafından rahat şekilde algılayarak öğrenecekleri şekilde sunar.