ønsan çalÕútÕ÷Õ alanda içinde eylemlerini sürdürürken bunlarÕ gerçekleútirebilmek için birtakÕm gereksinimlere ihtiyaç duymaktadÕr. Bunlar fiziksel ve psikolojik ihtiyaçlardÕr. AynÕ zamanda bu ihtiyaçlar, bir insanÕn bulundu÷u çalÕúma ortamÕndaki konfor úartlarÕdÕr.
Alkan (2010), tüm bu gereksinimleri úu úekilde ifade etmiútir: Fiziksel gereksinimler; mekansal gereksinimler, ÕsÕsal gereksinimler, iúitsel gereksinimler, görsel gereksinimler, sa÷lÕk gereksinimleri ve emniyet gereksinimleri úeklindedir. Mekansal gereksinimler, ofiste bulunan kiúinin statik ve dinamik antropometrik boyutlarÕ, eylemleri ve eylemlerin yapÕlÕú biçimleri ve davranÕúlardÕr. IsÕsal gereksinimler; mekanÕn uygun sÕcaklÕkta, nem ve havasÕnÕn dengeli olmasÕdÕr. øúitsel gereksinimler; ortamdaki sesin úiddetinin uygun ölçüde olmasÕ, yansÕmasÕ ve da÷ÕlÕm özellikleridir. Görsel gereksinimler; mekandaki uygun aydÕnlÕk ço÷unluklarÕ ve ÕúÕk úiddetidir. Sa÷lÕk gereksinimleri, mekanÕn temizli÷i, çöplerin ortamdan çabuk uzaklaútÕrÕlmasÕ, mikrop ve bakteri gibi zararlÕlardan arÕndÕrÕlmasÕdÕr. Emniyet gereksinimleri ise mekanÕn yapÕsal sa÷lamlÕ÷Õ, yangÕn, deprem ve hÕrsÕzlÕk eylemlerine karúÕ korumalÕ olmasÕdÕr.
"Psikolojik gereksinimler; mahremiyet, davranÕúsal gereksinimler, estetik gereksinimler ve toplumsal gereksinimlerdir. Mahremiyet gereksinimleri, mekanÕn iúitsel, görsel, kiúisel ve toplumsal gizlili÷e uygun olmasÕdÕr. DavranÕúsal gereksinimler, mekanda kiúilerin eylemlerini gerçekleútirme mesafeleridir" (Çete, 2004).
ÇalÕúma ortamÕnda gerekli ve yeterli aydÕnlÕ÷Õn sa÷lanmÕú olmasÕ, çalÕúanlarÕn sa÷lÕ÷Õ ve iú üretkenli÷i üzerinde olumlu etki bÕrakaca÷Õ için, iç mekan konforunda önemli bir faktördür. Do÷al aydÕnlatma, insanlarÕn zihinsel sa÷lÕ÷Õnda da önemli bir etkiye sahiptir.
Bürolarda uygun fiziki ortamÕn oluúturulmasÕnda en önemli etkenlerden biri "görsel konfor"un sa÷lanmasÕdÕr. Görsel konfor ise, bürolarÕn iúlevlerine göre, aydÕnlatma tekni÷i ve renk, malzeme seçimi yönünden iyi görme koúullarÕna sa÷layacak düzenlerin getirilmesiyle olanaklÕdÕr (Çete, 2004). "øyi bir aydÕnlatmanÕn sa÷ladÕ÷Õ yararlarÕn baúÕnda, çalÕúanÕn görsel performansÕnÕn maksimum düzeye ulaúmasÕ
nedeniyle, iú veriminin nicel ve nitel olarak artmasÕ ve görsel konfor ihtiyaçlarÕna cevap verebilmesi gelmektedir" (VarlÕ, 2004).
Büro mekanlarÕnda, aydÕnlatma tasarÕmÕ, iç mekan düzenlemesini destekleyerek, çalÕúma alanÕ çevresinin de÷erini artÕrmalÕ ve enerjideki verimlili÷i sa÷lamalÕdÕr. Hem alanlardaki farklÕlaúma hem de çeúitli kullanÕcÕlarÕn ihtiyaçlarÕna hizmet verme gibi, farklÕ iú ve dinlenme alanlarÕ farklÕ aydÕnlatmaya gereksinim duymaktadÕr (Lehman- Smith, 2002).
AydÕnlatma düzeni; bir mekanÕn iç mimari oluúumunda önemli bir etkendir. Büro yapÕlarÕnda hacimlerin iúlevine ve aydÕnlatma tekni÷ine uygun olarak kurulan aydÕnlatma düzenleri, mekanÕn iç mimari düzenlemesinin ayrÕlmaz bir parçasÕnÕ oluúturur. Bu nedenle büro yapÕlarÕ aydÕnlatma düzenleri, mimari tasarÕm aúamalarÕ sÕrasÕnda ele alÕnmalÕdÕr (BostancÕ, 1996).
øyi görme koúullarÕnÕn sa÷lanmasÕnda rol oynayan görsel konfor etkenlerini aydÕnlÕ÷Õn niceli÷i, aydÕnlÕ÷Õn niteli÷i, ÕúÕklÕlÕk ve çevrenin yüzey özellikleri oluúturur. Bu unsurlar göz önünde bulundurularak ofis mekanlarÕnÕn aydÕnlatma düzenleri oluúturulmaktadÕr. Bu düzen iúlev, boyut ve kullanÕcÕ ya da çalÕúan sayÕsÕna ba÷lÕ olarak de÷iúkenlik göstermektedir (Alkan, 2010).
KapalÕ çalÕúma mekanÕnda gün ÕúÕ÷ÕnÕn geliú yönü, çalÕúma yerlerinin düzenini, dolayÕsÕyla bakÕú yönünü etkilemektedir. Gün ÕúÕ÷ÕnÕn geliú yönündeki açÕklÕ÷a yakÕn bölgelerde çalÕúma alanÕ oluúturulmalÕdÕr. Genellikle, do÷al aydÕnlatmadan daha iyi yararlanmak amacÕ ile çalÕúma masalarÕ dÕú duvarlara dik yerleútirilmektedir. IúÕ÷Õn içeri maksimum 6,5 m girebildi÷i göz önüne alÕnÕp di÷er düzenlemeler ona göre yapÕlmaktadÕr. Güneú’in çalÕúma yerine do÷rudan geldi÷inde kamaúmaya yol açtÕ÷Õ unutulmamalÕdÕr. Hücre tipi çalÕúma mekanlarÕnda do÷al ÕúÕktan daha çok yararlanmak için cephe ve pencere oranÕna dikkat edilmelidir (Çete, 2004).
AynÕ zamanda seçilen yüzey renkleri de gelen ÕúÕ÷Õ kamaúmalara yol açmayacak úekilde yansÕtmalÕdÕrlar (Alkan, 2010). Genel olarak ofis mekanlarÕnda yüzeylerden yansÕyan ÕúÕ÷Õn fazla yutulmasÕnÕ engellemek amacÕyla tavan rengi, beyaz renkte veya beyaza yakÕn bir renk tonunda oluúturulmaktadÕr. AçÕk renkli tavanlar ÕúÕ÷Õ her zaman için daha fazla yansÕtmaktadÕr (Sirel, 1991). Duvarlarda da benzer durum vardÕr. Pencere karúÕsÕna düúen duvarÕn beyaza yakÕn açÕk renkte oluúu mekanda ÕúÕ÷Õn iyi
yayÕlmasÕna, günün her saatine göre pencere açÕklÕ÷Õndan gelen ÕúÕ÷Õn verimli bir úekilde kullanÕlmasÕnÕ sa÷lamaktadÕr. DuvarÕn parapet yüksekli÷i üzerinde kalan kÕsmÕnÕn yansÕtÕcÕlÕ÷Õ daha fazladÕr. Döúeme renginin ÕúÕ÷Õn yansÕtÕlmasÕnda etkisi azdÕr. Bu nedenle istenilen koyulukta ve açÕklÕkta döúeme rengi kullanÕlabilmektedir (Öztürk, 1999).
Ofislerde yapÕlacak do÷ru ve kaliteli bir aydÕnlatma ile Tümer (2001)’e göre úu avantajlar sa÷lanmaktadÕr:
1) Görme koúullarÕnÕ iyileútir: Ofislerde yapÕlan isin ço÷unlu÷u görsel oldu÷undan do÷ru bir aydÕnlatma ile görme koúullarÕ iyileúmesi sa÷lanabilir.
2) ÇalÕúanlarÕn verimini arttÕrÕr: Ofislerde çalÕúan kiúiler genelde yüksek ücretle çalÕúan nitelikli elemanlar olduklarÕndan, bu kiúilerin maksimum performansla çalÕúabilmesinin iúveren açÕsÕndan ekonomik önemi büyüktür.
3) Kaliteyi arttÕrÕr: Kalitenin düúüklü÷ü, müúterilerle olan iliúkileri bozarak is potansiyelinin azalmasÕna sebep olurken, iyi bir aydÕnlatma, hata yapÕlma olasÕlÕ÷ÕnÕ azaltÕr ve yapÕlan hatalarÕn bulunmasÕnÕ kolaylaútÕrÕr.
4) øs gücü kaybÕnÕ azaltÕr: Kötü aydÕnlatmanÕn açtÕ÷Õ göz ve beden yorgunlu÷u, bas a÷rÕsÕ gibi problemleri ortadan kaldÕrarak is gücü kaybÕnÕ azaltÕr.
5) KalÕcÕ ve iyi bir izlenim yaratÕr: AydÕnlatma ile estetik bir atmosfer yaratÕlabilir. Giriú, danÕúma, lobi bölümlerinde yapÕlacak etkileyici bir aydÕnlatma ile müúteriler üzerinde iyi ve kalÕcÕ bir izlenim bÕrakÕlabilir.
6) Kiúiler üzerinde istenilen motivasyonu sa÷lar: Özellikle toplantÕ salonlarÕnda, esnek bir aydÕnlatma sistemi kullanÕlarak, yapÕlacak olan toplantÕnÕn gündemine uygun ortamlar yaratÕlÕp kiúiler istenilen úekilde motive edilebilir. Resmi ama sÕcak bir atmosferin yaratÕlmasÕ istenilen toplantÕlarda düúük, beyinsel iúlevlerin a÷ÕrlÕklÕ oldu÷u hareketli toplantÕlarda ise yüksek aydÕnlÕk düzeylerinin tercih edilmesi uygundur.
7) ÇalÕúanlarÕn moralleri yükselir: Estetik hisleri okúayan bir ortamda çalÕúmak kiúilerin morallerini yükseltir.
8) øúletme ve bakÕm masraflarÕ azaltÕr: Amaca uygun aydÕnlatma elemanlarÕ arasÕndan verimli, uzun ömürlü ve montajÕ kolay olan elemanlarÕn seçilmesi ve otomatik kontrol sistemlerinin kullanÕlmasÕ iúletme ve bakÕm masraflarÕnda önemli miktarda tasarruf sa÷lar.
3.4. øyi Bir AydÕnlatmanÕn Sa÷lanmasÕ øçin Gerekli Kriterler ve Ofislerde Gerekli