Obezite sonucunda önemli bozuklukların ortaya çıkması, çocukluk çağı obezitesinin eriĢkin çağa yansıyor olması ve obezitenin halk sağlığı sorunu halini alması koruyucu önlemleri gündeme getirmektedir. Bugün için hiçbir yöntemin tek baĢına belirgin koruyuculuğu gösterilememiĢtir. Ancak birlikte uygulandığında bazı önlemler korunmada etkili olabilir. Çocuklukta obezitenin engellenmesindeki hedef populasyon; aile ve ev çevresi, toplum eğitimcileri, halk sağlığı uzmanları, gıda sektöründe çalıĢan kiĢilerdir. Çocukluk çağı obezitesinin zararları, çocuklarımız için uygun beslenme Ģekilleri, aktivasyonun önemi birinci basamak sağlık kuruluĢlarına baĢvuran ailelere, kreĢlerde, ana okullarında ve okullardaki eğiticilere anlatılmalıdır. Obezitenin fetal dönemden itibaren geliĢen her yaĢta bireyleri etkileyen bir halk sağlığı sorunu olduğu unutulmamalıdır (Cinaz 2008).
20 1.10. AraĢtırmanın Amacı
Bu araĢtırma, Konya il merkezinde 5 yaĢ ( 60-71 ay) çocukların beslenme ve dinlenme durumu ile fazla ağırlık arasındaki iliĢkinin belirlenmesi amacıyla planlandı.
21 2.GEREÇ VE YÖNTEM
2.1. AraĢtırmanın Tipi
AraĢtırma, kesitsel tipte bir saha araĢtırması olarak planlandı.
2.2. AraĢtırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman
AraĢtırma 2011 yılı Eylül ayı- 2012 yılı Mart ayları arasında Konya‟da uygulandı.
2.3. AraĢtırma Evreni
ÇalıĢmanın Evreni,Konya il Merkezindeki 5 yaĢ (60-71 ay) çocuklardır.
2.4. AraĢtırmanın Örneklemi ve Örneklem Hacmi
AraĢtırmanın örneklemi, Konya il merkezindeki ilköğretim okullarının anasınıfları ve anaokullarındaki 5 yaĢ grubu çocuklardı. Örneklem hacmi, 5 yaĢ grubunda fazla ağırlık ve ĢiĢmanlık oranını (% 18) (Yabancı ve ark 2009) 5 puanlık sapma içinde 0.80 güçle ve 0.95 güven düzeyinde formülle hesaplandı. Örneklemede küme örnekleme yönteminden yararlanıldı. Sınıflar birer küme ve ortalama 20‟Ģer kiĢilik olduğu kabul edilerek küme etkisi 2 olarak alındı. Buna göre formülle hesaplanmak suretiyle 491×2=982 çocuğa ulaĢılması planlandı. Velilerin rıza formuna cevap verme oranının yaklaĢık % 75 olacağı beklentisiyle anket 1310 veliye gönderildi. Sosyo-ekonomik durum dikkate alınarak örneklemin yarısı anaokullarından diğer yarısı il merkezi ilçelerdeki ilköğretim okullarından alındı.
2.5. Veri Toplama Araçları
Verilerin toplanmasında öğrencilerin ailelerine ve öğretmenlere uygulanması
amacıyla hazırlanan anketler ile öğrencilere yapılan ölçümlerdir (Ekler–A).
Ailelere uygulanacak ankette bulunan 44 sorudan 10‟u aileye ait bilgiler, 34 sorusu çocuğa ait bilgilerden oluĢmaktadır. Anketin ilk bölümünde ailelerin sosyo- demografik özellikleri, anne babanın boy-ağırlık durumu, ailenin yemek saati, yemek hazırlanma ve yeme Ģekli, anne ve babanın TV seyretme, bilgisayar kullanma süresi, abur-cubur yeme, spor yapma, diyet uygulama, ortalama uyku saati gibi sorular yer alırken; ikinci bölümde ise, çocuğun beslenme Ģekli, yemek yeme
22 alıĢkanlıkları, bakım ve beslenmesi ile ilgili olan kiĢiler, toplam anne sütü alma süresi, yemek yemediğinde uygulanan yöntemler, yemek seçme alıĢkanlığı, iĢtah durumu, çocuğun fiziksel aktivitede bulunup bulunmadığı, tükettiği besinler, uyku düzeni ile ilgili sorular yer almaktadır.
Öğretmenlere uygulanacak 25 soruluk diğer ankette ise, anketin ilk bölümünde öğretmenlerin sosyo-demografik bilgileri; ikinci bölümde ise, sınıfındaki çocukların beslenme özellikleri, iĢtah durumları, bedensel hareket gerektiren oyunlar, TV seyredilme süresi, abur-cubur yeme alıĢkanlığı, yemek yerken özel isteklerinin olup olmaması, iki veya daha fazla tabak yemek isteme ve çocuk okulda uyuyorsa cevaplandırılacak uyku süreleriyle ilgili sorular yer almaktadır.
Antropometrik Ölçümlerin alınması
Vücut ağırlığı ölçümü: Çocukların vücut ağırlıkları ölçülmeden önce üzerlerindeki ceket, hırka, toka, kemer, ayakkabılarının çıkarılması ve iç çamaĢırları ile kalmaları istenilmiĢtir. Kullanılan tartının yatay, düz ve sert bir zemin üzerine konulmasına ve yapılacak yerin yeterince aydınlık ve oda ısısında olmasına özen gösterilmiĢtir. Tartım öncesi kalibrasyonun yapılması koĢuluna dikkat edilmiĢtir. Vücut ağırlığını ölçmek için hassas, dijital göstergeli, 100 gr‟a duyarlı terazi kullanıldı. Ölçümler kg cinsinden kayıt edilmiĢtir (Neyzi 2010).
Boy Uzunluğu Ölçümü: Çocukların boy uzunluğu ölçülmeden önce üzerlerindeki saç tokası, bant gibi aksesuarların ve ayakkabılarının çıkarılması istenilmiĢtir. Boy uzunluğu ölçüm cihazının, düz bir zemin ile dikey bir yüzeyin (duvar, sütun, kolon gibi) kesiĢtiği (dik açı yaptığı) noktaya kurulması sağlanarak alet sabitlenmiĢtir. Boy uzunluğu ölçümü alınmadan önce çocukların doğru pozisyonda durmaları sağlanmıĢtır. Doğru pozisyon; sırtın ve omuzların düz tutulduğu, çocuğun yere paralel bir Ģekilde tam karĢıya baktığı, baĢın, omuzların, kalçanın, baldırın ve topukların boy ölçere paralel olduğu, ayakların yan yana hafif açık konumda ve bacakların düz olduğu pozisyondur. BaĢ dik, Frankfort düzlemde (kulağın kanalı ile orbita-göz çukurunun alt sınırı aynı hizada ve yere paralel) iken, ölçüm yapılmıĢtır. Bu pozisyonda çocuğun baĢına boy ölçerin hareketli cetveli saçına değecek Ģekilde temas ettirilmiĢ ve boy ölçerde karĢılık gelen değer cm olarak kayıt edilmiĢtir (Neyzi 2010).
BKĠ esas alınarak hazırlanan persentillere iliĢkin bulguların değerlendirmesinde bu yaĢ grubu çocukların National Center of Health Statistics (NCHS) persentil değerlerinden yararlanılarak, <5. persentil çok zayıf, ≥5-<15.
23 persentil zayıf, ≥15-<85. persentil normal, ≥85-<95. persentil fazla ağırlıklı ve ≥95. persentil ĢiĢman olarak değerlendirilmiĢtir (Yabancı ve ark 2009, Neyzi ve ark 2008).
2.6. Ön Uygulama
ÇalıĢmada kullanılacak anketin rahat uygulanabilmesi için rastgele ve araĢtırmaya dahil edilmeyecek 5 çocuğun ailesine anket gönderilerek ön uygulama yapıldı.
2.7. Verilerin Toplanması
ÇalıĢmada ilk olarak, anasınıfı öğretmenleri alınan izinler ve konu hakkında bilgilendirildi. Öğretmenler yardımıyla aileler için hazırlanan anket formu ailelere gönderildi, belli bir süre sonra anketlerin toplanması için tekrar aynı okullara gidildi. Öğrencilerin beslenme, uyku, fiziksel aktivite durumlarıyla ilgili soruların yer aldığı diğer bir anket ise anasınıfı öğretmenlerine uygulandı. Anketlerin toplanması için okullara tekrar gidildiğinde ailelerinden izin alınan çocukların boy ağırlık ölçümü yapıldı.
2.8. Etik Durum
AraĢtırmanın etik izni S.Ü Meram Tıp Fakültesi Dekanlığı Etik Kurulundan alındı (Tarih:18.08.2011 Sayı:260). AraĢtırma için kurumsal olarak Ġl Milli Eğitim Müdürlüğünden resmi izin belgesi alındı. ÇalıĢmaya katılan aileler gönüllü olarak çalıĢmaya katıldı ve katılmayı kabul edenler onam formunu imzaladı.
2.9. AraĢtırmanın DeğiĢkenleri
AraĢtırmada Kullanılan Bağımlı DeğiĢkenler BKĠ persentil değerleri
AraĢtırmada Kullanılan Bağımsız DeğiĢkenler
Çocuğun yaĢı, çocuğun cinsiyeti, çocuğun öğün sayısı, ebeveynlerinin yaĢları, ebeveynlerin çalıĢma durumları, meslekleri, ebeveynlerin eğitim durumları, anne sütü alma durumu, aile tipi, anne-baba eğitim düzeyi, anne –baba mesleği, TV karĢısında geçirilen süre, fiziksel egzersiz yapma durumu, yapılan fiziksel egzersizin türü ve süresi, uyku süresini içermektedir.
24 2.10. AraĢtırmanın Sınırlılıkları
AraĢtırmanın sınırlılıkları; Konya ili merkez okullar ve beĢ yaĢ grubu
çocuklarla sınırlıdır.
2.11. Varsayımlar
Bu araĢtırmanın planlanıp yürütülmesinde, ulaĢılan bulguların yorumlanmasında aĢağıda verilen sayıltılardan yola çıkılmıĢtır.
1-AraĢtırmada kullanılan örneklem grubu, evreni temsil edecek yeterliliktedir. 2- Çocukların antropometrik ölçümleri uygun koĢullarda yapılmıĢtır.
3- AraĢtırmada kullanılan ankete ailelerin görüĢlerinin objektif yansıdığı varsayılmaktadır.
2.12. Veri Analizi
ÇalıĢmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için Statistical Package for Social Sciences (S.P.S.S) for Windows 16.0 programı kullanıldı. Bulgular değiĢkenlerin özelliğine bağlı olarak; aritmetik ortalama, standart sapma, sayı, yüzde olarak ifade edildi. Kategorik verilerin karĢılaĢtırmasında Ki- kare Log reg kullanılmıĢve 0.05‟ten küçük p değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
25 3.BULGULAR
Bu bölümde okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5 yaĢ grubu çocuklar ve ailelerine iliĢkin sosyo-demografik bulgular, çocukların antropometrik ölçümleri, beslenme alıĢkanlıkları, besin tüketim sıklıkları ile ilgili veli ve öğretmen görüĢlerine yer verildi.
3.1. AraĢtırma Kapsamındaki Çocuklar Ailelerinin Sosyo-Demografik Bilgileri AraĢtırmamıza dahil edilen çocukların % 50.7‟si (498) devlet, % 49.3‟ü (484) özel okula gitmekteydi.
Devlet ve özel okula giden çocukların anneleri en fazla (sırasıyla % 36.9, % 41.3) 30-34 yaĢlarındaydı. Anne yaĢ grubunda 20-29 yaĢ grubu genç anneler devlet okullarını tercih etmekteydi (X²= 21.94 p= 0.000). Devlet ve özel okula giden çocukların babaları en fazla (% 52.7, % 61.6) 35 yaĢ üzerindeydi. 35 yaĢ üstü babalar çocuklarını daha çok özel okullara göndermekteydi (X²= 10.45 p= 0.005). Anne eğitim durumuna göre çocukların % 23.8‟ inin anneleri lise ve dengi okul mezunu; % 40.5‟i yüksekokul/fakülte mezunuydu. Özel okullara giden çocukların büyük çoğunluğunun (% 50.2) anneleri yüksekokul/fakülte mezunu iken, devlet okullarına giden çocukların çoğunluğunun (% 32.0) anneleri ilkokul mezunuydu. Yüksekokul mezunu anneler çocuklarını özel okullara göndermekteydi (X²= 41.99 p= 0.000). Babaların % 53.7‟si yüksekokul/fakülte mezunuydu. Özel okullara giden çocukların çoğunluğunun (% 63.4) babaları yüksekokul/fakülte mezunu iken, devlet okullarına giden çocukların çoğunluğunun (% 44.1) babaları yüksekokul okul mezunuydu. Ġlkokul ve altı mezunu babalar çocuklarını devlet okuluna göndermekteydi (X²= 44,21 p= 0.000). AraĢtırmaya dahil edilen çocukların büyük çoğunluğunun anneleri (% 69.6) ev hanımı olup, devlet okuluna giden çocukların annelerinin % 74.7 ev hanımı, özel okula giden çocuklarının annelerinin % 64.3‟ü ev hanımıydı. Ev hanımı anneler çocuklarını devlet okullarına göndermekteydi (X²= 14.74 p= 0.002).
AraĢtırmaya dahil edilen çocukların babaları % 45.1 ile serbest meslek sahibi, % 41.4‟ü memurdu. Devlet okuluna giden çocukların babalarının % 50.3‟ü serbest meslek sahibi iken, özel okula giden çocukların babalarının % 50.8‟i memur idi. ĠĢçi olarak çalıĢan babalar çocuklarını devlet okuluna göndermekteydi (X²= 35.44 p= 0.000). Ailelerin % 84.2‟si çekirdek aile , % 12.7‟si geniĢ aile yapısındaydı. GeniĢ
26 ailede yaĢayanlar çocuklarını daha çok devlet okullarına göndermekteydi (X²= 5.73 p= 0.05) ( Çizelge 3.1).
Çizelge 3.1. Ailelerinin Sosyo-Demografik Bilgileri
Devlet Özel Toplam X² P
Özellikler n % n % n % Annenin yaĢı 20-29 171 34.9* 105 21.9 276 28.6 30-34 181 36.9 197 41.3 378 39.0 21.94 0.000 35 ≥ 138 28.2 176 36.8 314 32.4 Babaların yaĢı 20-29 53 11.1 30 6.4 83 8.8 30-34 173 36.2 150 32.0 323 34.1 10.45 0.005 35 ≥ 252 52.7 289 61.6* 541 57.1
Annenin öğrenim durumu
Öğrenim görmemiĢ 5 1.1 2 0.4 7 0.8
Ġlkokul mezunu 148 32.0 84 18.3 232 25.2
Ortaokul mezunu 51 11.0 38 8.3 89 9.7 41.99 0.000 Lise mezunu 115 24.9 105 22.8 220 23.8
Yüksekokul mezunu 143 31.0 231 50.2* 374 40.5 Babanın öğrenim durumu
Ġlkokul ve altı 107 23.5* 50 11.1 157 17.3 Ortaokul mezunu 45 9.9 22 4.9 67 7.5 Lise mezunu 102 22.5 93 20.6 195 21.5 44.21 0.000 Yüksekokul mezunu 200 44.1 286 63.4 486 53.7 Annenin mesleği Ev hanımı 372 74.7* 311 64.3 683 69.6 ĠĢçi 19 3.8 20 4.1 39 4.0 Memur 92 18.5 123 25.4 215 21.8 14.74 0.002 Serbest meslek 15 3.0 30 6.2 45 4.6 Babanın mesleği ĠĢçi 77 17.8* 40 9.2 117 13.5 Memur 138 31.9 220 50.8 358 41.4 35.44 0.000 Serbest meslek 217 50.3 173 40.0 390 45.1 Aile tipi Çekirdek aile 399 81.4 421 87.0 820 84.2 GeniĢ aile 74 15.1* 50 10.3 124 12.7 5.73 0.05 Diğer 17 3.5 13 2.7 30 3.1 * Farklı grup
27 3.2. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Ailelerinin Fiziksel Aktivite ve Dinlenme Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Devlet okuluna çocuğunu gönderen annelerin ortalama boy uzunluğu
1.66 74.55 cm, özel okula çocuğunu gönderen annelerin ise, 1.63 11,35 cm di.
Çocuklarını devlet okuluna gönderen annelerin, % 44.4 „ü ara sıra, % 4‟ü düzenli spor yaparken, özel okula gönderen annelerin % 50.6‟sı ara sıra, % 5.2 „si düzenli spor yapıyordu. Devlet okuluna giden çocuğu olan babaların, % 38.3 „ü ara sıra, % 6‟sı düzenli spor yaptığını, özel okulda çocuğu olan babaların % 44.3‟ü ara sıra, % 13.4‟ü düzenli yaptığını ifade etti. Çocuklarını özel okula gönderen babalar düzenli spor yapıyordu (X²= 22.82 p= 0.000).
Anneleri % 44.2‟ si, özel okula çocuğunu gönderen annelerin % 47.6‟sı 1-2 saat televizyon izlediğini belirtirken, devlet okuluna çocuğunu gönderen annelerin, çocuğu özel okula giden annelerden 3 saatten daha fazla televizyon izlemektedir. Günde 7-8 saat televizyon izleyen annelerin çocuklarını devlet okuluna gidiyordu (X²= 21.39 p= 0.000). Babaların % 52.2‟si günde 3 saat ve üzerinde televizyon izlemekteydi. Devlet ve özel okulda çocuğu olan babaların % 5‟i televizyon izlemiyordu.
Devlet ve özel okula çocuğunu gönderen annelerin % 54.7‟si bilgisayar kullanmıyordu. Annelerin okul türüne göre bilgisayar kullanma süresi arasındaki iliĢki anlamlı bulundu. Bilgisayar kullanma süresi açısından çocuğu devlet okulunda olan anneler hiç bilgisayar kullanmıyordu (X²= 18.9 p= 0.000). Babaların % 36.5‟i bilgisayar kullanmıyordu. Çocuğu devlet okulunda öğrenim gören babalar bilgisayar kullanmıyordu (X²= 8.55 p= 0.03).
Çocuklarını devlet ve özel okula gönderen annelerin % 83.9‟ u 7-9 saat uyurken, babaların % 93.9‟ u 7-9 saat uyuyordu ( Çizelge 3.2).
28 Çizelge 3.2. AraĢtırma Kapsamındaki Ailelerinin Fiziksel Aktivite ve Dinlenme Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Devlet Özel Toplam X² P
Özellikler n % n % n %
Annenin spor yapma durumu
Yapmam 243 51.6 205 44.2 448 47.9
Ara sıra 209 44.4 235 50.6 444 47.5 5.27 0.072 Düzenli yaparım 19 4.0 24 5.2 43 4.6
Babanın spor yapma durumu Yapmam 250 55.7 193 42.3 443 49.0 Ara sıra 172 38.3 202 44.3 374 41.3 22.82 0.000 Düzenli yaparım 27 6.0 61 13.4* 88 9.7 Annenin TV izlem süresi Seyretmiyor 33 7.2 44 9.5 77 8.3 1-2 saat 203 44.2 221 47.6 424 45.9 3-4 saat 125 27.2 144 31.0 269 29.1 21.39 0.000 5-6 saat 68 14.8 48 10.3 116 12.6 7-8 saat 30 6.5* 7 1.5 37 4.0 Babanın TV izlem süresi Seyretmiyor 20 4.6 24 5.3 44 5.0 2 saat ve altı 178 41.2 200 44.3 378 42.8 3-4 saat 177 41.0 189 41.9 366 41.4 5.43 0.143 5-6 saat 57 13.2 38 8.5 95 10.8 Annenin bilgisayar kullanma durumu Kullanmıyor 276 61.7* 216 47.8 492 54.7 1 saatten az 140 31.3 203 44.9 343 38.2 3-4 saat 23 5.2 24 5.3 47 5.2 18.9 0.000 5 saat ve üzeri 8 1.8 9 2.0 17 1.9 Babanın bilgisayar kullanma durumu Kullanmıyor 172 40.7* 141 32.5 313 36.5 1 saatten az 171 40.4 181 41.7 352 41.1 3-4 saat 33 7.8 47 10.8 80 9.3 8.55 0.03 5 saat ve üzeri 47 11.1 65 15.0 112 13.1 Annenin Uyku Süresi
3 saat 27 5.8 14 3.1 41 4.4
7 saatten az 52 11.3 56 12.0 108 11.7 4.44 0.108
7-9 saat 383 82.9 395 84.9 778 83.9
Babanın Uyku Süresi
7 saatten az 13 3.0 13 2.9 26 2.9
7-9 saat 408 93.4 429 94.5 837 93.9 0.774 0.679 10 saat ve üzeri 16 3.6 12 2.6 28 3.2
29 3.3. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Ailelerinin Beslenme AlıĢkanlıkları Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Ailelerin % 55.7‟si yemeklerini her gün aynı saatte yerken, % 43.1‟ i yemek saatlerinin değiĢken olduğu belirtti.
Ailelerin % 49.5 yemeğini masada, % 27‟si yerde, % 23.5‟i ise bazen yerde bazen masada yemekteydi. Yerde yemek yiyen aileler çocuklarını daha çok devlet okuluna göndermekteydi (X²= 58.65 p= 0.000).
AraĢtırmaya katılan aileler “Aile bireylerinin yemek yeme Ģekli nasıldır?” sorusuna % 65.7‟si herkes ayrı, % 19.7 „si bazen ayrı bazen aynı, % 8.3‟ü çocuk ayrı tabaktan, % 6.3‟ü aynı tabaktan yemek yedikleri Ģeklinde cevabını vermiĢlerdir. Çocuklarını özel okula gönderen aileler ayrı tabaktan yemek yemekteydi (X²= 26.91 p= 0.000). Ailelerin % 99.5‟i yemeklerini evde hazırlamaktaydı.
Çocukları devlet okulunda öğrenim gören annelerin % 90.8‟i özel okulda çocuğu olan annelerin % 89.9‟u nadiren abur cubur yediklerini ifade ederken; devlet okulunda okuyan çocuğu olan babaların % 86‟si, özel okulda çocuğu olan babaların ise % 83.8‟i nadiren abur cubur yerken yediklerini belirtti.
Sık sık diyet uygulayan annelerin çocukları daha çok özel okullara giderken (X²= 5.37 p= 0.02); babaların % 10.5‟i sık sık diyet yapıyordu, ve okula göre babaların durumu da benzerdi (X²= 7.16 p= 0.007) (Çizelge 3.3).
30 Çizelge 3.3. Ailelerinin Beslenme AlıĢkanlıkları Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Devlet Özel Toplam X² P
Özellikler n % n % n %
Annenin abur-cubur yeme durumu
Sık sık 43 9.2 46 10.1 89 9.7 0.196 0.658
Nadiren 422 90.8 409 89.9 831 90.3
Babanın abur- cubur yeme durumu
Sık sık 62 14.0 72 16.2 134 15.1 0.801 0.371
Nadiren 380 86.0 373 83.8 753 84.9
Annenin diyet yapma durumu
Hiç uygulamadım 334 75.7 306 68.8 640 72.2 5.37 0.02
Sık sık 107 24.3 139 31.2 246 27.8
Babanın diyet yapma durumu
Hiç uygulamadım 395 92.3 378 86.7 773 89.5 7.16 0.007
Sık sık 33 7.7 58 13.3* 91 10.5
Yemek yeme saati
Her gün aynı saatte 265 53.4 278 58.0 543 55.7
DeğiĢendir 227 48.5 193 40.3 420 43.1 4.102 0.129 Herkes acıktığında yer 4 0.8 8 1.7 12 1.2
Yemek yeme yerleri
Yerde 177 36.2* 85 17.7 262 27.0
Masada 186 38.0 293 61.0 479 49.5 58.65 0.000 Bazen yerde bazen masada 126 25.8 102 21.3 228 23.5
Yemek yeme Ģekli
Herkes ayrı tabaktan 285 58.0 354 73.4* 639 65.7
Herkes aynı tabaktan 34 6.9 27 5.6 61 6.3 26.91 0.000
Sadece çocuk ayrı tabaktan 53 10.8 28 5.8 81 8.3
Bazen ayrı,bazen aynı tabaktan 119 24.2 73 15.1 192 19.7
Yemek hazırlama Ģekli
Evde piĢirilir 490 99.8 476 99.2 966 99.5
DıĢarıdan yemek sipariĢ verme 1 0.2 4 0.8 5 0.5 2.079 0.354
31 3.4. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Persentil Dağılımları
AraĢtırmaya katılan çocukların % 48.9‟ u kız, % 51.‟1 i erkekti. Cinsiyet dağılımı devlet ve özel sektörde benzerdi . Çocukların % 88.0‟ının takip edilen bir hastalığı bulunmamaktaydı (Çizelge 3.4) .
Çizelge 3.4. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Sosyo-Demografik Bilgileri ve Persentil Dağılımları
Devlet Özel Toplam
Özellikler n % n % n %
Cinsiyet
Erkek 252 51.3 245 50.9 497 51.1
Kız 239 48.7 236 49.1 475 48.9
Takip edilen hastalık
Hayır 427 88.8 415 87.2 842 88.0
Evet 54 11.2 61 12.8 115 12.0
3.5. Çocukların Demografik Bilgilerine Göre BKĠ Persentillerinin Dağılımı AraĢtırma kapsamındaki erkek çocukların % 9.8‟i fazla ağırlıklı, kız çocukların ise % 14.6‟sı fazla ağırlıklı, erkek çocukların % 14.7‟si ĢiĢman iken kızlarda bu oran % 12.7 olarak tespit edildi. Cinsiyetlerine göre çocukların persentil değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmamıĢtır ( p=0.213 ).
Çocukların % 61.5‟i normal kilodaydı. Özel ve devlet okullarında da bulgular aynı doğrultudadır. Okul türüne göre çocukların persentil değerleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmamıĢtır ( p= 0.744).
BKĠ persentillerine göre çocukların anne sütü alma durumları arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmamıĢtır ( p= 0.432) (Çizelge 3.5)
32
Çizelge 3.5. Çocukların Demografik Bilgilerine Göre BKĠ
Persentillerinin Dağılımı Persentil değerleri/ Cinsiyet Çok Zayıf (<5, p.) Zayıf (5-14,99 p.) Normal (15-84,99 p.) Fazla Ağırlıklı (85-94,99 p.) ġiĢman (>95, p.) Toplam n % n % n % n % n % n % Erkek 35 7.0 30 6.0 314 62.5 49 9.8 74 14.7 502 100.0 Kız 30 6.3 29 6.0 290 60.4 70 14.6 61 12.7 480 100.0 Okul türü Devlet 35 7.0 27 5.4 311 62.5 62 12.4 63 12.7 498 100.0 Özel 30 6.2 32 6.6 293 60.5 57 11.8 72 14.9 484 100.0 Anne sütü alma 0-6 ay 6 10.3 15 27.8 115 20.7 21 18.8 18 14.1 175 19.4 7-12 ay 14 24.2 12 22.2 98 17.8 25 22.3 27 21.1 176 19.4 13 ay ve üzeri 38 65.5 27 50.0 337 61.1 66 58.9 83 64.8 551 61.0 Anne sütü almadı - - - - 2 0.4 - - - - 2 0.2
3.6. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Beslenme AlıĢkanlıkları Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Devlet okuluna giden çocukların % 96.8‟inin, özel okula giden çocukların % 95.5‟inin günlük bakım ve beslenmeleri anneleri tarafından yapıldığı, devlet okuluna giden çocukların % 2.4‟ü, özel okula giden çocukların % 2.1‟inin bakım beslenmesi babaları tarafından yapılmaktaydı.
Devlet okuluna giden çocukların % 51.9‟u, özel okula giden çocukların % 65.4‟ü yemeklerini yemek masasında yiyordu. Devlet okuluna giden çocukların % 33.8‟i, özel okula giden çocukların ise % 23.8‟i yemeklerini televizyon karĢında yemeyi tercih etmekteydi. Çocukların okul türü ile yemek yeme Ģekilleri arasındaki iliĢki anlamlı bulunmuĢtur. Çocukların okul türüne göre yemeklerini yeme Ģekillerine bakıldığında, özel okullara giden çocuklar yemeklerini yemek masasında yemekteydi (X²= 20.53 p= 0.000).
Çocukların okul türüne göre yemeklerini tüketim Ģekillerine bakıldığında, devlet ve özel okula giden çocukların büyük çoğunluğunun (sırasıyla % 59.8, % 52.4) yemeklerini kendilerinin tükettiği görülmekteydi. Yine devlet okuluna giden çocukların % 37.8‟i, özel okula giden çocukların % 46.6‟sı bazen kendi bazen de
33 yardımla yemek yemekteydi. Çocukların okul türüne göre yemeklerini tüketim Ģekillerine bakıldığında, devlet okullarına giden çocukların yemekleri baĢkası tarafından yedirilmekteydi (X²= 9.57 p= 0.008).
Okul türüne göre çocuklara, yemek yemediklerinde ailelerince uygulanan yöntemlere bakıldığında, devlet ve özel okula giden çocuklarda en çok ikna yoluyla (sırasıyla % 41, % 38.3) yemek yedirilmeye çalıĢıldığı görülmekteydi. Çocukların okul türü ile yemek yemediklerinde aileleri tarafından uygulanan yöntemler arasındaki iliĢki anlamlı bulunmamıĢtır ( p=0.137).
Devlet okuluna giden çocukların % 57.5‟i, özel okula giden çocukların % 55.6‟sı nadiren seçici idi. Devlet ve özel okula giden çocukların % 73‟ünün evde hazırlanan yiyecekleri yedikleri görülmekteydi. Devlet okuluna giden çocukların % 72.6‟ sı, özel okula giden çocukların % 66‟sı 3 öğün yemek yemekte idi. Devlet okuluna giden çocukların % 77.5‟i, özel okula giden çocukların % 81.5‟i ara öğün yemekte idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 47‟si, özel okula giden çocukların % 47.3‟ü aileyle 2 öğün yemek yemekte idi. Çocukların okul türü ile aileyle yedikleri öğün sayısı arasındaki iliĢki anlamlı bulunmuĢtur. Özel okula giden çocuklar aileyle birlikte tek öğün yemek yemekte idi ( X²:20.70 p=0.000).
Devlet okuluna giden çocukların % 72.7‟si, özel okula giden çocukların % 76.7‟si ikinci tabak yemek isterken, devlet okuluna giden çocukların % 27.3‟ü,özel okula giden çocukların % 23.3‟ü ikinci tabak yemek istemekte idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 67.9‟u, özel okula giden çocukların % 69.9‟u normal iĢtahlı idi. Ayrıca devlet okuluna giden çocukların % 29.4‟ü, özel okula giden çocukların % 27.6‟sı iĢtahsız bulunurken, devlet okuluna giden çocukların % 2.7‟si, özel okula giden çocukların % 2.5‟i fazla iĢtahlı bulunmakta idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 67.4 „ü gece yatmadan bir Ģeyler yiyip içerken, özel okula giden çocukların % 61.1 bir Ģeyler yiyip içmekte idi. Gece yatmadan önce bir Ģeyler yiyip içme durumuna göre bakıldığında devlet okuluna giden çocuklar ve özel okula giden çocuklar yiyip içme durumları arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmuĢtur. Devlet okuluna giden çocuklar gece yatmadan önce daha çok yiyip içtiği görülmekteydi ( X²:4.06 p=0.04) (Çizelge 3.6).
34 Çizelge 3.6. Çocukların Beslenme AlıĢkanlıkları Durumuna ĠliĢkin Bilgileri
Devlet Özel Toplam X² P
Özellikler n % n % n %
Çocuğun bakım ve
beslenmesini üstlenen kiĢi
Anne 482 96.8 462 95.5 944 96.1
Baba 12 2.4 10 2.1 22 2.2 5.062 0.167
Büyükanne,yakın akraba 2 0.4 9 1.9 11 1.1
Bakıcı 2 0.4 3 0.6 5 0.5
Yemek yeme Ģekli
Yemek masasında 255 51.9 315 65.4* 570 58.6
TV karĢısında 166 33.8 115 23.8 281 28.8 20.53 0.000
Oyun oynayarak 9 1.8 11 2.3 20 2.1
Ayakta gezerek 22 4.6 11 2.3 33 3.4
Diğer 39 7.9 30 6.2 69 7.1
Yemek tüketim Ģekli
Kendisi 294 59.8 253 52.4 547 56.1
Bazen kendisi bazen yardımla 186 37.8 225 46.6 411 42.2 9.57 0.008 BaĢkası yedirir 12 2.4* 5 1.0 17 1.7
Çocuğa yemek yedirme yöntemi
Zorla yedirme 111 23.6 90 19.5 201 21.5
Ödül 130 27.6 158 34.2 288 30.9 5.522 0.137
Ceza 37 7.8 37 8.0 74 7.9
Ġkna 193 41.0 177 38.3 370 39.7
Yemek seçme alıĢkanlığı
Hayır yemek seçmez 70 14.3 85 17.6 155 15.9
Evet,nadiren seçici 282 57.5 268 55.6 550 56.6 2.046 0.360 Çok seçici 138 28.2 129 26.8 267 27.5
Yiyecek tercihi
Ona ayrı yemek yapılır 109 23.4 101 21.6 210 22.5
DondurulmuĢ ve fastfood gıda 17 3.6 25 5.4 42 4.5 1.929 0.587
Evde hazırlanan yiyecekler 340 73.0 340 73.0 680 73.0
Ana öğün sayısı 1-2 öğün 40 8.2 48 10.1 88 9.2 3 öğün 352 72.6 314 66.0 666 69.3 13.80 0.017 4 öğün 78 16.2 82 17.2 160 16.6 5 öğün 15 3 32 6.7 47 4.9 Ara öğün yeme Evet 376 77.5 388 81.5 764 79.5 2.34 0.126 Hayır 109 22.5 88 18.5 197 20.5 Aileyle öğün sayısı 1 öğün 93 19.3 139 29.8* 232 24.3 2 öğün 227 47.0 221 47.3 448 47.2 20.70 0.000 3 öğün 163 33.7 107 22.9 270 28.5
35 Yemekte ikinci tabak
isteme durumu Evet 129 27.3 107 23.3 236 25.3 1.98 0.159 Hayır 344 72.7 353 76.7 697 74.7 ĠĢtah durumu ĠĢtahsız 144 29.4 133 27.6 277 28.6 Normal 332 67.9 336 69.9 668 68.8 0.435 0.805 Fazla iĢtahlı 13 2.7 12 2.5 25 2.6
Gece yatmadan yiyip içme durumu
Evet 322 67.4* 289 61.1 611 64.2
Hayır 156 32.6 184 38.9 340 35.8 4.06 0.04
* Farklı grup
3.7. AraĢtırma Kapsamındaki Çocukların Besin Tüketim Sıklığı
Devlet okuluna giden çocukların % 79.1‟inin, özel okula giden çocukların % 83.8‟inin her gün süt tüketmekte oldukları görülmektedir. Birkaç günde bir tüketme durumu devlet okuluna giden çocuklarda % 18, özel okula giden çocuklarda % 14.3 idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 51.4‟ü, özel okula giden çocukların ise % 49.3‟ü her gün peynir tüketmektedir. Bir kaç günde peynir tüketimi devlet okuluna giden çocuklarda % 27.3, özel okula giden çocuklarda % 29.6 idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 39.7‟si, özel okula giden çocukların % 39.6‟sı her gün yumurta tüketmektedir. Ayrıca devlet okuluna giden çocukların % 46.8‟si, özel okula giden çocukların % 45.5‟i birkaç günde bir yumurta tüketirken, devlet okuluna giden çocukların % 1.9‟u ile özel okula giden çocukların % 3.2‟si ise hiç yumurta tüketmemekte idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 37.6‟sı, özel okula giden çocukların % 42‟si her gün reçel, bal, pekmez tüketmekte iken, devlet okuluna giden çocukların % 12.3‟ünün, özel okula giden çocukların % 7.9‟u hiç reçel- bal-pekmez tüketmemekte idi.
Devlet okuluna giden çocukların % 33.8‟i, özel okula giden çocukların % 32.4‟ü haftada bir kez kırmızı et tüketmektedir. Bunu en yüksek oranla birkaç günde bir tüketen devlet okuluna giden çocukların (% 35.8) ve özel okula giden çocukların( % 44.9) takip etmektedir. Hiç tüketilmeme durumu devlet okuluna giden çocuklarda % 5.1, özel okula giden çocuklarda % 2.1‟dir. Kırmızı etin tüketilmesi durumuna göre bakıldığında devlet okuluna giden çocuklar ve özel okula giden çocuklar kırmızı
36 et tüketimleri arasındaki farklılık istatistiksel olarak önemli bulunmuĢtur. Devlet okuluna giden çocuklar kırmızı et tüketmemekte idi ( X²:27.86 p=0.000).
Devlet okuluna giden çocukların % 20‟si ve özel okula giden % 11.3‟ü ayda bir-iki balık tükettikleri görülmekte olup,. bunun yanı sıra devlet okuluna giden çocukların % 43.7‟si, özel okula giden çocukların % 47.1‟i haftada bir balık tüketirken, hiç balık tüketmeyenlerin oranı ise devlet okuluna giden çocuklarda % 2.9, özel okula giden çocuklarda ise % 1.9‟idi. Beyaz etin tüketilmesi durumuna göre bakıldığında devlet okuluna giden çocuklar ve özel okula giden çocuklar beyaz et