Nitel Araştırma için Kullanılan Veri Toplama Araçları

Çalışmada nicel verileri desteklemesi ve araştırmaya yeni bir boyut kazandırması amacıyla nitel araştırma yöntemine de yer verilmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden Eylem Araştırması kullanılmıştır. Eylem araştırması uygulama sürecinde ortaya çıkabilecek sorunları, çözümleri, araştırmacıya çalışma sürecinde ve gelecekte rehberlik edebilecek önerileri içermektedir. Eylem araştırmaları esnek bir çalışma yapısına sahip olduğundan araştırmacının aynı zamanda gözlemci rolünde yer alması ve süreci yaşantı haline getirmesi de önem taşımaktadır. Bu nedenle çalışmanın uygulama süreci açısından en yakın ve uygun desen olarak Eylem Araştırması tercih edilmiştir. Sosyoloji, psikoloji ve eğitim alanlarında kullanımı yaygın olan bu desen için kullanılabilecek veri toplama araçları gözlem ve görüşmelerdir (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Öğrencilerin uygulama süreci hakkında görüşlerini, yorumlarını, yaşadıkları problemleri ve çözüm yollarını bire bir görüşmelerle ele almak amacıyla veri toplama aracı olarak görüşme tekniği kullanılmıştır.

Bu bölümde veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilmiş yarı yapılandırılmış görüşme formu detaylandırılmıştır.

3.4.2.1. Yarı yapılandırılmış Görüşme Formu

Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmaların veri toplama sürecinde en çok tercih edilen veri toplama aracının bireysel görüşmeler olduğu gözlenmiştir. Bireysel görüşmelerin aslında sadece konuşma ve dinleme olmak üzere sadece iki beceriyi kapsadığı düşünülmektedir Ancak tekniği bu denli basite indirgemek oldukça yanlıştır. Çünkü Patton (1987)’a göre nitel araştırmaların asıl kaynağı birey ile duyarlı bir şekilde, araştırmanın amacına yoğunlaşarak, iletişim becerilerinin gelişmiş olmasına dikkat edilerek yaklaşılması gerekmektedir. Aynı zamanda bu süreçte araştırmacının rolü nicel çalışmalara oranla daha büyüktür. Araştırmanın hedeflerini göz önünde bulundurarak araştırmacı ileri görüşlü adımlar atmalı, iletişim ve görüşme sürecini doğru yönetebilmelidir. Dolayısıyla bireysel görüşmeler, elde edilen bilgilerin yoğun incelemesi ve derinleştirilmesiyle istenilen sonuca ulaşma konusunda araştırmacıya yardımcı olmaktadır. Bu yönüyle bakıldığında araştırmalarda en fazla

59

tercih edilen tekniğin bireysel görüşmeler olduğu ve nicel verilerin toplanma sürecine katkı sağladığı belirtilmiştir. (Yıldırım ve Şimşek, 2016).

Punch (2005)’a göre görüşme insanların belirli bir konu üzerindeki algılarını, konuya ilişkin düşüncelerini ifade edebilmeleri için en iyi yoldur. Ayrıca farklı görüşleri, değişik fikirleri anlamak için kullanılan en sağlam yöntemlerden biri olarak görülmektedir (Bayrak, 2010). Bu yönüyle de araştırma sürecine yararlı olduğu, bireysel farklılıkları ortaya çıkararak araştırmanın sürecini etkilemektedir. Bireysel görüşme tekniğinin araştırma sürecine etkileri ve yararları Büyüköztürk (2016) tarafından aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• Araştırma sürecinde istenilen aralıkta uygulanabilir.

• Katılımcılar görüşme esnasında kendilerine sorulan soruları anında cevaplayabilir ve kendi yorumunu katabilir.

• Sorulan soruların anlaşılmaması ya da yanlış yönlenmesi halinde araştırmacı müdahale edebilir.

• Görüşmeci ve katılımcı etkili bir iletişim sonucunda iş birliği sağlayabilir. • Görüşmeci ile katılımcı arasında sağlanan güven sayesinde katılımcı içten

davranarak gerçek düşüncelerini ifade edebilir

• Karşılıklı güven sonucunda katılımcı hassas konularda da yorum yapma şansını yakalayabilir.

Görüşmeler veri toplama çeşitliliğine, verilerin özelliklerine ya da kaynakların ulaşılabilirliğine göre sınıflandırılabilmektedir. Bu sınıflandırma Şekil 5.’te düzenlenmiştir.

60

Şekil 5. Görüşme Türleri (Büyüköztürk, 2016; Yıldırım ve Şimşek, 2016).

Belirtilen görüşme türlerinden yola çıkılarak, araştırmanın konusuna ilişkin sabit soruların düzenlenmesi ve aynı zamanda araştırmacının serbest sorular sorarak konuyu derinleştirebilmesi amacıyla yarı yapılandırılmış görüşmenin çalışmada kullanılması tercih edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşmeler, araştırılmak istenen konu ile ilgili 7. sınıf öğrencilerinin uygulamaya ilişkin düşüncelerini açığa çıkarmayı, sahip olduğu esneklik sayesinde kolaylaştırdığı için araştırmanın nitel boyutunda kullanılmıştır (Bayrak, 2010).

Bireysel görüşmeler için yarı yapılandırılmış görüşme formu literatür ışığında araştırmacı tarafından hazırlanmış ve soru havuzu oluşturulmuştur. Görüşme formu araştırmanın değişkenlerinden tutum, görüş ve kaygı olarak üç başlık altında şekillendirilmiştir. Her boyut için derinlemesine bilgi ve yorum elde etmek, nicel •Katılımcıya önceden hazırlanmış sorular yöneltilir. Dolayısıyla veriler hızlı kodlanır

analizin ölçümü kolaylaşır.

•Görüşmeci hazırlanan soruların dışına çıkamaz bu nedenle diğer ilgi alanlarına yönelimi engeller.

YAPILANDIRILMIŞ GÖRÜŞMELER

•Araştırmacı konu ile ilgili olabilecek her türlü soruyu sormak konusunda serbesttir. •Sorular ve sıralama sabit değildir.

YAPILANDIRILMAMIŞ GÖRÜŞMELER

•Sabit soruları ve ilgili alana yönelik serbest soruları içerir. Bu nedenle araştırmacı sabit soruların yanında konunun gidişatına göre ekstra sorular yöneltebilir.

•Gerektiğinde derinlemesine bilgi sağlama olanağı verir.

YARI YAPILANDIRILMIŞ GÖRÜŞMELER

•Yapılandırılmamış görüşme türündedir.

•Katılımcıya ilişkin kültürel yapıyı ve bu kültürü oluşturan temel davranışları inceler

ETNOGRAFİK GÖRÜŞMELER

•Grup şeklinde gerçekleştirilir.

•Bireyler birbirlerinin düşüncelerini duyacak şekilde bir ortam yaratılır ve grubun üyeleri tartışma ortamı yaratılmadan kendi fikirlerini ifade etmeye çalışır.

61

boyuta destek sağlamak amacıyla başlıklar altında sondalara ayrılmış ve alternatif sorular eklenmiştir. Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalı’nda görevli 3 öğretim üyesi ile alanında uzman 5 İngilizce Öğretmeninin görüşüne sunulan görüşme formu, gerekli düzeltmeler ve eklemeler yapılarak son halini almıştır. Yarı yapılandırılmış bireysel görüşme formu, 3 tutum, 3 görüş ve 1 kaygı (ve alternatif sondalar) olmak üzere toplam 7 sorudan oluşmaktadır. (EK-8)