Net Bugünkü Değer Yöntemi ve Liman Yatırımları Açısından Önemi

NBD, projenin NGBD toplamından, NÇBD toplamının düşülmesiyle hesaplanır. Diğer bir ifadeyle NBD; bir projeye ait nakit girişlerinin ve nakit

çıkışlarının, k ile iskonto edilmesiyle hesaplanır (Okka, 2011: 222). “NGt”, “t”

yılındaki nakit girişini, “NÇt”, “t” yılındaki nakit çıkışını, “i”, iskonto oranını

belirttiğinde, yapım süresi bir yıldan uzun olan bir projenin NBD’i;

∑ ∑

formülü ile bulunur. Buradaki nakit çıkışı, daha önce de belirtildiği gibi projenin yatırım harcamalarını ifade etmektedir. Bir yıldan uzun bir sürede tamamlanan bir yatırım söz konusu olduğunda NÇBD’leri toplamının bulunması gerekmektedir. Eğer yatırım bir yılda tamamlanıp bitiyorsa, bu tür projeler için yatırımların içinde bulunulan yıla indirgenmesi söz konusu değildir. Bu nedenle yapım süresi bir yıla kadar olan projelerde NBD;

64

∑

formülü ile bulunur.

Belirli bir iskonto oranı üzerinden NBD’leri pozitif olan yatırım projelerinin tutarı, firmanın yatırımlara ayırabileceği sınırlı kaynakları aşıyorsa, daha açık bir deyişle firma sınırlı kaynaklarla faaliyet yürütüyorsa, yatırım projeleri arasında sıralama, NBD tutarına göre yapılmalıdır (Akgüç, 2009: 355). NBD yönteminin kullanılabilmesi için, projenin yatırım tutarı, ekonomik ömrü, nakit girişleri ve varsa hurda değeri yanında, mutlaka beklenen getiri oranı ya da k’nin bilinmesi gerekir.

NBD analiz sürecini tamamlamanın altı aşaması bulunmaktadır; paranın zaman değerini yansıtmak için uygun bir iskonto oranı seçilir, varlığın başlama maliyetinin BD’i hesaplanır, yatırımın yaşam süresi boyunca, her bir yıl için faydaları ya da yıllık nakit akımları hesaplanır, yıllık NABD hesaplanır, NBD’i saptanır, proje kabul ya da reddedilir (Boehlje ve Ehmke, 2005: 3).

NBD yöntemiyle bir karar verme sürecine girildiğinde, ilke olarak, bu yöntemden elde edilen sonuçların pozitif olması gerektiği kriterine göre hareket edilir. Sıfırdan büyük bir NBD, o yatırım projesinin sabit k ve işletme maliyetinin üzerinde bir pozitif kaynak değerine sahip olduğunu gösterir (Şahin, 2000: 122). Ancak, firmanın önünde birden fazla pozitif NBD’e sahip proje alternatifi varsa, o zaman NBD’i en büyük olan projenin yapımına karar verilir.

Bir yatırımın değerlendirilmesinde NBD yönteminin kullanılması, paranın zaman değerinin düşünülmesine olanak sağlar. NBD yöntemi temel olarak projenin gelecekteki nakit akımının bugünün parasıyla, cari değerinin bulunmasına yardımcı olur (Boehlje ve Ehmke, 2005: 8).

Örneğin, yapım süresi bir yıldan kısa olan ve nakit akımları aşağıdaki tabloda sunulan projenin k değeri % 13 varsayıldığında 500 milyon TL’lik bir yatırımın NBD’i 13.070.520 TL bulunacaktır.

65

Tablo 13: NBD Hesaplaması

Yıl Nakit Akımı (TL) 0 -500.000.000 1 85.000.000 2 92.000.000 3 98.000.000 4 96.000.000 5 84.000.000 6 82.000.000 7 90.000.000 8 108.000.000 9 116.000.000 10 124.000.000 NBD 13.070.520

Excel’de NBD hesaplamak için NBD işlevi kullanılmaktadır. Bu işlevi girdikten sonra parantez içerisindeki oran sekmesine projenin k oranıve ardından hesaplanması istenilen nakit akım serisi aralığı girilir. Çıkan sonuçtan yatırım tutarı (I) çıkartılır ve NBD elde edilir. Bu işlem için Excel’de;

yazılmalıdır.

Liman yatırımları büyük yatırım maliyeti gerektiren yatırımlardır ve bu nedenle değerlendirilmelerinde NBD mutlaka kullanılmalıdır. Bazı yatırım projeleri için tek bir İGO hesaplamak olanaksızdır. Bir yatırım projesi için tek bir İGO’nın hesaplanabilmesi için gerekli koşul, yatırımın sağlayacağı para akışı pozitif değer aldıktan sonra, yatırımın ekonomik ömrünün sonuna kadar bu pozitif değerin sürmesidir (Akgüç, 2009: 350). Liman yatırımları yüksek maliyetli ve dinamik yatırımlar olduklarından kimi yıllarda yapılacak olan ek yatırımlar, yatırımın o yıl için sağlayacağı para akışını negatife düşürebilmekte ve bu da pozitif-negatif bir

66 nakit akım serisi oluşturmaktadır. Belirtilen nedenle liman yatırımlarının değerlendirilmesinde NBD’nin yanında aşağıda vurgulanacak konular da dikkate alınarak İGO ve DİGO da düşünülmelidir.

Modernizasyon, genişletme ve yenileme yatırımları, limanın ürettiği hizmetler dikkate alındığında, önemli yatırım türleri arasındadır. Rekabetçi bir ortamda sıklıkla, talebin artmasına bağlı olarak, genişlemeye, modernizasyona ve yenilenmeye gereksinim duyulacaktır. Bu anlamda, limanlar kullandıkları ekipmanlardan, depolama alanlarına, gemi yanaştırdıkları iskelelerinden, giriş ve çıkış sistemlerindeki standardizasyona kadar büyük bir yelpazede bu tür yatırımlara gereksinim duyarlar ve sürekli bir devinim içerisindedirler.

Limanlarda yapılacak olan modernizasyon, genişletme ve yenileme yatırımları uzun vadeli nitelik taşır. Bu özellikteki yatırımların finansmanı uzun vadeli fon kaynakları ile sağlanmalıdır. Liman için yaşamsal öneme sahip olan ekipman yatırımları da uzun vadeli nitelik taşımaktadır. Ekipmanların limanların faaliyetlerden sağladıkları nakit akımlarını yaratan en önemli unsur olduğu varsayımından hareketle, proje değerlendirme yöntemlerinin de bu varsayıma dayandırılması sağlıklı bir değerlendirme için oldukça gereklidir.

İGO yöntemi, kısa ömürlü projeleri avantajlı hale getirmektedir. Buna paralel olarak bu yöntem, ilk yıllarında zayıf yıllık nakit akımı sağlayan, belirli bir olgunluk döneminden sonra yıllık nakit akımını yükselten projeler aleyhine bir durum yaratmaktadır (Şahin, 2009: 169). Oysa limanlarda gerçekleşen modernizasyon, genişletme ve yenileme yatırımları türündeki altyapı ve üstyapı yatırımları İGO yönteminin avantajlı hale getirdiği yatırımların aksine, ilk yıllarında zayıf nakit akımı sağlayan belirli bir olgunluk döneminden sonra yıllık nakit akımını yükselten uzun vadeli yatırımlardır.

İGO yönteminin sağlayacağı bu tür bir dezavantaj, sağlıklı bir değerlendirme yapılmasını zorlaştıracak, liman otoritesi veya yatırımcısını yanıltarak hatalı yatırımlara yol açacaktır. Bu nedenle bu tür yatırım projeleri seçenekleri arasında karar verilirken İGO yönteminden çok NBD yönteminin kullanılması daha sağlıklı olacaktır.

Yatırım fonlarının sınırlı olduğu hallerde projeler arasında öncelik sıralaması önemli hale gelmektedir. Bu sıralama bazen İGO ve NBD yöntemlerinde farklılık

67 gösterebilmektedir. Bu durumda proje seçiminin tek yönteme göre yapılması sakıncalıdır ve yanlış kaynak kullanımına yol açabilir (Şahin, 2009: 169).