Nesnel ve Öznel Toplumsal Yaklaşımlar

Alternatif medya konusundaki bu yaklaşımlar, “Nesnel yaklaşım temelinde alternatif medya, eleştirel içeriklerin daha geniş kitlelere yayılabilmesi için mi var olmalıdır?” yahut “Öznel yaklaşım temelinde alternatif medya, üretim aşamasındaki görevlendirme süreçlerini mi desteklemelidir?” sorularına yanıt aramaktadır. Alternatif medya konusundaki tanımlamalar temelde, anaakım medya sistemine vurgu yapmakta, kapitalist ekonomik ve kültürel sistem içinde üretilen içerik karşıtlığına dayandırılmaktadır (Sandoval, 2017, s. 18). Alternatif medyanın yapısına2

odaklanan kavramsallaştırmalar nesnel yaklaşıma denk gelmektedir. Eleştirelliği ön plana

2012, s. 33). Böylece dönüştürücü ve özgürleştirici içerikler medya yapısı olarak kabul edilmiş olmaktadır.

Öznel Yaklaşımlar:

Bu yaklaşım ele alınırken temel olarak iki kavram ön plana çıkmaktadır. Bunlar, “katılım yoluyla dönüşüm ve özgürleşim” ile “demokratikleşme”dir (Taylan, 2012, s. 34). Gönderici ve alıcının birbiri ile etkileşime girebildiği noktada medyanın özgürleştirici gücü ortaya çıkabilecektir. Yukarıdan, hazır ve direkt mesaj akışı yerine, birlikte üretilen içerikler, günlük hayatın izini daha çok taşıyacak ve toplumsal dönüşüm de bu şekilde başlayabilecektir. Küçük medya kurumları içerikleriyle ön plana çıkacak, ikinci adım olarak da bu içerikler anaakım medya kurumlarının ürettiği benzer içerikleri değersiz kılacaktır. Halkın, medya içeriklerinin üretim süreçlerinin dışında bırakılması konusu, öznel yaklaşımların ortak noktasıdır. Anaakım medya sistemi içinde içeriklerin, kapitalist sistemin gereklerince çerçevelenmesi ve hazır mesaj akışının tek taraflılığı, alternatif bir arayışın sebebidir.

Atton (2014, s. 22-62), “Alternatif medya nasıl tanımlanır?” sorusuyla kendine bir kavramlaştırma yolu açmıştır. Ona göre alternatif medya; siyasal, kültürel ve toplumsal alanı kapsayan, oldukça geniş bir tanımlama içine yerleştirilmelidir. Ancak geniş bir tanımlama aralığı alternatif medyanın anlamını ve imkânlarını işaret edebilecektir. Bir medya kurumunun; *Ticari ve amacı karlılık değilse, *Yayınlarının temeline, sosyal sorumluluğu ve yaratıcı ifadeyi yerleştirmişse, *Kendisini “alternatif” olarak tanımlıyorsa alternatif sayılmasına karşı soru işaretiyle yaklaşmak, alternatif olanın ayırt edilememesine yol açabilecektir. Bu sebeple temel olarak iki noktaya dikkat ederek tanımlama yapılmasını savunmaktadır.

 İçerikler, gönderici ve alıcı ile birlikte mi hazırlanıyor? Bir etkileşim söz konusu mu?

 Anaakım medya kurumlarında olamayan bir birlikte çalışma, kolektif işbölümü uygulanıyor mu?

İçerikler hakkındaki bu etkileşim vurgusu kuramı, öznel yaklaşımlar başlığı altına koymaktadır. Ayrıca bu tanımlama ile birlikte yalnızca mücadele konuları değil,

sanat, kültür gibi konular da alternatif başlığının altına girebilmektedir. İçeriklerin üretilmesinde etkin olan okuyucu, aynı zamanda üretimin organizasyonu içinde de yer almaktadır. Bu da okuyucuyu güçlendirmekte, toplumsal özgürleşimin önünü açmaktadır. Zira alternatif medya, kapitalist toplumsal düzen dışında, başka bir sistem hakkında fikir vermektedir.

Bu fikrin eleştirisi, alternatif medyanın katılımcılığıyla ilgilidir. Katılımcılığı sağlamak ve erişimi kolaylaştırmak, demokratik bir medya düzeninin oluşabilmesi için yeterli olamamaktadır (Fuch, Sandoval, 2017, 15-16). Katılımcılık koşulundan önce duyurabilirlik, yayabilirlik gerekmektedir. Katılımcılığın potansiyeli de sesin duyurulabilir olması ile ilgilidir. Eleştirilerin geldiği bu nokta, temelde erişim eşitliğini gündeme getirmektedir. Bu ise kapitalist ekonomik ve kültürel sistemin eleştirisi ile tanımlamaya başlanması anlamına gelmektedir. Bunun yanında bir eleştiri noktası da alternatif medyanın, ilerlemeci ve dönüştürücülüğüne yapılan atıftır. Ancak sert, muhafazakâr söylemler de anaakım medya içinde yer bulamamakta ve alternatif mecralara yönelmektedirler. Tanımlama ve kuramsallaştırma yolunda bu türden yayınların da dâhil edilip edilmeyeceği düşünülmelidir.

Nesnel Yaklaşımlar:

Nesnel yaklaşımlar ise tanımların temeline içeriği koymaktadır. Buna göre alternatif medya, eleştirel medyadır. İçerik, üretim sürecinin sonucunda elde edilen çıktı olduğundan medyanın yapısını da kapsayan en geniş aralığı işaret etmektedir. Alternatif metinlerde iki türlü eleştirel yaklaşım bulunmaktadır. İlki, ilgili konuların gündeme alınmıyor olması, ikincisi ise ele alınanların da sunuluş biçimidir. Alternatif metinlerle hedeflenen bu iki durumu da aşmaktaır. Böylece, halk gerçeklere yaklaşabilmekte ve alternatif medya da benzer süreçler için cesaretlendirici, yol gösterici bir işlev üstlenmektedir. Bu sebeple katılımcı bir yapı da şart değildir. Hegemonik3

yapılara karşı eleştiri getirebilmek için yayınlarda asıl olan, anaakım medyanın oluşturduğunun dışında alternatif bir kamusal alan oluşturmak, politik ve toplumsal baskıları, bu baskılara karşı çözüm fikirleri ve başkaldırıları haber metinleri olarak dolaşıma sokmaktır. Alternatif medya kuramcılarından Downing, toplum ile medya arasındaki etkileşimi, üretim ve alım süreçlerinin mesaj üzerindeki etkisini, medyayı bir üst çatı

olacak şekilde saran ideolojisini ve bu ideoloji doğrultusunda yüklendiği amaçları da dâhil etmektedir (Aydoğan, Kırık, 2012, s. 58-69). Kısaca, medyaya alternatif sıfatını veren özellik, toplumsal ve politik dönüşüm için gerekli olan potansiyeli taşıyor olmasıdır. Bir bilinçli hareket ve bilinçlendirme amacını içermektedir.

Nesnel yaklaşım içeriği, medya üretim sürecinin tümünün sonucunda elde edilen “medya yapısı” olarak kabul etmektedir (Haas, 2004, s. 116-117). Radikal medya, hegemonik bir sistem içinde alternatif bir yaklaşımı ifade etmektedir. Eleştirebilmekte veya sessizleşmiş konuları gündemine alabilmektedir (Sandoval, 2017, s. 9). “Radikal Medya: İsyancıların İletişimi ve Toplumsal Hareketler” isimli kitabında Downing (2017, s. 20-23), tanımlamasını on maddede toplamıştır. Tüm radikal medya kurumlarının alternatif olarak açıklanamayacağını belirten Downing, üretim süreçleri açısından alternatif sayılamayacak pek çok ara medya formu olduğunu, bunların da muhalif içerikler ürettiklerini söylemektedir. Ayrıca muhalif radikal medya da sadece olumlu bir bakış açısını da temsil etmemektedir. Faşizan bir görüşü temsil etme olasılığı da vardır.

Downing (2017, s. 21) anaakım medyanın imkânlarını, radikal muhalif medyanın da kullandığına dikkat çekmekte, içeriklerin ve bağlamın belirleyici olması gerektiğine işaret etmektedir. Kuramcıya göre radikal içerikler önemli olan husus, toplumsal kabullerin içselleştirilmiş olduğu sisteme de muhalif olmasıdır. Örneğin, toplumsal bir konuya muhalefet ederken, ataerkil kalıpları yeniden üretme yoluna gitmemektedir. Tim O’Sullivan da (2006, s. 10) alternatif medyanın toplumsal değişimi savunan metinlerle, sistemin sorgulandığı bir medya biçimi olduğu tanımlamasıyla Nesnel Yaklaşım kuramcıları arasında yer almaktadır.

İçerikler üzerinden yapılan tanımlama ile birlikte, anaakım medyanın imkânlarını kullanan fakat içerikleri muhalif ve toplumsal dönüşüme katkı sağlayabilecek medya kurumları da alternatif sayılabilmektedir.