BÖLÜM 4: ESKĠġEHĠR ĠLĠNĠN NÜFUS YAPISI VE DAĞILIġI
4.5. Nüfus DağılıĢı ve Yoğunluğu
Yeryüzünde insanların dağılıĢı, bir yerden diğerine olan nüfus farklılıkları, o sahanın coğrafi özellikleri ve üzerinde yaĢayan insanların yaĢam tarzları hakkında önemli ipuçları verir (Karakuzulu, 2010: 64).
EskiĢehir ili 13.602 km² yüzölçümü ile Ġç Anadolu Bölgesinde 2009 adrese dayalı nüfus miktarına göre 755.427 kiĢi ile Türkiye nüfusunun (72.561.312) %1.04‘ünü oluĢturmaktadır.Bu nedenle bu bölümde çalıĢma sahamızın nüfus dağılıĢı ve nüfus
ĠLÇE TOPLAM ġEHĠR KÖY
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Odunpazarı 342.515 169.591 172.924 335.807 165.998 169.809 6.708 3.593 3.115 TepebaĢı 271.732 135.782 135.950 263.989 131.867 132.122 7.743 3.915 3.828 Günyüzü 7.678 3.739 3.939 2.312 1.158 1.154 5.366 2.581 2.785 Han 2.488 1.242 1.246 1.266 629 637 1.222 613 609 Ġnönü 7.547 3.806 3.741 4.196 2.129 2.067 3.351 1.677 1.674 Mahmudiye 9.202 4.575 4.627 4.962 2.451 2.511 4.240 2.124 2.116 Mihalgazi 3.952 1.932 2.020 1.755 874 881 2.197 1.058 1.139 Mihalıçcık 11.158 5.486 5.672 3.149 1.555 1.594 8.009 3.931 4.078 Sarıcakaya 5.511 2.665 2.846 2.318 1.134 1.184 3.193 1.531 1.662 Seyitgazi 17.219 8.560 8.659 3.035 1.511 1.524 14.184 7.049 7.135 Sivrihisar 24.877 12.341 12.536 10.080 5.037 5.043 14.797 7.304 7.493 Çifteler 11.810 5.823 5.987 11.810 5.823 5.987 5.030 2.487 2.543 Alpu 13.884 6.915 6.969 5.487 2.704 2.783 8.397 4.211 4.186 Beylikova 7.136 3.542 3.594 3.497 1.759 1.738 3.639 1.783 1.856 Toplam 741.739 368.486 373.253 653.663 324.629 329.034 88.076 43.857 44.219
37
yoğunluğu hakkında bilgi verilmeye çalıĢılacaktır.2009 nüfus sayımına göre Türkiye‘nin aritmetik nüfus yoğunluğu 93 kiĢi iken, EskiĢehir in nüfus yoğunluğu 55 kiĢidir. KomĢu iller içerisinde Ankara 151, Kütahya 48 Afyon 48 Bilecik 46 kiĢi dir EskiĢehir 55 kiĢi ile Ankara‘dan sonra en fazla nüfus yoğunluğuna sahip olan ikinci ildir. Nüfus dağılıĢı doğal çevrenin verimi ve yerleĢmeye uygunluğu ile iliĢkili faktörlerin (iklim, su kaynakları, toprak, yüzey Ģekli, maden zenginlikleri) ve beĢeri faktörlerin insanların doğal çevreye uyum sağlama yetenekleri (toplumsal ve ekonomik örgütlenme, teknolojik durum, coğrafi konum, tarihsel faktörler) etkisiyle farklılık arz etmektedi (Tümertekin-Özgüç, 2002: 340).
4.5.1. EskiĢehir 2000 Yılı ve 2008 Yılı Nüfus Yoğunluğu ve DağılıĢının KarĢılaĢtırılması
AraĢtırma sahamızın nüfus dağılıĢındaki son durumu ortaya koyabilmek için 2000 yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre bir nüfus dağılıĢ haritası hazırlanmıĢtır. (harita1). ÇalıĢma sahamıza bakıldığında nüfusun dağılıĢı düzenli seyretmemiĢtir.
Tablo 15:2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçları
ĠLÇE TOPLA M
ġEHĠR KÖY
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
Merkez 519.602 257.425 262.177 482.793 238.349 244.444 36.809 19.076 17.733 Alpu 16.727 8.300 8.427 5.708 2.814 2.894 11.019 5.486 5.533 Beylikova 10.506 5.376 5.130 5.420 2.794 2.626 5.086 2.582 2.504 Çifteler 18.545 9.294 9.251 11.883 5.970 5.913 6.662 3.324 3.338 Günyüzü 16.508 8.204 8.304 4.737 2.441 2.296 11.771 5.763 6.008 Han 3.681 1.916 1.765 2.050 1.092 958 1.631 824 807 İnönü 9.331 4.947 4.384 5.180 2.822 2.358 4.151 2.125 2.026 Mahmudiye 10.132 5.141 4.991 5.141 2.589 2.552 4.991 2.552 2.439 Mihalgazi 14.029 8.015 6.014 7.613 4.788 2.825 6.416 3.227 3.189 Mihalıçcık 18.696 9.241 9.455 4.706 2.361 2.345 13.990 6.880 7.110 Sarıcakaya 14.968 7.786 7.182 7.942 4.203 3.739 7.026 3.583 3.443 Seyitgazi 21.701 10.938 10.763 3.281 1.630 1.651 18.420 9.308 9.112 Sivrihisar 31.583 15.681 15.902 10.574 5.505 5.069 21.009 10.176 10.833 Toplam 706.009 352.264 353.745 557.028 277.358 279.670 148.981 74.906 74.075 Kaynak:TÜĠK
ġekil 4: 2000 yılı EskiĢehir ilinin nüfus dağılıĢı haritası
39
Sıralamaya bakıldığında 2000 yılında en fazla nüfusa sahip olan EskiĢehir merkez ilçesidir. Toplam nüfusu 519.602 olup nüfusun büyük bölümü genelde ilçe merkezinde toplanmıĢtır (482.793) geriye kalan kısmı belde ve köylerde (36.809) toplanmıĢtır, ardından Sivrihisar ilçesi gelmektedir toplam nüfusu 31.583 kiĢidir, nüfusun ilçe köylerinde yaĢayan kısmı fazladır (21.009) geriye kalan kısmı ilçe merkezinde yaĢamaktadır( 10.574). dur
3. sırada Seyitgazi ilçesi gelmektedir, toplam nüfusu 21.701 kiĢidir, nüfusun büyük bölümü köy ve beldelerde yaĢamaktadır (18.420) kalan kısmı ise ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır (3.281) 4.sırada Mihalıççık ilçesi gelmektedir toplam nüfus 18.696 kiĢidir, nüfusun çoğunluğu ilçe köylerine dağılmıĢtır. (4.706) geriye kalan kısmı ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır (13.990).
5. sırada Çifteler ilçesi gelmektedir toplam nüfus 18.545 kiĢidir, nüfusun çoğunluğu ilçe merkezine dağılmıĢtır (11.883) geriye kalan kısmı köy ve beldelerde yoğunlaĢmıĢtır (6.662) 6.sırada Alpu ilçesi gelmektedir toplam nüfus 16.727 kiĢidir ilçenin merkezinde nüfus azdır (5.078) genelde çoğunluk köy ve beldelerde toplamıĢtır (11.019).
7.sırada Günyüzü ilçesi göze çarpmaktadır, toplam nüfusu 16.508 kiĢidir, bu nüfusun çoğunluğu köylerde yoğunlaĢmıĢtır.(11.771) geriye kalan kısmı ilçe merkezindedir (4.737) 8.sırada Sarıcakaya ilçesi vardır toplam nüfus bakımından 14.968 kiĢi olup nüfus genelde merkezde yoğunluk kazanmıĢtır (7.942) nüfusun geriye kalan kısmı köylerde dağılmıĢtır (7.026).
Devamına bakıldığında Mihalgazi ilçesi görülmektedir, ilçenin toplam nüfusu 14.029 kiĢi dir ve nüfusun büyük kısmı merkezde yaĢamaktadır (7.613) geriye kalan kısmı ise köylerde yoğunluk kazanmıĢtır (6.416) 10.sıraya bakıldığında Beylikova ilçesi gelmektedir, ilçenin nüfusu toplamda 10.506 kiĢi olup nüfusun çoğunluğu merkezde toplanmıĢtır (5.420) köylerde 5.086 kiĢi yaĢamaktadır.
Devamına bakıldığında Mahmudiye ilçesi yer almaktadır ilçenin toplam nüfusu 10.132 kiĢidir, ilçe merkezi (5.141) ve köy nüfusları (4.991) kiĢidir.12.sırada Ġnönü ilçesi göze çarpmaktadır, toplam nüfusu 9.331 kiĢidir, bu nüfusun çoğunluğu ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır (5.180) geriye kalan kısmı köylerde toplanmıĢtır (4.151).
40
Son olarak EskiĢehir ilinde en az nüfusa sahip olan ilçe ise Han ilçesidir, Han ilçesinin toplam nüfusuna bakıldığında 3.681 kiĢi olduğu gözlenmektedir bu nüfus ise ilçe merkezinde yoğundur 2.050 kiĢi ve köylerde ise 1.631 kiĢi yaĢamaktadır.
Tablo 16: 2008 yılında EskiĢehir ilindeki ilçelerin nüfusları
Kaynak: TÜĠK
AraĢtırma sahamızın nüfus dağılıĢındaki son durumu ortaya koyabilmek için 2008 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre bir nüfus dağılıĢ haritası hazırlanmıĢtır (Ģekil 5 ) ÇalıĢma sahamıza bakıldığında nüfusun dağılıĢı düzenli seyretmemiĢtir.
Sıralamaya bakıldığında en fazla nüfusa sahip olan, Odunpazarı ilçesinin toplam nüfusu 342.515 olup nüfusun büyük bölümü genelde ilçe merkezinde toplanmıĢtır (335.807). geriye kalan kısmı ise belde ve köylerde(6.708) toplanmıĢtır, ardından ise TepebaĢı ilçesi gelmektedir toplam nüfusu 271.732 kiĢidir, nüfusun ilçe merkezinde yaĢayan kısmı fazladır( 263.989)geriye kalan kısmı belde ve köylerde yaĢamaktadır(7.743)
ĠLÇE TOPLA M
ġEHĠR KÖY
Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın
Odunpazarı 342.515 169.591 172.924 335.807 165.998 169.809 6.708 3.593 3.115 TepebaĢı 271.732 135.782 135.950 263.989 131.867 132.122 7.743 3.915 3.828 Günyüzü 7.678 3.739 3.939 2.312 1.158 1.154 5.366 2.581 2.785 Han 2.488 1.242 1.246 1.266 629 637 1.222 613 609 Ġnönü 7.547 3.806 3.741 4.196 2.129 2.067 3.351 1.677 1.674 Mahmudiye 9.202 4.575 4.627 4.962 2.451 2.511 4.240 2.124 2.116 Mihalgazi 3.952 1.932 2.020 1.755 874 881 2.197 1.058 1.139 Mihalıçcık 11.158 5.486 5.672 3.149 1.555 1.594 8.009 3.931 4.078 Sarıcakaya 5.511 2.665 2.846 2.318 1.134 1.184 3.193 1.531 1.662 Seyitgazi 17.219 8.560 8.659 3.035 1.511 1.524 14.184 7.049 7.135 Sivrihisar 24.877 12.341 12.536 10.080 5.037 5.043 14.797 7.304 7.493 Çifteler 11.810 5.823 5.987 11.810 5.823 5.987 5.030 2.487 2.543 Alpu 13.884 6.915 6.969 5.487 2.704 2.783 8.397 4.211 4.186 Beylikova 7.136 3.542 3.594 3.497 1.759 1.738 3.639 1.783 1.856 Toplam 741.739 368.486 373.253 653.663 324.629 329.034 88.076 43.857 44.219
ġekil 5: 2008 yılı EskiĢehir ilinin nüfus dağılıĢı haritası
42
Bu durum 2000 yılı ile kıyaslandığında geçmiĢte de nüfusun çoğunluğunun merkezde yoğunlaĢtığı görülmektedir 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçları incelendiğinde EskiĢehir merkez ilçesinin toplam nüfusu 519.602 dir bu nüfusun 482.793 ü ilçe merkezinde yaĢamaktadır geriye kalan 36.809 kiĢilik nüfus ise köylerde yoğunlaĢmıĢtır.
Devamında 3.sırada Sivrihisar ilçesi gelmektedir, 2008 yılında ilçenin toplam nüfusu 24.877 olup nüfusun büyük kısmı köy ve beldelerde toplanmıĢtır (14.797) geriye kalan kısmı ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır(10.080), 2000 yılı nüfusuyla karĢılaĢtırıldığında 2000 yılında ilçenin toplam nüfusu 31.583 kiĢi ile 2008 yılından(24.877) 6.706 kiĢi daha fazla olduğu gözlenmektedir, nüfustaki fazlalık Ģehirdeki çekici faktörler dolayısıyla (iĢ imkânlarının olması, sağlık imkânlarındaki geliĢme, eğitim imkânlarındaki geliĢme vs) göç ederek Ģehre yerleĢmiĢtir.
2000 nüfus dağılıĢının büyük bölümü 2008 yılı dağılıĢı gibi köylerde fazladır. 21.009 kiĢi ile köylerde geriye kalan kısmı ise ilçe merkezindedir. 4.sırada Seyitgazi ilçesi gelmektedir, 2008 toplam nüfusu 17.219 kiĢidir, nüfusun büyük bölümü köy ve beldelerde yaĢamaktadır (14.184) kalan kısmı ise ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır. (3.035) 2000 yılı nüfusuyla karĢılaĢtırıldığında Seyitgazi 3. sırada olduğu görülmektedir, 2000 yılında ilçenin toplam nüfusu 21.701kiĢidir, nüfusun 2008 yılına doğru Ģehre göçlerin olduğu ve nüfusun giderek azaldığı gözlenmiĢtir. bu nüfusun 18.420 si ise köylerde yaĢamaktadır, geriye kalan nüfus ilçe merkezinde toplanmıĢtır. 5.sırada Çifteler ilçesi gelmektedir toplam nüfus 16.840 kiĢidir, nüfusun çoğunluğu ilçe merkezine dağılmıĢtır (11.810) geriye kalan kısmı ise köy ve beldelerde yoğunlaĢmıĢtır (5.030).
2000 yılında Çifteler ilçesi toplam nüfusu 18.545 kiĢidir. 2008 yılında nüfusun Ģehre olan göçler nedeniyle azaldığı gözlenmektedir, 2000 yılında da nüfusun çoğunluğu ilçe merkezine dağılmıĢtır. (11.883) geriye kalan nüfus köylerde yoğunlaĢmıĢtır. 6.sırada Alpu ilçesi gelmektedir toplam nüfus 13.884 kiĢidir ilçenin merkezinde nüfus azdır (5.487) genelde çoğunluk köy ve beldelerde toplamıĢtır(8.397) ilçenin 2000 yılı toplam nüfusu 16.727 kiĢidir, nüfusun 2008 yılında Ģehre olan göçler sebebiyle azaldığı görülmüĢtür, 2000 yılında da nüfusunun büyük bölümü köylerde yoğunlaĢmıĢtır. 7.sırada ise Mihallıççık ilçesi gelmektedir ilçenin 2008 yılı toplam nüfusu 11.158 kiĢidir, nüfusun çoğunluğu köylerde yaĢamaktadır (8.009) kalan kısmı ilçe merkezinde
43
yoğunlaĢmıĢtır (3.149) 2000 yılında Mihallıççık ilçesi 18.696 kiĢilik nüfusla 4. Sırada olduğu görülmektedir 2008 yılında göçlerin ve ölümlerinde etkisiyle nüfusun hızla düĢtüğü gözlenmiĢtir. 2000 yılında da nüfusun çoğunluğu köylerdedir.
8.sıraya bakıldığında Mahmudiye ilçesi yer almaktadır ilçenin 2008 yılı toplam nüfusu 9.202 kiĢidir, dağılıĢ normal bir Ģekilde olmuĢtur, ilçe merkezi (4.962) ile köy nüfusları(4.240) arasında fazla bir fark bulunmamaktadır. 2000 yılı nüfusları incelendiğin de ilçenin 10.132 kiĢi nüfusla 11.sırada olduğu görülmektedir.
Nüfusun, 2008 yılında Ģehre göç ve ölümler sebebi ile 930 kiĢi civarında azaldığı gözlenmiĢtir 9.sırada Günyüzü ilçesi görülmektedir, 2008 yılı toplam nüfusu 7.678 kiĢidir, bu nüfusun çoğunluğu köylerde yoğunlaĢmıĢtır (5.366) geriye kalan kısmı ilçe merkezindedir (2.312). 2000 yılında ilçenin nüfus bakımından7. Sırada olduğu görülmektedir, 2000 yılı nüfusu 16.508 dir, 2008 yılında nüfusun yarısına yakını göçler nedeniyle azalmıĢtır.
10.sırada Ġnönü ilçesi görülmektedir, toplam nüfusu 7.547 kiĢidir, bu nüfusun çoğunluğu ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır (4.196) geriye kalan kısmı köylerde toplanmıĢtır(3.351) ilçe 2000 yılında 9.331 kiĢi nüfusla 12. Sıradadır, yine nüfusun 2008 yılında göçler sebebiyle azalmıĢ olduğu görülmektedir, 2000 yılında‘da nüfus ilçe merkezinde yoğunlaĢmıĢtır.
Devamına bakıldığında Beylikova ilçesi gelmektedir, ilçenin 2008 yılı nüfusu toplamda 7.136 kiĢi olup nüfusun çoğunluğu köylerde toplanmıĢtır(3.639) ilçe merkezinde 3.497 kiĢi yaĢamaktadır. ilçenin 2000 yılı toplam nüfusu 10.506 kiĢi ile 10.sıradadır nüfusun çoğunluğu merkezde toplanmıĢtır, 2008 yılında nüfusun Ģehre göç sebebiyle azaldığı gözlenmiĢtir.12.sırada ise Sarıcakaya ilçesi vardır toplam nüfus bakımından 5.511 kiĢi olup nüfus genelde köylerde yoğunluk kazanmıĢtır. (3.193) nüfusun geriye kalan kısmı ise ilçe merkezine dağılmıĢtır. (2.318) Ġlçenin 2000 yılında toplam nüfusu 14.968 kiĢi olup nüfus genelde merkezde yoğunluk kazanmıĢtır, 2008 de nüfusun 9.457 kiĢisi göçler ve çeĢitli faktörler sebebiyle hızlı azaldığı görülmektedir.
13. sıraya bakıldığında Mihalgazi ilçesi görülmektedir, ilçenin toplam nüfusu 3.952 kiĢidir ve nüfusun büyük kısmı köylerde yaĢamaktadır (2.197) geriye kalan kısmı ise ilçe merkezinde yoğunluk kazanmıĢtır.(1.755). 2000 yılı nüfusları incelendiğinde
44
ilçenin toplam nüfusu 14.029 kiĢi dir 2008 yılında nüfusun 10.077 kiĢisinin azaldığı gözlenmektedir ve nüfusun büyük bir kısmı merkezde yaĢamaktadır.
Son olarak EskiĢehir ilinde 2008 yılında en az nüfusa sahip olan ilçe Han ilçesidir, Han ilçesinin toplam nüfusuna bakıldığında 2.488 kiĢi olduğu gözlenmektedir bu nüfus ise ilçe merkezi ve köylere düzenli Ģekilde dağılıĢ göstermiĢtir ilçe merkezinde 1.266 kiĢi ve köylerde 1.222 kiĢi yaĢamaktadır. 2000 yılı verilerine bakıldığında da han ilçesinin en az nüfusa sahip olduğu görülmektedir. 2000 yılında ilçenin toplam nüfusunun 3.681 olduğu görülmüĢtür. Nüfusun 2008 yılında Ģehre olan göçler ve çeĢitli sebepler dolayısıyla azaldığı gözlenmiĢtir.
2000 yılında Odunpazarı(274.038) ve TepebaĢı(208.755) belediyeleri merkezi oluĢturmaktaydı ve toplam nüfusları 482.793 kiĢiydi son idari değiĢiklikten sonra yani büyükĢehir sınırlarına Muttalip(6.750), Sakarıılıca(537), Çukurhisar(3.833), belediyelerinin dahil edilmesine bağlı olarak nüfus 482.793 kiĢiden 625.374 kiĢiye yükselmiĢtir. Son değiĢiklikte TepebaĢı 271.739 kiĢi ve Odunpazarı(342.515) kiĢidir.
Öte yandan daha önce Odunpazarı‘nda köy konumunda olan 10 yerleĢme, Kırmızıtoprak, Sümer, Ağapınar, Çavlum, Sevinç, Yassıhöyük, Karacahöyük, Kayapınar, Kalkanlı, AĢağıçağlan ve TepebaĢına bağlı olan Hasanbey, Gökdere, Eğriöz, Keskin, SatılmıĢoğlu, Boyacıoğlu, Yukarısöğütönü, AĢağısöğütönü, Alınca, Kavacık, Kozkayı köyleri TepebaĢı‘na bağlı mahalle haline gelerek Odunpazarı ve TepebaĢı sınırlarının da geniĢlemesini sağlamıĢtır.
2000 yılı ve 2008 yılı nüfus dağılıĢları karĢılaĢtırıldığında 2000 yılından 2008 yılına doğru EskiĢehir ili taĢra ilçeleri ve köylerindeki nüfus miktarında önemli derecede azalmalar görülmektedir, bu azalmaya paralel olarak merkez ilçeleri nüfus dağılıĢında önemli derecede artıĢ görülmektedir.
Bu artıĢtaki en önemli faktör merkezde sanayileĢme hareketlerinin hız kazanması gösterilebilir diğer taraftan merkez ilçelerdeki eğitim, sağlık, hizmet ve diğer sosyo-kültürel etkinliklerinin de merkez ilçelerde nüfus artıĢına neden olduğu söylenebilir.
45