Murgul kalkopirit konsantresinin mineralojik özellikleri

Yapılan XRD analizine göre, Murgul cevherinin zenginleştirildiği flotasyon tesisinde elde edilen konsantre numunesi, ağırlıklı olarak kalkopirit (CuFeS2) ve pirit (FeS2)

minerallerinden oluşmaktadır (Şekil 3.31).

Yapılan mineralojik incelemeler sonucunda (Şekil 3.32, 3.33 ve 3.34), Murgul kalkopirit konsantresinin başlıca cevher mineralleri başta pirit ve kalkopirit, olmak üzere daha az oranda tennantit, bornit, kovelin, kalkozin ve sfaleritten oluşmaktadır. Gang mineralleri esas olarak kuvars, serisit ve kil mineralleridir (Outotec, 2009). Pirit, en bol bulunan mineraldir ve sarı renkli, köşeli, özşekilsiz, çok az özşekilli tek tane halinde, daha az miktarda diğer minerallerle özellikle de kalkopiritle kenetlenmiş veya içinde ince kapanımlar şeklindedir. Bazı tanelerde pirit ve kalkopirit iç içe izlenir. Yüksek röliefli olup parlatma çukurluk ve çizgileri rahatlıkla gözlenir. Optik özellikleri yönüyle izotroptur. İri kalkopirit içinde izlenen piritler 0,02-0,07 mm tane boyutludur. Ornatma olağandır. Herhangi bir zonlu ve kolloform yapı göstermezler. Gerek kalkopiritler, gerekse de tennatitler yer yer pirit tarafından etkili şekilde ornatılmıştır. Pirit çoğunlukla serbest taneler halindedir. Bağlı tane oranı tüm piritler içinde % 8-10’lar seviyesindedir.

Şekil 3.28 : Lefke artık numunesinde sülfitlerin bulunuşu-1, a) pirit, kovelenit tarafından çevrilmiş kalkopirit içine geçmiş, b) iri kalkopirit subhedral piriti çevrelemiş, c) ikincil kovelenit tanesi, daha parlak olanlar ise pirit taneleri d) kısmen iri pirit taneleri içerisinde bulunan ince taneli kalkopirit, e ve f) genellikle piritten oluşan örnek (Outotec, 2009). Piritler muhtemelen iki fazda gelişmiştir. Birincil faza ait piritler çoğunlukla ikincil faz piritlerinden etkilenmiştir ve çoğunlukla kuvarstan oluşan bir gang içinde saçılmış halde bulunur. Bu tür piritlerin aralarındaki boşluklar daha sonraki cevherleşme evresinde kalkopirt tarafından doldurulmuş, ince taneli piritler kalkopirit içinde kapanımlar halinde kalmıştır.

İkincil faza ait piritler bakır mineralleri ile bir arada ya da hemen sonra kristalleşmişlerdir ve kalkopiriti yer yer etkili olmak üzere ornatmıştır.

Şekil 3.29 : Lefke artık numunesinde sülfitlerin bulunuşu-2, a-c) en ince boyuttan iri boyutlar arasında değişen genellikle pirit taneleri içeren örnek, d) kalkopiritin, boşlukları kovelin ile doldurulan pirit tanelerinin içerisine geçmesi, e) kalkopirit ve sfalerit ile çevrilmiş iri pirit taneleri, ve f) ikincil demir oksit veya hidroksitler ince taneli piritleri kuşatıyor (Outotec, 2009).

Şekil 3.30 : Lefke artık numunesinde sülfatların bulunuşu, a) Jips (1-2) demir sülfat (3-4) salkımlaşmış kuvars (5-6) pirit taneleri (7), b) jips in yakından görünümü (1-2) salkımlaşan demir oksitler (3) ve pirit (4), c) jips (1-2) biotit/flogopit (3) ve demir oksitler(4) pritle birlikte (beyaz taneler), d) sülfitlerin havaya teması sonucunda değişen bakır içeriklerinde demir oksit oluşumu (1-4), ve demir sülfatlar (5-6) çatlakları dolduran ve kuşatan kuvars (6-7), e) K-jarosit içeren salkımlaşmış taneler (1) Ca- piroksen (2), demir oksit (3), kuvars (4-5) ve plajiyoklas (6) ve f) demir oksitler (1,3) ve demir sülfatlar (2,4) ve plagioclase taneler (Outotec, 2009).

Kalkopirit, sarı, yeşilimsi sarı renklerde özşekilsiz kristaller olarak çoğunlukla piritle kenetlenmiş halde gözlenmektedir. Piritle yan yana bulunduğunda yeşilimsi sarı rengi ile ondan farklılaşır. Serbest tane oranı düşüktür. Lamel ikizi gözlenmemiştir.

Pirite ilave olarak tennantit ile de iç içedir. Bornit ile daha çok kontaktadır. Kenarlarından itibaren ayrışmış, kovelin ve kalkozın gibi minerallere de dönüşmüştür. Bazı kalkopirit kristalleri içindeki mikro çatlaklar kovelin ve kalkozinle doldurulmuştur. Ancak bu tür oluşumlar azdır. Pirit tarafından ornatılmıştır. Pek çok tanede ince taneli piritler kalkopirit içinde kapanım halinde de bulunurlar. Nadiren tek tane halinde kalkopirit kristalleri gözlenmektedir. Serbest tane oranı % 1 civarındadır.

Şekil 3.31 : Murgul kalkopirit konsantresinin XRD analizi sonuçları.

Şekil 3.32 : Murgul kalkopirit konsantresinde minerallerin bulunuşu-1 (İri kalkopirit (kp) tanesi içinde kapanım halinde izlenen özşekilli pirit (py) ve kalkopirit içindeki boşluklarda gelişmiş tennantit (te) kristalleri. Pirit tarafından ornatılmış kalkopirit. Kalkopirit bornitle kontaktadır ve kenarlarında ayrışma ürünü kovelin (cv) ve kalkozin (ch) gelişmiştir). Tennantit: Açık mavi nuanslı gri renkleri ile diğer minerallerden ayrılır. Bütünüyle özşekilsiz, köşeli taneler halinde olup, pirit ve kalkopiritle kenetlenmiş veya iç içe topluluklar oluşturur. Bazı zonlarda piritlerin aralarındaki boşluğu doldurmuştur ve pirit tarafından ornatılmıştır.

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 0 10 20 30 Pos. [o2Th.] 40 50 60 70 lo b s [ c ts ] Pi r it Ka lk o p ir it K a lk o p ir it K a lk o p ir it K a lk o p ir it Pi r it Pi r it Pi r it Pi r it Pi r it Pi r it

Tane boyutları 0,02-0,8 mm aralığında kalır. Serbest tane halinde gözlenmemiştir. Nadirende olsa iri taneliler kalkopirit kapanımları içermektedir.

Şekil 3.33 : Murgul kalkopirit konsantresinde minerallerin bulunuşu-2 (Pirit (py) tarafından ornatılmış kalkopirit (kp) ve tennantit (tn) taneleri. Bornit (br) ve tennantit (tn) kalkopiritle kontakta izlenir. Tennantit kalkopiritin kısmen yerini almıştır).

Şekil 3.34 : Murgul kalkopirit konsantresinde minerallerin bulunuşu-3 (Kalkopirit (kp) tanesinde izlenen özeşekilli-yarıözşekilli pirit (py) ile kalkopiritin kenarında gelişmiş tennantit (tn) kristalleri. Kenarlarından itibaren pirit tarafından ornatılmış kalkopiritler ve tek tane halinde gözlenen sfalerit (sf) tanesi).

Bornit, pirit ve diğer bakır minerallerinden koyu sarı, kırmızımsı sarı renklerlerle ayrılır. Büyük tanelerin kenarlarında kalkozin ve koveline dönüşümler gözlenmiştir. Örnekte az miktarda ve ince taneli olarak bulunması ayrıntılı gözlenmesini güçleştirmiştir. Çoğunlukla kalkopirit ile bir aradadır. Serbest tane halinde bulunmaz. Örnekteki içeriği ise bazı tanelerde gözlenmiş olmakla sınırlıdır.

Kovelin, bazı kalkopirit tanelerinde ayrışma ürünü olarak gelişmiştir. Kalkopiritın kılcal çatlaklarında veya üzerinde ince tabakalar halindedir. Az miktarda ve ince taneli oluşu nedeniyle optik özelliklerinin ölçülmesi zorlukla yapılmış, kalkozinle benzerliği ve bir arada bulunduğu yerlerde ondan ayrılması güçleşmiştir. Bununla birlikte koyu mavi, eflatun mavisi renkleri ve kuvvetli çift yansıma özelliği ile kalkozinden ayrılır. Anizotropisi parlak renklerle belirgindir. Eser miktarda yer alır. Kalkozin, açık mavi, mavi boyalı beyaz, mavi boyalı soluk sarı renklerde kalkopirit içindeki kılcal çatlakları doldurmuş, ağsal (stokvörk) görünümlü bir yapı ve doku sergilemektedir. Mavi boyalı rengi ile kalkopirit ve kovelinden ayrılır. Tane büyüklüğü koveline benzemektedir. Dağılımı örnek içindeki kılcal çatlaklarla denetlenmiştir. İri kalkopirit tanelerinde koveline daha az oranda ise pirite eşlik etmektedir. Örnekteki miktarı önemsizdir.

Sfalerit, grimsi tonlarda, özşekilsiz taneler halinde izlenirler. Örnekte tek taneler halinde izlendiği gibi ve pirit ve kalkopirit ile kontakta da izlenmektedir.