Konya’yı yerel ve sosyolojik anlamda tanımak için Konya’nın geleneksel değerlerlerini, inanç yapısını ve kültürünü bilmek gerekir. Öncelikle değer kavramı dini ve toplumsal boyutu ile teorik bir çerçevede analiz edilirse bu, Konya’yı tanımamızda kolaylık sağlar. Değerlerin mahiyeti açıklanırken onun din ile bağının kurulması gerekmektedir.
Konya, Türklerin Anadolu’ya girmesiyle birlikte bir tür seçilmiş iskan bölgesi olmuştur. Selçuklular Konya’yı önce kendi başkentleri olarak ilan ettiler ve daha da Konya’yı sonra Türk-İslam merkezi olarak inşa ettiler. Türk-İslam tarihinde Konya devlet eliyle yaratılmış özel bir konuma sahip olurken sembolik bir rolü de üstlenmiştir. Yabancıların gözünde Konya, Türk tarihindeki en seçkin İslam şehirlerinden biri olarak görülürken Konyalıların kendi gözünde de İslamla ve Türklükle özdeşleşir. Anadolu kentlerinin muhafazakarlaşması bağlamında, Konya sıkça referans gösterilen bir kent oluyor. Bir yandan küreselleşme ve Avrupalılaşma gibi süreçlerin etkisiyle hızla gelişen, önemli bir dönüşüm sergileyen kent, aynı zamanda güçlenen muhafazakar yapısıyla dikkat çekiyor. Konya’nın 2000’li yıllardan itibaren hızlanan dönüşümü, küreselleşme dinamikleriyle bütünleşmiş olmasından kaynaklanıyor. Konya’daki kentsel dönüşüm, küreselleşmenin ve muhafazakarlaşmanın paralel şekilde yaşanıyor olmasıyla ilgi çekiyor (Keyman, Lorasdağı: 2010: 112-114). Konya’nın bu yapısı, kapitalizm ve din arasında negatif bir ilişki olduğu tezini de çürütüyor. Konya muhafazakar kimliği ile küreselleşmeye eklemlenen başarılı bir kent olma özelliğiyle karşımıza çıkıyor.
Konya’nın Türk-İslam tarihindeki öneminin ve yerinin idealleştirilmesi devlet- merkezli bir inşadır (Çiçekli, 2007: 40). Cumhuriyet öncesi dönemin tarih yazımı, saray tarihçilerinin yönetilen insanlardan ziyade yönetenler hakkında bilgiler içeren resmi hikayelerden ibaretti. Haneden tarihlerinin doğal bir sonucu olarak da Konya, sahibinin karakteriyle, yani Türk-İslam, Selçuklu hanedanının karakteriyle özdeşleştirilmiştir. Karamanoğullarının kısa süren saltanatında, devletin Türk özelliğini dinden daha fazla vurgulanırken, şehir Osmanlı hanedanı yönetimi altına girince bu odak tekrar Türklükten İslam’a kaymıştır.
31
Yabancılar Konya’yı “dini tutuculuk ve köktencilik”in şehri olarak görürler. Bu imaj politika sayesinde güçlendirilmiştir. Erbakan, birbirini takip eden İslami partiler olan MNP, MSP ve RP’nin lideri, kendisi Konyalı olmamasına rağmen, 5 dönem boyunca Konya’dan milletvekili seçilmiştir. Konya’daki 6 Eylül 1980’de dolaylı olarak Erbakan’ın Milli Selamet Partisi tarafından düzenlenen bir gösteri, 12 Eylül 1980 askeri darbesi için bir gerekçe olarak kullanılmıştı. Ordu tarafından yapılan resmi deklerasyona göre, askeri eylem büyümekte olan “anarşist solun tehditleri ve gerici ayaklanmaya” bir zorunluluktu (Çiçekli: 2007: 83). Konya, o dönemde dikkatleri üzerine çekmiştir ki bu onun “İslami gericiliğin kalesi” diye adlandırılan imajını sağlamlaştırmıştır. Erbakan’ın yeni Refah Partisi belediye seçimlerindeki 1989 zaferinden sonra, Konya’da yerel ve ulusal seçimler düzeyinde istikrarlı bir yükseliş gösterdi; bu da Konya’nın siyasal İslam ile özdeşleştirilme sürecini güçlendirdi. 1997’de Konya “İslami sermaye” tartışmasına bağlı olarak İslami holdinglerin doğduğu kent olarak yeniden dikkatleri üzerine çekmiştir.
Konya, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kazandığı İslami kimliğini, Cumhuriyet sonrası dönemde de devam ettirmiştir. Nitekim siyasi tercihleri bunu gösterir niteliktedir. Bunun yanında belli dönemler de değişen siyasal tutumları da dikkat çekmektedir. Örneğin; 1977 seçimlerinde Türkiye’de olduğu gibi Konya’da da CHP birinci olmuştur.
Konya askerler tarafından izin verilmiş üç parti arasında yapılan darbe sonrası ilk seçimlerde (1983) %56 oy çoğunluğuyla Özal’ın partisini seçmiştir. Özal’ın reformları ile birlikte Konyalılar ufuklarını genişletmiş ve sanayileşme sürecini başlatmışlardır. Konya, yasaklanmış siyasi parti liderlerinin de katıldığı 1987 seçimlerinde tekrar Özal’ı seçmiştir. 1987 seçim sonuçlarına göre, Özal %38, Demirel’in DYP’si %17, iki Sosyal Demokrat Parti toplam %23, Erbakan’ın yeni Refah Partisi %15 ve Türkeş’in partisi %4 oranında oy almıştır.
Refah Partisinin kazandığı 1989 yerel seçimlerinden sonra siyasal durum Refah Partisi lehine değişmiştir. 1991 seçimlerinde Refah’ın oyları ikiye katlanarak %33’e çıkmıştır. 90’ların başından itibaren Refah Partisi popülaritesini giderek artırmış; 1994 belediye seçimlerinde oyların %48’ini 1995 parlamento seçimlerinde %41’ini almıştır. 1990’lı yıllardan itibaren Refah Partisi ve onun devamı sayılan partiler 2000’li yıllarda AKP Konya’da siyaseti belirleyen parti olmuştur.
32 Tablo 1.1. 2007 Genel Seçimleri
2007 Genel Seçimleri
Türkiye Geneli Konya İl Geneli Konya Merkez
1 AKP % 46,58 AKP % 65,31 AKP % 74,96
2 CHP % 20,88 MHP % 13,01 MHP % 8,72
3 MHP % 14,27 CHP % 8,15 SP % 5,61
4 DP % 5,42 DP % 5,92 CHP % 4,99
http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?secimdb2=&report=tab2_2007.RDF&p_il=42&p_b ol=0&desformat=html&ENVID=secimEnv
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere 2007 genel seçimlerinde AKP Türkiye genelinde %46,58 oy oranına sahipken, Konya ili genelinde %65,31 oy oranına yükselmiş ve bu oran Konya merkezinde %74,96’ya ulaşmıştır. Bu durum bize gösteriyor ki Konya, Türkiye genelinde muhafazakar kimliğiyle ön plana çıkan bir kent ayrıca bu muhafazakarlık merkezde daha belirgindir. Bunun yanı sıra CHP Türkiye genelinde %20,88’lik bir orana sahipken, Konya ilinde bu oran %8,15’e, Konya merkezde ise %4,99’a düşmektedir. Aynı şekilde MHP Türkiye genelinde %14,27’lik bir orana sahipken, Konya ili genelinde %13,01’e gerilemekte ve Konya merkezde bu oran %8,72’ye düşmektedir. DP Türkiye genelinde %5,42’lik bir oy oranına sahipken Konya ili genelinde buna yakın bir orana %5,92’ye sahiptir. Ancak Konya merkezde yerini SP %5,61 oranıyla almıştır.
Tablo 1.2. 2011 Genel Seçimleri
2011 Genel Seçimleri
Türkiye Geneli Konya İl Geneli Konya Merkez
1 AKP % 49,83 AKP % 69,64 AKP % 76,22
2 CHP % 25,98 MHP % 13,12 MHP % 10,66
3 MHP % 13,01 CHP % 10,22 CHP % 6,39
4 BAĞ. % 6,57 SP % 2,18 SP % 2,51
http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?secimdb2=&report=tab2_2011.RDF&p_il=42&p_bol=0&desf ormat=html&ENVID=secimEnv
2011 genel seçimlerinde AKP, 2007 Genel seçimlerine göre oy oranını arttırmıştır. 2007’de Türkiye geneli %46,58 iken 2011’de bu oran %49,38’e yükselmiştir. Aynı yükseliş Konya il genelinde ve Konya merkezde de görülmektedir. Buna rağmen 2007 genel seçimlerinde Türkiye geneli oy oranı %20,88 olan CHP, 2011 genel seçimlerinde bu oranını %25,98’e yükseltmiştir. Bu yükselme Konya il geneli ve Konya merkez içinde geçerlidir. 2007 ve 2011 genel seçimlerinde oy oranında en az değişiklik olan parti MHP olmuştur. 2007
33
genel seçimlerin de Türkiye geneli oy oranı %14,27 iken 2011’de %13,01 olmuştur. Konya il genelinde ise çok az bir değişiklikle, %13,01’den %13,12’ye ilerlemiştir. Konya merkezde ise %8,72’den %10,66’ya bir artış görülmüştür. 2007 genel seçimlerinde Konya merkezde oy oranı %5,61 olan SP, 2011’de bu oranını %2,51’e düşürmüştür. Bu oran gösteriyor ki AKP 2011 genel seçimlerinde Konya merkezde SP’nin oylarını almıştır. Bu aynı zamanda 2007’den 2011’e geçen süreçte İslamcı kesimin AKP’ye olan güveninin arttığının göstergesidir. 2011 genel seçimlerinde AKP’nin ve CHP’nin oy oranlarının 2007 oranlarına göre artması, bu süreçte sağ ve sol kesimi temsil eden iki partiye yönelimlerin arttığını kutuplaşmanın az da olsa görüldüğünü söylemek mümkündür.
Tablo 1.3. 2004 ve 2009'da Partilerin Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı Seçimlerindeki Oy Oranları 2004* 2009** AK Parti % 62,0 % 68,4 Saadet Partisi % 26,4 % 14,8 MHP % 6,0 % 10,9 CHP % 2,3 % 3,2 *http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?secimdb2=&report=buyuksehir_ilce_2009.RDF&p_il1=4 2&p_kod=2&desformat=html&ENVID=secimEnv **http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?secimdb2=&report=buyuksehir_2004.RDF&p_il1=42&p _kod=2&desformat=html&ENVID=secimEnv
2004 yerel seçimlerinde Konya büyükşehir belediye başkanlığı seçimindeki AKP %62,0 ile büyük bir çoğunluğun oyunu almıştır. Bu oran 2009 yerel seçimlerinde %68,4’e yükselmiştir. Bu yükselişi genel seçimlerle ilişkilendirebilirken, yerel yönetimin çalışmalarının halk tarafından başarılı karşılandığının da göstergesidir. Saadet partisinin 2004 yerel seçimlerinde %26,4 olan oy oranı, 2009 yerel seçimlerinde %14,8’e düşmüştür. 2009 yerel seçimlerinde Saadet partisinin oylarının nerdeyse yarısını AKP kendi bünyesine katmıştır. Yerel seçimlerdeki oy artışını belediyeden memnuniyet düzeyiyle ilişkilendirmek mümkündür. bu açıdan baktığımızda 2004 yerel seçimlerinde %6,0 oy oranına sahip olan MHP, 2009 yerel seçimlerinde %10,9 oranına yükselmiştir. Aynı şekilde 2004 yerel seçimlerinde %2,3’lük bir orana sahip olan CHP, 2009 yerel seçimlerinde %3,2 gibi bir orana yükselmiştir. AKP 2000’li yıllardan itibaren sadece ülkenin değil, Konya’nın da siyasetini belirleyen bir parti olmuştur.
34 II. İKİNCİ BÖLÜM
METODOLOJİ
Çalışmanın ikinci bölümü olan metodoloji bölümünde araştırmanın uygulama kısmında kullanılmış olan anket soruları, hipotezler, örneklem, veri toplama teknikleri ve araştırma bulguları üzerine uygulanan istatistik teknikleri incelenmiştir. Bu bölümde, sosyolojide uygulamalı çalışmalarda genel kabul görmüş metodolojik ilkeler ve veri analiz tekniklerine bağlı kalınmaya çalışılmıştır. Ayrıca örneklemin genel özellikleri ve kent-siyaset ilişkisinin sosyolojik bağlamda irdelenmesi göz önünde bulundurulmuştur.
Çalışmanın teorik bölümünde de değinildiği üzere kent ve siyaset ilişkisi birbirinden ayrı değerlendirildiğinde eksik olgulardır. Bu yüzden kenti ele alırken siyaseti, siyaseti açılarken de kenti göz önünde bulundurmak gerekir. Kentsel politikaların arkasında siyasetin, siyasetin kendini var ettiği mekan olarak da kenti algılamak, bu iki kavramın ilişkisini anlamak açısından önemlidir. Çalışmanın uygulama kısmında ise bu iki kavramı bütüncü bir bakış açısıyla ele alarak aralarındaki sosyolojik bağlamı ortaya koymak amacıyla uygulanmış anket tekniği kullanılmıştır. Böylece kent ve siyaset ilişkisi analizi değerlendirilmeye çalışılmıştır.